Gogledd Iwerddon: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Rhanbarth o'r Deyrnas Unedig yw Gogledd Iwerddon (Saesneg: Northern Ireland, Gwyddeleg: Tuaisceart Éireann, Sgoteg Wlster: Norlin Airlann), yng ngogledd-ddwyrain Iwerddon. Mae'n cynnwys chwech o 32 sir Iwerddon - chwech o naw sir talaith Wledd neu Wlster. Mae iddi arwynebedd o 14,139 km² (5,459 milltir sgwâr), ac mae poblogaeth o 1,741,600 (amcangyfrif canol 2006) (1,685,267, Cyfrifiad 2001). Belffast yw'r brifddinas.

Mae Gogledd Iwerddon yn cael ei llywodraethu gan Gynulliad Gogledd Iwerddon, yn Stormont, ac Ysgrifennydd Gwladol Gogledd Iwerddon sy'n atebol i lywodraeth San Steffan.

Fodd bynnag, hyd at 1800, roedd yr ynys gyfan (y Gogledd a'r De) yn un wlad - 'Teyrnas Iwerddon' - hyd nes i Loegr ei huno o dan Ddeddf Uno 1801 i'r hyn a alwyd yn 'Deyrnas Unedig Prydain Fawr ac Iwerddon'. Wedi cread y Dalaith Rydd Wyddelig (Saorstat Eireann) ym 1922, allan o 26 o siroedd Iwerddon, parhaodd chwe sir y gogledd yn rhan o'r Deyrnas Unedig, a chafodd y wladwriaeth ei hail-enwi yn Deyrnas Unedig Prydain Fawr a Gogledd Iwerddon ym 1927.

Yn ei gyfieithiad o un o ganeuon Tommy Makem, canodd Dafydd Iwan am y 'Pedwar Cae' (An Cheathrú Gort Glas). Gogledd Iwerddon ydyw'r pedwerydd cae - y cae sydd yn nwylo Lloegr, "ddaw eto yn rhydd medd hi."

Yr enw

Mae enw'r rhanbarth ei hun ac rhai enwau lleoedd o'i fewn yn bwnc dadleuol. Mae llawer yn dibynnu ar safbwyntiau gwleidyddol. Yr enghraifft enwocaf efallai yw dinas Derry/Londonderry, gyda'r ffurf Derry (Saesneg) neu Doire/Doire Cholm Chille (Gwyddeleg) yn cael ei defnyddio gan genedlaetholwyr Gwyddelig a Londonderry gan yr Unoliaethwyr.

'Gogledd Iwerddon' yw'r enw swyddogol ond mae nifer o Unoliaethwyr yn a'u cefnogwyr yn dal i defnyddio'r enw Ulster (Ulaidh). Ar y llaw arall, mae cenedlaetholwyr a gweriniaethwyr yn tueddu i gyfeirio at y rhanbarth fel 'Y Gogledd' (The North/North of Ireland) neu'r 'Chwe Sir' (Six Counties.

Unoliaethwyr

Ulster (Ulaidh) yw'r enw hanesyddol am dalaith Wyddelig Wlster, gyda chwech o'i naw sir yn gorwedd yng Ngogledd Iwerddon. Mae cenedlaetholwyr yn gwrthod defnyddio'r enw i gyfeirio at Ogledd Iwerddon ond mae'r term "Ulster" yn cael ei defnyddio'n aml gan yr Unoliaethwyr a'r wasg Brydeinig i gyfeirio at Ogledd Iwerddon. Fe'i gwelir hefyd mewn enwau fel Radio Ulster, RUC, Ulster Unionist Party ac Ulster Volunteer Force (grwp paramilwrol).

Y Dalaith (The Province / An Chúige) yw'r enw hanesyddol am dalaith Wyddelig Wlster ond fe'i defnyddir gan Unoliaethwyr ac eraill fel term am Ogledd Iwerddon. Yn ôl canllawiau'r BBC, mae "the province" yn dderbyniol ond dydy "Ulster" ddim. Mae'n argymell peidio defnyddio'r gair "Prydeinig" ("British") i gyfeirio at y bobl ond yn hytrach i ddefnyddio'r term niwtral "pobl Gogledd Iwerddon" ("people of Northern Ireland", a'r term "tir mawr" "mainland" wrth gyfeirio at Brydain Fawr mewn perthynas â Gogledd Iwerddon^[1] Nid wy'r termau hyn yn dderbyniol gan y gymuned weriniaethol.

Cenedlaetholwyr/Gweriniaethwyr

Defnyddir sawl term gan weriniaethwyr a chenedlaetholwyr i gyfeirio at Ogledd Iwerddon:

North of Ireland (Tuaisceart na hÉireann) - term sydd ddim yn cyfieithu i'r Gymraeg yn iawn ac sy'n pwysleisio fod y rhanbarth yn rhan o Iwerddon yn hytrach na'r DU.

Gogledd-ddwyrain Iwerddon (North-East Ireland / Oirthuaisceart Éireann). Amrywiad ar yr uchod, llawer llai cyffredin.

Y Chwe Sir (The Six Counties / na Sé Chontae) - term a ddefnyddir gan weriniaethwyr, e.e. Sinn Féin. Cyfeirir at Weriniaeth Iwerddon fel 'y 26 Sir' (Twenty-Six Counties)^[2] Dadleuir fod defnyddio enw swyddogol y rhanbarth yn gyfystyr â derbyn ei fod yn perthyn i'r DU.

The Occupied Six Counties.^[3]

British-Occupied Ireland. Fel Occupied Six Counties, defnyddir hyn gan weriniaethwyr sy'n gwrthwynebu Cytundeb Dydd Gwener y Groglith (Good Friday Agrrement).^[4]

Fourth Green Field (An Cheathrú Gort Glas). O'r gân Four Green Fields gan Tommy Makem.

Cyfeiriadau

Nodyn:Cyswllt erthygl ddethol

[1] Canllaw golygyddol y BBC

[2] Sinn Féin: "Six Counties"

[3] "Irish Freedom Committee"

[4] "Gaelmail.com"

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Llinell 87: / Llinell 87: @@
 [[Categori:Hanes Iwerddon]]
 [[Categori:Sefydliadau 1921]]
-[[af:Noord-Ierland]]
-[[an:Irlanda d'o Norte]]
-[[ang:Norðerne Īrland]]
-[[ar:أيرلندا الشمالية]]
-[[arz:ايرلاندا الشماليه]]
-[[ast:Irlanda del Norte]]
-[[az:Şimali İrlandiya]]
-[[bar:Nordirland]]
-[[be:Паўночная Ірландыя]]
-[[be-x-old:Паўночная Ірляндыя]]
-[[bg:Северна Ирландия]]
-[[bn:উত্তর আয়ারল্যান্ড]]
-[[br:Norzhiwerzhon]]
-[[bs:Sjeverna Irska]]
-[[ca:Irlanda del Nord]]
-[[cdo:Báe̤k Ái-ī-làng]]
-[[cs:Severní Irsko]]
-[[cv:Çурçĕр Ирланди]]
-[[da:Nordirland]]
-[[de:Nordirland]]
-[[diq:İrlandaya Zımey]]
-[[dsb:Pódpołnocna Irska]]
-[[el:Βόρεια Ιρλανδία]]
-[[en:Northern Ireland]]
-[[eo:Nord-Irlando]]
-[[es:Irlanda del Norte]]
-[[et:Põhja-Iirimaa]]
-[[eu:Ipar Irlanda]]
-[[ext:Irlanda del Norti]]
-[[fa:ایرلند شمالی]]
-[[fi:Pohjois-Irlanti]]
-[[fo:Norðurírland]]
-[[fr:Irlande du Nord]]
-[[fy:Noard-Ierlân]]
-[[ga:Tuaisceart Éireann]]
-[[gd:Èirinn a Tuath]]
-[[gl:Irlanda do Norte - Northern Ireland]]
-[[gu:નોર્ધન આયર્લેન્ડ]]
-[[gv:Nerin Hwoaie]]
-[[he:צפון אירלנד]]
-[[hi:उत्तरी आयरलैंड]]
-[[hr:Sjeverna Irska]]
-[[hsb:Sewjerna Irska]]
-[[ht:Ilann dinò]]
-[[hu:Észak-Írország]]
-[[hy:Հյուսիսային Իռլանդիա]]
-[[ia:Irlanda del Nord]]
-[[id:Irlandia Utara]]
-[[ilo:Irlánda del Norte]]
-[[io:Nord-Irlando]]
-[[is:Norður-Írland]]
-[[it:Irlanda del Nord]]
-[[ja:北アイルランド]]
-[[jv:Irlandia Lor]]
-[[ka:ჩრდილოეთი ირლანდია]]
-[[km:អៀរឡង់ខាងជើង]]
-[[kn:ಉತ್ತರ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌‌]]
-[[ko:북아일랜드]]
-[[ku:Bakurê Îrlendayê]]
-[[kw:Wordhen Gledh]]
-[[la:Hibernia Septentrionalis]]
-[[lb:Nordirland]]
-[[lij:Irlanda do Nòrd]]
-[[ln:Irlandí ya Nola]]
-[[lt:Šiaurės Airija]]
-[[lv:Ziemeļīrija]]
-[[mk:Северна Ирска]]
-[[ml:വടക്കൻ അയർലണ്ട്]]
-[[mn:Умард Ирланд]]
-[[mr:उत्तर आयर्लंड]]
-[[ms:Ireland Utara]]
-[[mt:Irlanda ta' Fuq]]
-[[nds-nl:Noord-Ierlaand]]
-[[nl:Noord-Ierland]]
-[[nn:Nord-Irland]]
-[[no:Nord-Irland]]
-[[nrm:Irlande du Nord]]
-[[oc:Irlanda del Nòrd]]
-[[os:Цæгат Ирланди]]
-[[pl:Irlandia Północna]]
-[[pms:Irlanda dël Nòrd]]
-[[pnb:اتلا آئرلینڈ]]
-[[pt:Irlanda do Norte]]
-[[qu:Chinchay Ilanda]]
-[[rm:Irlanda dal Nord]]
-[[rmy:Nordutno Irland]]
-[[ro:Irlanda de Nord]]
-[[ru:Северная Ирландия]]
-[[scn:Irlanna dû Nord]]
-[[sco:Northren Ireland]]
-[[sh:Sjeverna Irska]]
-[[simple:Northern Ireland]]
-[[sk:Severné Írsko]]
-[[sl:Severna Irska]]
-[[so:Waqooyiga Ayrland]]
-[[sq:Irlanda Veriore]]
-[[sr:Северна Ирска]]
-[[su:Irlandia Kalér]]
-[[sv:Nordirland]]
-[[ta:வட அயர்லாந்து]]
-[[tet:Irlanda Norte]]
-[[tg:Ирландияи Шимолӣ]]
-[[th:ไอร์แลนด์เหนือ]]
-[[tl:Kahilagaang Irlanda]]
-[[tpi:Noten Aialan]]
-[[tr:Kuzey İrlanda]]
-[[tt:Төньяк Ирландия]]
-[[uk:Північна Ірландія]]
-[[ur:شمالی آئرلینڈ]]
-[[vec:Irlanda del Nord]]
-[[vi:Bắc Ireland]]
-[[war:Amihanan nga Irlanda]]
-[[xal:Ар Гәәлгүдин Таңһч]]
-[[yi:צפון אירלאנד]]
-[[yo:Írẹ́lándì Apáàríwá]]
-[[zea:Noord-Ierland]]
-[[zh:北爱尔兰]]
-[[zh-min-nan:Pak Éire]]
-[[zh-yue:北愛爾蘭]]