Cystrawen: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Cystrawen (o'r Lladin construenda^[1]) yw'r drefn y rhoddir geiriau mewn cymal neu frawddeg mewn gramadeg. Mewn ieithyddiaeth, gall gyfeirio at reolau cyffredinol ar gyfer pob iaith ddynol, neu at gystrawen iaith benodol (e.e. Cystrawen y Gymraeg). Mewn mathemateg, rhesymeg a gwyddor cyfrifiaduron, mae gan ieithoedd ffurfiol cystrawen arbennig eu hunain.

Hanes

Yn y bedwaredd ganrif cyn Crist yn Gandhara, ysgrifennodd Pāṇini ei Aṣṭādhyāyī, astudiaeth gynhwysfawr o ramadeg y Sanscrit. Dechreuodd yr astudiaeth o ramadeg yn Ewrop gyda Dionysius Thrax (170 ‑ 90 CC).

Ym 1660, cyhoeddodd Antoine Arnauld ei Grammaire générale et raisonnée, llyfr mawr ei ddylanwad. Defnyddiodd dulliau rhesymeg glasurol a'u cymhwyso i iaith. Honnodd fod iaith yn adlewyrchiad uniongyrchol o brosesau meddwl, ac mai'r iaith Ffrangeg oedd y ffordd fwyaf naturiol o fynegi syniadau!

Yn y bedwaredd ganrif ar bymtheg, daeth tro ar fyd diolch i ganfyddiadau ym maes ieithyddiaeth gymharol. Daeth ieithyddion i sylweddoli maint amrywiaeth ieithoedd y byd am y tro cyntaf, a herwyd y berthynas rhwng cystrawen a rhesymeg. Daeth i'r amlwg nad oedd un ffordd arbennig o fynegi syniad yn fwy naturiol na'r lleill i gyd.

Damcaniaethau Cyfoes

Ar lefel haniaethol, mae sawl ffordd o ymdrin â chystrawen. Yn ôl rhai (Noam Chomsky yn eu plith), astudiaeth o'r wybodaeth ieithyddol sydd wedi'i ymgorffori yn y meddwl dynol yw cystrawen, a'i fod felly yn gangen o Fioleg. Mae Gerald Gazdar ac eraill yn fwy platonistig ac yn honi mai astudiaeth o sustem ffurfiol haniaethol yw cystrawen. Yn olaf, mae rhai ieithyddion fel Joseph Greenberg yn defnyddio cystrawen yn bennaf i ddosbarthu a chymharu ieithoedd.

Dyma'r mathau mwyaf poblogaidd o ddamcaniaethau cystrawennol:

Cysylltiadau allanol

Y Dull Gramadegol

Nodiadau

↑ Geiriadur Prifysgol Cymru, argraffiad cyntaf, tud. 817

Mae'r erthygl hon yn cynnwys term neu dermau sydd efallai wedi eu bathu'n newydd sbon: Gramadeg categorïaidd, Gramadeg dibyniadol, Gramadeg stocastig, Gramadeg swyddogaethol o'r Saesneg "categorial grammar, dependency grammar, stochastic grammar, functionalist grammar". Gallwch helpu trwy safoni'r termau.

[1] Geiriadur Prifysgol Cymru, argraffiad cyntaf, tud. 817

[1]

@@ Llinell 32: / Llinell 32: @@
 [[Categori:Termau iaith]]
 [[Categori:Ieithyddiaeth]]
-[[af:Sinsbou]]
-[[als:Syntax]]
-[[an:Sintaxi]]
-[[ar:علم النحو]]
-[[az:Sintaksis]]
-[[bat-smg:Sėntaksė]]
-[[be:Сінтаксіс мовы]]
-[[be-x-old:Сынтаксіс]]
-[[bg:Синтаксис]]
-[[bn:বাক্যতত্ত্ব]]
-[[br:Kevreadurezh]]
-[[ca:Sintaxi]]
-[[cs:Syntax]]
-[[cu:Сѷнтаѯь]]
-[[da:Syntaks]]
-[[de:Syntax]]
-[[el:Σύνταξη (γλωσσολογία)]]
-[[en:Syntax]]
-[[eo:Sintakso]]
-[[es:Sintaxis]]
-[[et:Süntaks]]
-[[eu:Sintaxi]]
-[[fa:نحو]]
-[[fi:Syntaksi]]
-[[fr:Syntaxe]]
-[[fy:Sinlear]]
-[[gl:Sintaxe]]
-[[gv:Co-ordrail]]
-[[he:תחביר]]
-[[hi:वाक्यविन्यास]]
-[[hif:Syntax]]
-[[hr:Sintaksa]]
-[[hsb:Syntaksa]]
-[[hu:Szintaxis]]
-[[ia:Syntaxe]]
-[[id:Sintaksis]]
-[[io:Sintaxo]]
-[[is:Setningafræði]]
-[[it:Sintassi]]
-[[ja:統語論]]
-[[jbo:genlalske]]
-[[kk:Синтаксис]]
-[[ko:통사론]]
-[[koi:Синтаксис]]
-[[ky:Синтаксис]]
-[[la:Syntaxis]]
-[[li:Syntaxis]]
-[[lmo:Sintassi]]
-[[lt:Sintaksė]]
-[[lv:Sintakse]]
-[[mk:Синтакса (лингвистика)]]
-[[mr:वाक्यरचना]]
-[[ms:Sintaksis]]
-[[nl:Syntaxis (taalkunde)]]
-[[nn:Syntaks]]
-[[no:Syntaks]]
-[[nov:Sintaxe]]
-[[pl:Syntaktyka (językoznawstwo)]]
-[[pt:Sintaxe]]
-[[rm:Sintaxa]]
-[[ro:Sintaxă]]
-[[ru:Синтаксис]]
-[[sh:Sintaksa]]
-[[simple:Syntax]]
-[[sk:Syntax (jazykoveda)]]
-[[sl:Skladnja]]
-[[sr:Синтакса]]
-[[su:Sintaksis]]
-[[sv:Syntax]]
-[[sw:Sintaksi]]
-[[ta:சொற்றொடரியல்]]
-[[th:วากยสัมพันธ์]]
-[[tl:Palaugnayan]]
-[[tr:Söz dizimi]]
-[[tt:Синтаксис]]
-[[uk:Синтаксис]]
-[[vi:Cú pháp học]]
-[[wa:Adjinçaedje del fråze]]
-[[war:Sintaksis]]
-[[zh:语法学]]
-[[zh-classical:語法學]]