Sacsoniaid: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
newidiadau man using AWB |
Addbot (sgwrs | cyfraniadau) B Bot: Migrating 58 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q101985 (translate me) |
||
Llinell 21: | Llinell 21: | ||
[[Categori:Hanes Lloegr|Sacsoniaid]] |
[[Categori:Hanes Lloegr|Sacsoniaid]] |
||
[[Categori:Hanes yr Almaen|Sacsoniaid]] |
[[Categori:Hanes yr Almaen|Sacsoniaid]] |
||
[[an:Saxons]] |
|||
[[ang:Seaxe]] |
|||
[[ar:ساكسون]] |
|||
[[be:Саксы]] |
|||
[[bg:Сакси]] |
|||
[[br:Saksoned]] |
|||
[[ca:Saxons]] |
|||
[[cs:Sasové]] |
|||
[[cv:Сакссем]] |
|||
[[da:Saksere]] |
|||
[[de:Sachsen (Volk)]] |
|||
[[el:Σάξωνες]] |
|||
[[en:Saxons]] |
|||
[[eo:Saksoj]] |
|||
[[es:Pueblo sajón]] |
|||
[[et:Saksid]] |
|||
[[eu:Saxoi]] |
|||
[[fa:زاکسنها]] |
|||
[[fi:Saksit]] |
|||
[[fr:Saxons]] |
|||
[[fy:Saksen (folk)]] |
|||
[[ga:Sacsanaigh]] |
|||
[[gl:Saxóns]] |
|||
[[he:סקסונים]] |
|||
[[hr:Sasi]] |
|||
[[hu:Szászok]] |
|||
[[id:Bangsa Saxon]] |
|||
[[it:Sassoni]] |
|||
[[ja:サクソン人]] |
|||
[[ka:საქსები]] |
|||
[[kk:Сакстер]] |
|||
[[ko:색슨족]] |
|||
[[la:Saxones]] |
|||
[[lt:Saksai]] |
|||
[[mwl:Saxones]] |
|||
[[my:ဆက္ကဆန်]] |
|||
[[nds:Sassen (Volk)]] |
|||
[[nds-nl:Saksen (vôlk)]] |
|||
[[nl:Saksen (volk)]] |
|||
[[no:Saksere]] |
|||
[[pl:Sasi]] |
|||
[[pt:Saxões]] |
|||
[[ro:Saxoni]] |
|||
[[ru:Саксы]] |
|||
[[sco:Saxons]] |
|||
[[sh:Sasi]] |
|||
[[simple:Saxons]] |
|||
[[sk:Sasi (kmeň)]] |
|||
[[sl:Sasi]] |
|||
[[sq:Saksonët]] |
|||
[[sr:Саси]] |
|||
[[sv:Saxare]] |
|||
[[th:ชาวแซกซัน]] |
|||
[[tl:Sakson]] |
|||
[[tr:Saksonlar]] |
|||
[[uk:Сакси]] |
|||
[[vi:Người Sachsen]] |
|||
[[zh:撒克遜人]] |
Fersiwn yn ôl 10:56, 9 Mawrth 2013
Yn wreiddiol, roedd y Sacsoniaid yn bobl niferus a nerthol oedd yn byw yn yr ardaloedd sydd yn yr Almaen a'r Iseldiroedd heddiw. Roedd Ptolemy yn sôn amdanynt pan yn siarad am Jutland (rhan o Ddenmarc heddiw) a'r ardal sydd yn Schleswig-Holstein, y talaith mwyaf gogleddol yr Almaen heddiw. Mae'n ymddangos fod yr enw Sacson yn dod o'r Sax, math o gleddyf yr oeddynt yn ei defnyddio.
Y Sacsoniaid ym Mhrydain
Aeth rhai Sacsoniaid gyda pobl Anglia (sef yr Eingl), Jutland (yr Iwys) a Ffrisia i Brydain yn ystod yr Oesodd Canol Cynnar. Roedd teyrnasoedd y Sacsoniaid yn ne-ddwyrain Lloegr, ac enw'r Sacsoniaid sydd wedi ei gadw hyd heddiw yn Essex, Sussex a Wessex (sef teyrnasoedd y Sacsoniaid Dwyreinol, y Sacsoniaid Deheuol a'r Sacsoniaid Gorllewinol). Yn ddiweddarach daeth y Sacsoniaid, yr Eingl ac eraill yn un genedl, a defnyddir yr enw 'Eingl-Sacsoniaid' amdanynt. Ymhen amser unwyd Lloegr yn un deyrnas. Daw'r enw Cymraeg Saeson, fel y gair am y Saeson yn yr ieithoedd Celtaidd eraill, o'r enw 'Sacsoniaid'. Mae eu henw amdanynt eu hunain, English, yn dod o'r enw 'Angliaid' (Eingl).
Y Sacsoniaid yn yr Almaen
Ar y cyfandir yn ystod y 8fed ganrif codwyd Dugiaeth y Saeson. Roedd y Sacsoniaid yn amharod i dderbyn Cristnogol am amser hir, ond gorfododd Siarlymaen (772-804) hwy i ddod yn Gristionogion ar ôl eu gorchfygu mewn rhyfel a lladd llawer ohonynt. Dinistriwyd Irminsul eu coeden sanctaidd.
O dan reolaeth y Carolingiaid roedd rhaid i'r Saeson talu teyrnged, fel y bobloedd Slafiaidd, megis yr Abodrites a'r Wend. Beth bynnag, daeth Sacson i fod yn frenin hefyd (Harri yr Adarwr ym 919) ac yn ystod y 10fed ganrif daeth Sacson yn ymerawdwr cyntaf yr Almaen (Otto I, Fawr). Daeth ei rheolaeth i ben ym 1024 a rhanwyd y wlad ym 1180 pan oedd Harri y Llew, ei ŵyr, yn gwrthod dilyn yr Ymerawdwr Ffrederic Barbarossa i frwydro yn yr Eidal.
Mae ardal o'r enw Sachsen (sef Gwlad y Sacsoniaid) yn ne-ddwyrain yr Almaen. Cafodd yr ardal hon ei henw pan gipiodd Margraf Meissen diriogaeth y Sacsoniaid ym 1423 a newidiodd ef enw y cyfan o'i diriogaethau i Sachsen am fod y teitl Dug y Sacsoniaid yn swnio'n fwy nerthol na'i deitl gwreiddiol. Oherwydd hyn nid yw'r "Sacsoniaid" modern, yn yr ysytyr o drigolion Sacsoni, yn cyfateb yn union i'r hen lwyth.
Heddiw, mae gan dair o daleithiau'r Almaen yr enw "Sacson" yn rhan o'u henwau nhw: Niedersachsen yn y gogledd-orllewin, Sachsen Anhalt yn y canolbarth a Sachsen yn y de-ddwyrain.