Mabinogi: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
B r2.7.1) (robot yn ychwanegu: ga:Mabinogi |
newidiadau man using AWB |
||
Llinell 17: | Llinell 17: | ||
==Y Chwedlau Brodorol== |
==Y Chwedlau Brodorol== |
||
[[Delwedd: |
[[Delwedd:Rhonabwy brain Owain(Guest).JPG|150px|bawd|dde|''[[Breuddwyd Rhonabwy]]'']] |
||
Cyfieithodd a chyhoeddodd yr Aglwyddes Guest saith chwedl arall yn ei chasglaid. Mae pedair ohonynt yn chwedlau sy'n cynnwys deunydd o chwedloniaeth a thraddodiadau Cymreig, ac am y rheswm hynny yn cael eu galw '''Y Chwedlau Brodorol''' gan ysgolheigion. Eu teitlau yw: |
Cyfieithodd a chyhoeddodd yr Aglwyddes Guest saith chwedl arall yn ei chasglaid. Mae pedair ohonynt yn chwedlau sy'n cynnwys deunydd o chwedloniaeth a thraddodiadau Cymreig, ac am y rheswm hynny yn cael eu galw '''Y Chwedlau Brodorol''' gan ysgolheigion. Eu teitlau yw: |
||
Llinell 31: | Llinell 31: | ||
==Y Tair Rhamant== |
==Y Tair Rhamant== |
||
{{Prif|Y Tair Rhamant}} |
{{Prif|Y Tair Rhamant}} |
||
[[Delwedd: |
[[Delwedd:Iarlles y Ffynnon(Guest).JPG|150px|bawd|dde|''[[Iarlles y Ffynnon]]'']] |
||
Mae'r tair stori a adnabyddir wrth yr enw [[Y Tair Rhamant]] yn chwedlau Arthuraidd sydd i'w cael yn rhannol yng ngwaith yr awdwr [[Ffrangeg]] [[Chrétien de Troyes]] yn ogystal. Erbyn hyn cred ysgolheigion fod y ddau gylch o chwedlau yn annibynnol ar ei gilydd ond bod elfennau ynddynt yn seiliedig ar waith hŷn. Y Tair Rhamant yw: |
Mae'r tair stori a adnabyddir wrth yr enw [[Y Tair Rhamant]] yn chwedlau Arthuraidd sydd i'w cael yn rhannol yng ngwaith yr awdwr [[Ffrangeg]] [[Chrétien de Troyes]] yn ogystal. Erbyn hyn cred ysgolheigion fod y ddau gylch o chwedlau yn annibynnol ar ei gilydd ond bod elfennau ynddynt yn seiliedig ar waith hŷn. Y Tair Rhamant yw: |
||
Llinell 42: | Llinell 42: | ||
==Hanes Taliesin== |
==Hanes Taliesin== |
||
{{Prif|Hanes Taliesin}} |
{{Prif|Hanes Taliesin}} |
||
[[Delwedd: |
[[Delwedd:Pair Ceridwen 00.JPG|150px|bawd|dde|[[Taliesin Ben Beirdd|Gwion Bach]] yn gofalu am bair [[Ceridwen]]]] |
||
Yn ogystal â'r chwedlau hyn mae'r Arglwyddes Guest yn cynnwys wythfed chwedl sydd ddim yn y Llyfr Gwyn na'r Llyfr Coch (nid yw'n arfer ei chynnwys mewn argraffiadau diweddarach chwaith). Hanes geni a mabolaeth y [[Taliesin Ben Beirdd|Taliesin chwedlonol]] yw'r chwedl, a adnabyddir fel, |
Yn ogystal â'r chwedlau hyn mae'r Arglwyddes Guest yn cynnwys wythfed chwedl sydd ddim yn y Llyfr Gwyn na'r Llyfr Coch (nid yw'n arfer ei chynnwys mewn argraffiadau diweddarach chwaith). Hanes geni a mabolaeth y [[Taliesin Ben Beirdd|Taliesin chwedlonol]] yw'r chwedl, a adnabyddir fel, |
Fersiwn yn ôl 17:31, 7 Mawrth 2013
Mytholeg Geltaidd | ||||||||
Amldduwiaeth Geltaidd
| ||||||||
Llenyddiaeth Gymraeg | ||||||||
Prif Erthygl Llenyddiaeth Gymraeg Llenorion
| ||||||||
Casgliad o bedair chwedl yn seiliedig ar y traddodiad llafar Cymreig yw'r Mabinogi. Eu henw traddodiadol yw Pedair Cainc y Mabinogi (mae cainc yn golygu "cangen", sef "chwedl o fewn chwedl").
Oherwydd i'r Arglwyddes Charlotte Guest gamddeall y gair Cymraeg Canol mabynogion (sy'n digwydd unwaith yn unig, mewn testun o chwedl Pwyll mewn dwy o'r llawysgrifau), fe ddefnyddir y gair 'Mabinogion' ers iddi hi gyhoeddi ei chyfieithiad Saesneg dylanwadol o'r Pedair Cainc ac wyth chwedl arall i gyfeirio at y chwedlau mytholegol Cymreig yn eu crynswth. Mae rhai o'r chwedlau hynny'n chwedlau llafar sy'n cynnwys elfennau hanesyddol o'r Oesoedd Canol yng Nghymru, ond ceir ynddynt hefyd elfennau cynharach o lawer sy'n deillio yn y pen draw o fyd y Celtiaid a'u mytholeg.
Cedwir testunau pwysicaf y chwedlau mewn dwy lawysgrif ganoloesol arbennig, sef Llyfr Gwyn Rhydderch a ysgrifenwyd rywbryd oddeutu 1350, a Llyfr Coch Hergest a ysgrifenwyd rywbryd rhwng tua 1382 a 1410.
Y Pedair Cainc
- Prif: Pedair Cainc y Mabinogi
Casgliad o bedair chwedl sy'n perthyn i'r un cylch yw Pedair Cainc y Mabinogi. Y pedair chwedl yw:
Cawsant eu llunio gan lenor dawnus, tua chanol yr 11eg ganrif efallai. Y llinyn sy'n eu cydio wrth ei gilydd, er yn denau braidd mewn mannau, yw hanes Pryderi, mab Pwyll Pendefig Dyfed a Rhiannon.
Y Chwedlau Brodorol
Cyfieithodd a chyhoeddodd yr Aglwyddes Guest saith chwedl arall yn ei chasglaid. Mae pedair ohonynt yn chwedlau sy'n cynnwys deunydd o chwedloniaeth a thraddodiadau Cymreig, ac am y rheswm hynny yn cael eu galw Y Chwedlau Brodorol gan ysgolheigion. Eu teitlau yw:
Gan fod draddodiadau cynnar am y brenin Arthur i'w cael yn Culhwch ac Olwen a Breuddwyd Rhonabwy, mae'r storïau hyn o ddiddordeb arbennig i ysgolheigion Arthuraidd. Culhwch ac Olwen yw'r chwedl Cymraeg Canol gynharaf ar glawr tra bod Breuddwyd Rhonabwy yn chwedl fwrlesg o ddiwedd yr Oesoedd Canol sy'n fath o barodi o'r chwedlau cynharach.
Mae Breuddwyd Macsen Wledig yn adrodd hanes yr Ymerawdwr Rhufeinig Magnus Maximus ac yn ei gysylltu â Segontiwm, y gaer Rufeinig ger Caernarfon. Mae dylanwad Historia Regum Britanniae Sieffre o Fynwy i'w gweld yn amlwg yn Cyfranc Lludd a Llefelys.
Y Tair Rhamant
- Prif: Y Tair Rhamant
Mae'r tair stori a adnabyddir wrth yr enw Y Tair Rhamant yn chwedlau Arthuraidd sydd i'w cael yn rhannol yng ngwaith yr awdwr Ffrangeg Chrétien de Troyes yn ogystal. Erbyn hyn cred ysgolheigion fod y ddau gylch o chwedlau yn annibynnol ar ei gilydd ond bod elfennau ynddynt yn seiliedig ar waith hŷn. Y Tair Rhamant yw:
- Iarlles y Fynnon (neu Owain)
- Peredur fab Efrawg
- Geraint ac Enid
Mae'r Tair Rhamant yn perthyn i fyd sifalri a'i defodau ac mae lleoliad yr anturiaethau niferus yn amwys fel rheol, mewn cyferbyniaeth â daearyddiaeth y Pedair Cainc.
Hanes Taliesin
- Prif: Hanes Taliesin
Yn ogystal â'r chwedlau hyn mae'r Arglwyddes Guest yn cynnwys wythfed chwedl sydd ddim yn y Llyfr Gwyn na'r Llyfr Coch (nid yw'n arfer ei chynnwys mewn argraffiadau diweddarach chwaith). Hanes geni a mabolaeth y Taliesin chwedlonol yw'r chwedl, a adnabyddir fel,
- Hanes Taliesin (neu Chwedl Taliesin neu Ystorya Taliesin)
Ceir nifer o gerddi sy'n cysylltiedig â'r chwedl, gyda rhai ohonynt i'w cael yn y testun ei hun.
Ffilm
Gwnaed y ffilm cartŵn Y Mabinogi (90 munud; cyfarwyddwr: Derec Hayes) ym 2002.
Gweler hefyd
- Pwyll
- Branwen
- Manawydan
- Llŷr
- Math fab Mathonwy
- Mathonwy
- Efnysien
- Pair Dadeni
- Lludd
- Llefelys
- Culhwch
- Olwen
- Peredur
- Geraint ab Erbin
- Owain ab Urien
- Lleu Llaw Gyffes
- Taliesin Ben Beirdd
- Pwyll Pendeuic Dyuet ar Wikisource
- Branwen uerch Lyr ar Wikisource