Attila: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
→Cymeriad chwedlonol: newidiadau man using AWB |
Addbot (sgwrs | cyfraniadau) B Bot: Migrating 82 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q36724 (translate me) |
||
Llinell 29: | Llinell 29: | ||
{{Link FA|fr}} |
{{Link FA|fr}} |
||
[[ang:Ætla]] |
|||
[[ar:أتيلا الهوني]] |
|||
[[az:Atilla]] |
|||
[[be:Аціла]] |
|||
[[be-x-old:Атыла]] |
|||
[[bg:Атила]] |
|||
[[bn:আতিলা]] |
|||
[[br:Attila]] |
|||
[[bs:Atila]] |
|||
[[ca:Àtila]] |
|||
[[cs:Attila]] |
|||
[[cv:Аттил]] |
|||
[[da:Attila]] |
|||
[[de:Attila]] |
|||
[[el:Αττίλας]] |
|||
[[en:Attila]] |
|||
[[eo:Atilo la Huno]] |
|||
[[es:Atila]] |
|||
[[et:Attila]] |
|||
[[eu:Atila]] |
|||
[[ext:Atila]] |
|||
[[fa:آتیلا]] |
|||
[[fi:Attila]] |
|||
[[fr:Attila]] |
|||
[[fy:Attila]] |
|||
[[gan:阿第拉]] |
|||
[[gl:Atila]] |
|||
[[he:אטילה ההוני]] |
|||
[[hi:अत्तिला]] |
|||
[[hr:Atila]] |
|||
[[hu:Attila hun király]] |
|||
[[hy:Աթթիլա]] |
|||
[[id:Attila]] |
|||
[[io:Attila]] |
|||
[[is:Atli Húnakonungur]] |
|||
[[it:Attila]] |
|||
[[ja:アッティラ]] |
|||
[[jv:Attila]] |
|||
[[ka:ატილა]] |
|||
[[kk:Еділ қаған]] |
|||
[[ko:아틸라]] |
|||
[[ky:Аттилла (Адил хан)]] |
|||
[[la:Attila (rex Hunnorum)]] |
|||
[[lij:Attila]] |
|||
[[lt:Atila]] |
|||
[[lv:Atila]] |
|||
[[mk:Атила]] |
|||
[[ml:ആറ്റില]] |
|||
[[mn:Аттила хаан]] |
|||
[[ms:Atilla]] |
|||
[[mwl:Átila l Huno]] |
|||
[[mzn:Ätilä]] |
|||
[[new:अत्तिला हन]] |
|||
[[nl:Attila de Hun]] |
|||
[[nn:Attila]] |
|||
[[no:Attila]] |
|||
[[pl:Attyla]] |
|||
[[pnb:اٹیلا]] |
|||
[[pt:Átila, o Huno]] |
|||
[[ro:Attila]] |
|||
[[ru:Аттила]] |
|||
[[sa:अटिला]] |
|||
[[sah:Аттила]] |
|||
[[scn:Attila]] |
|||
[[sh:Atila]] |
|||
[[simple:Attila the Hun]] |
|||
[[sk:Atila (kráľ)]] |
|||
[[sl:Atila]] |
|||
[[sq:Attila]] |
|||
[[sr:Атила]] |
|||
[[sv:Attila]] |
|||
[[ta:அட்டிலா]] |
|||
[[th:อัตติลา]] |
|||
[[tl:Atila ang Hun]] |
|||
[[tr:Attila]] |
|||
[[tt:Аттила]] |
|||
[[uk:Аттіла]] |
|||
[[ur:ایٹلا]] |
|||
[[vi:Attila]] |
|||
[[war:Attila]] |
|||
[[yo:Àttílà]] |
|||
[[zh:阿提拉]] |
Fersiwn yn ôl 04:16, 9 Mawrth 2013
Roedd Attila (c.406-453) yn frenin yr Hyniaid, a enillodd iddo'i hun y llysenw "Fflangell Duw".
Y cynghrair
Yn 434 daeth yn gyd-frenin, gyda'i frawd, ar ffederasiwn lac o nifer fawr o lwythi Hun o ganolbarth Asia a oedd ar wasgar rhwng Môr Caspia ac Afon Daniwb. Cyn bo hir roedd gan Attila Fandaliaid, Ostrogothiaid, Gepidiaid a Ffranciaid yn ymladd dan ei faner yn ogystal ac roedd yn rheoli tiriogaeth a ymestynnai o Afon Rhein yn yr Almaen i Scythia ar ffin orllewinol Tsieina.
Ymosod ar Ymerodraeth y dwyrain
Yn 447 arweiniodd gyfres o gyrchoedd dinistriol ar yr holl daleithiau Rhufeinig rhwng y Môr Du a'r Môr Canoldir. Gorchfygodd yr ymerodr Theodosius II mewn tair brwydr waedlyd a dim ond ei muriau trwchus ac anwybodaeth yr Hyniaid â'u cynghreiriad o dactegau gwarchae a achubodd Gaergystennin rhag syrthio. Goresgynwyd Thrace, Macedon a gwlad Groeg ei hun hefyd a chymhellwyd Theodosius i ildio tiriogaeth i'r de o Afon Daniwb ac i dalu teyrnged arian i Attila.
Gâl
Yn 451 ymosododd Attila ar Gâl, ond llwyddodd Aetius, y pennaeth Rhufeinig, a'i gynghreiriad Theodoric, brenin y Visigothiaid, i godi ei warchae ar ddinas Orléans a'i drechu'n llwyr wedyn mewn brwydr gostus ar wastadedd Catalaunia, ger Châlons-sur-Marne.
Y cyrch ar Rufain
Tynnodd Attila yn ôl i Hwngari, ond y flwyddyn ar ôl hynny gwnaeth cyrch i'r Eidal gan anrheithio Aquileia, Milan, Padua a dinasoedd Rhufeinig eraill. Dim ond ymyrraeth bersonol Pab Leo I, a roddodd swm anferth o arian i Attila, a achubodd ddinas Rhufain ei hun rhag cael ei dinistrio.
Bu farw Attila yn 453, yn fuan wedi ei briodas i dywysoges Fwrgwynaidd o'r enw Ildeco, a chyda'i farwolaeth bu trai ar ymerodraeth yr Hun.
Cymeriad chwedlonol
Mae Attila yn gymeriad yn y Nibelungenlied Almaeneg dan yr enw Etzel ac yn ymddangos fel Atli yn y Völsunga Saga Hen Islandeg.
Oherwydd iddo farw yn ei wely fel canlyniad i waedlif drom, fe ymddengys, ymledodd sïon fod ei wraig Ildeco wedi llofruddio Attila er mwyn dial arno.