Hanes Sbaen: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
newidiadau man using AWB |
Addbot (sgwrs | cyfraniadau) B Bot: Migrating 54 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q7781 (translate me) |
||
| Llinell 21: | Llinell 21: | ||
[[Categori:Hanes yn ôl gwlad|Sbaen]] |
[[Categori:Hanes yn ôl gwlad|Sbaen]] |
||
[[Categori:Sbaen]] |
[[Categori:Sbaen]] |
||
[[ar:تاريخ إسبانيا]] |
|||
[[arz:تاريخ اسبانيا]] |
|||
[[ast:Historia d'España]] |
|||
[[az:İspaniya tarixi]] |
|||
[[be:Гісторыя Іспаніі]] |
|||
[[be-x-old:Гісторыя Гішпаніі]] |
|||
[[bg:История на Испания]] |
|||
[[bn:স্পেনের ইতিহাস]] |
|||
[[ca:Història d'Espanya]] |
|||
[[cs:Dějiny Španělska]] |
|||
[[da:Spaniens historie]] |
|||
[[de:Geschichte Spaniens]] |
|||
[[en:History of Spain]] |
|||
[[eo:Historio de Hispanio]] |
|||
[[es:Historia de España]] |
|||
[[eu:Espainiako historia]] |
|||
[[fi:Espanjan historia]] |
|||
[[fr:Histoire de l'Espagne]] |
|||
[[fy:Skiednis fan Spanje]] |
|||
[[gl:Historia de España]] |
|||
[[he:היסטוריה של ספרד]] |
|||
[[hr:Povijest Španjolske]] |
|||
[[hy:Իսպանիայի պատմություն]] |
|||
[[ia:Historia de Espania]] |
|||
[[io:Historio di Hispania]] |
|||
[[it:Storia della Spagna]] |
|||
[[ja:スペインの歴史]] |
|||
[[ka:ესპანეთის ისტორია]] |
|||
[[ko:스페인의 역사]] |
|||
[[la:Historia Hispanica]] |
|||
[[lad:Istorya de Espanya]] |
|||
[[lb:Geschicht vu Spuenien]] |
|||
[[lt:Ispanijos istorija]] |
|||
[[lv:Spānijas vēsture]] |
|||
[[mk:Историја на Шпанија]] |
|||
[[mr:स्पेनचा इतिहास]] |
|||
[[ms:Sejarah Sepanyol]] |
|||
[[nah:Ītlahtōllō Caxtillān]] |
|||
[[nl:Geschiedenis van Spanje]] |
|||
[[nn:Spansk historie]] |
|||
[[no:Spanias historie]] |
|||
[[pl:Historia Hiszpanii]] |
|||
[[pt:História de Espanha]] |
|||
[[ro:Istoria Spaniei]] |
|||
[[ru:История Испании]] |
|||
[[simple:History of Spain]] |
|||
[[sl:Zgodovina Španije]] |
|||
[[sr:Историја Шпаније]] |
|||
[[sv:Spaniens historia]] |
|||
[[th:ประวัติศาสตร์สเปน]] |
|||
[[tr:İspanya tarihi]] |
|||
[[uk:Історія Іспанії]] |
|||
[[vi:Lịch sử Tây Ban Nha]] |
|||
[[zh:西班牙歷史]] |
|||
Fersiwn yn ôl 17:55, 9 Mawrth 2013
Dechreua 'hanes Sbaen gyda dyfodiad Homo sapiens i Benrhyn Iberia a'r diriogaeth sy'n awr yn Sbaen tua 35,000 o flynyddoedd yn ôl. Yn ddiweddarach, meddianwyd y diriogaeth yn eu tro gan y Celtiaid, y Ffeniciaid a'r Groegiaid. Dechreuodd Gweriniaeth Rhufain feddiannu Sbaen yn y drydedd ganrif CC, ac yn ddiweddarach daeth yn rhan bwysig o'r Ymerodraeth Rufeinig. Wedi cwymp yr ymerodraeth Rufeinig yn y gorllewin, meddiannwyd Sbaen gan y Fisigothiaid. Yn 711 ymosodwyd ar y deyrnas Fisigothig gan fyddin Islamaidd, a chyn pen ychydig flynyddoedd roedd bron y cyfan o Sbaen ym meddiant dilynwyr Islam, heblaw am ran fechan yn y gogledd. Dan yr enw Al-Andalus, datblygodd Sbaen Islamaidd ei diwylliant unigryw ei hun yn ystod y 750 mlynedd nesaf.
Yn rhannol oherwydd ymraniadau'r Mwslimiaid, gallodd y Cristionogion yn y gogledd ddechrau proses o adennill tiriogaeth, a elwir y Reconquista. Ffurfiwyd nifer o deyrnasoedd Cristnogol, yn cynnwys Teyrnas Castilla, Teyrnas Leon a Teyrnas Aragón. Daeth cyfnod y Reconquista i ben pan orchfygwyd y deyrnas Islamaidd olaf, Teyrnas Granada. Gyda chwymp dinas Granada yn 1492 dechreuodd cyfnod newydd yn hanes Sbaen, oherwydd yr un flwyddyn hwyliodd Christopher Columbus i'r Byd Newydd. Hyn oedd dechrau Ymerodraeth Sbaen; goresgynnwyd Mexico gan Hernando Cortés (1485 - 1547), a goresgynnodd Francisco Pizarro (1476 - 1541) diriogaeth Periw gan ddinistrio Ymerodraeth yr Inca. Meddiannwyd rhannau helaeth o ganolbarth a de America gyda rhai meddiannau yn Asia ac Affrica hefyd.
Dechreuodd nerth milwrol Sbaen edwino yn y 18fed ganrif, ac yn nechrau'r 19eg ganrif rhoddodd Napoleon ei frawd José Bonaparte ar orsedd Sbaen. Bu gwrthryfel poblogaidd yn erbyn y Ffrancod, a chyda chymorth byddin Brydeinig gyrrwyd hwy o'r wlad. Dilynwyd hyn gan gyfnod o ansefydlogrwydd, a chollodd Sbaen ei meddiannau tramor.
Yn 1936 dechreuodd Rhyfel Cartref Sbaen, a arweiniodd at fuddugoliaeth Francisco Franco, a fu'n rheoli Sbaen fel unben hyd ei farwolaeth yn 1975. Wedi ei farwolaeth ef, daeth y brenin Juan Carlos I i'r orsedd, a chytunwyd ar gyfansoddiad democrataidd yn 1978. Ymunodd Sbaen a'r Undeb Ewropeaidd, a gwelwyd tŵf economaidd sylweddol. Yn 2002 derbyniwyd yr Euro fel arian.
