William Williams, Pantycelyn

William Williams (1717-11 Ionawr 1791); bardd, emynydd ac awdur rhyddiaith.

Ei fywyd

Cafodd droedigaeth wrth wrando ar Howel Harris yn pregethu yn Nhalgarth yn 1737. Er iddo fod yn gurad i Theophilus Evans am gyfnod, gwrthodwyd ei urddo yn offeiriad yn Eglwys Loegr yn 1743 oherwydd ei gysylltiadau â'r Methodistiaid. Ar ôl hynny canolbwyntiodd ar weithio dros y mudiad Methodistaidd. Roedd yn bregethwr teithiol a daeth yn enwog am ei allu arbennig i arwain seiadau. Ef ynghyd â Daniel Rowland a Howel Harris oedd prif arweinwyr y Methodistiaid yng Nghymru yn y ddeunawfed ganrif. Trwy ei emynau, yn enwedig, ef yw un o'r dylanwadau pwysicaf ar y diwylliant Cymraeg yn y bedwaredd ganrif ar bymtheg a'r ugeinfed ganrif. Saif Capel Coffa William Williams Pantycelyn yn Llanymddyfri. Claddwyd ef yn Eglwys Llanfair-ar-y-bryn ar gyrion tref Llanymddyfri.

Ei waith

Roedd yn awdur toreithiog yn y Gymraeg. Ei enw barddol oedd "Pantycelyn" ond fe'i adnabyddir hefyd fel "Y Pêr Ganiedydd" oherwydd dwysder a melysder ei ganu. Ysgrifennodd rai emynau Saesneg. Mae ei emyn, Guide me, O thou great Jehovah (sy'n cynnwys y geiriau 'Bread of Heaven, feed me now and evermore', ac a genir fel arfer ar yr emyn-dôn Cwm Rhondda) yn parhau yn hynod boblogaidd yn fyd-eang.

Llyfryddiaeth

Llyfrau Pantycelyn

• Aleluia (1742-49)
• Caniadau y rhai sydd ar y Môr o Wydr (1762)
• Ffarwel Weledig, Groesaw Anweledig Bethau (1763-69)
• Gloria in Excelsis (1771-72)
• Golwg ar Deyrnas Crist (1756)
• Bywyd a Marwolaeth Theomemphus (1764)
• Pantheologia, neu hanes holl grefyddau'r byd (1762)
• Crododil Afon yr Aifft (1767)
• Hanes Bywyd a Marwolaeth Tri Wyr o Sodom a'r Aifft (1768)
• Drws y Society Profiad (1777)
• Cyfarwyddwr Priodas (1777)

Astudiaethau

Ceir llyfryddiaeth lawn o weithiau gan Bantycelyn ac amdano yn Derec Llwyd Morgan (gol.), Meddwl a Dychymyg Williams Pantycelyn (Llandysul: Gwasg Gomer, 1991)

Cysylltiadau allanol

• Y Drych Digidol