Gwanwyn: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Oddi ar Wicipedia
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
EmausBot (sgwrs | cyfraniadau)
B r2.7.2+) (robot yn ychwanegu: kk:Көктем
ychwanegu dolen i Wiciadur using AWB
Llinell 1: Llinell 1:
{{Tymhorau}}
{{Tymhorau}}
[[Delwedd:Galanthus nivalis close-up aka.jpg|bawd|Lili wen fach neu eirlys - un o flodau cynta'r gwanwyn yng Nghymru.]]
[[Delwedd:Galanthus nivalis close-up aka.jpg|bawd|Lili wen fach neu eirlys - un o flodau cynta'r gwanwyn yng Nghymru.]]
[[Delwedd: Zawilec_gajowy_cm02.jpg |bawd|de|[[Blodyn y gwynt|Blodau'r gwynt]] (''Anemone nemorosa'') ger Radziejowice.]]
[[Delwedd:Zawilec gajowy cm02.jpg|bawd|de|[[Blodyn y gwynt|Blodau'r gwynt]] (''Anemone nemorosa'') ger Radziejowice.]]


Cyfnod o amser, neu 'dymor', yw'r '''gwanwyn''' rhwng [[Gaeaf|y gaeaf]] a'r [[haf]]. Yn ôl y calendr Gwyddelig, mis [[Chwefror]], mis [[Mawrth (mis)|Mawrth]] a mis [[Ebrill]] ydyw. Yn ôl y meterorlegydd, fodd bynnag, mae pob tymor yn dri mis o ran hyd, gyda'r haf yn cynnwys y tri mis cynhesaf, y gaeaf y tri mis oeraf a'r gwanwyn (fel yr hydref) yn y canol rhwng y ddau. Mae hyn yn golygu fod y tymhorau'n gwahaniaethu o le i le e.e. yn hemisffer y de mae'r gwanwyn ym Medi, Hydref a Thachwedd; maent ar yr un pryd yn nodi'r tri mis canlynol fel cyfnod ein gwanwyn ni yma yng Nghymru: Mawrth, Ebrill a Mai.
Cyfnod o amser, neu 'dymor', yw'r '''gwanwyn''' rhwng [[Gaeaf|y gaeaf]] a'r [[haf]]. Yn ôl y calendr Gwyddelig, mis [[Chwefror]], mis [[Mawrth (mis)|Mawrth]] a mis [[Ebrill]] ydyw. Yn ôl y meterorlegydd, fodd bynnag, mae pob tymor yn dri mis o ran hyd, gyda'r haf yn cynnwys y tri mis cynhesaf, y gaeaf y tri mis oeraf a'r gwanwyn (fel yr hydref) yn y canol rhwng y ddau. Mae hyn yn golygu fod y tymhorau'n gwahaniaethu o le i le e.e. yn hemisffer y de mae'r gwanwyn ym Medi, Hydref a Thachwedd; maent ar yr un pryd yn nodi'r tri mis canlynol fel cyfnod ein gwanwyn ni yma yng Nghymru: Mawrth, Ebrill a Mai.
Llinell 16: Llinell 16:


== Symbol ==
== Symbol ==
Defnyddir y gwanwyn fel symbol pwerus o ddeffroad, boed hynny yn ddeffroad natur, megis [[awdl]] arobryn 'Y Gwanwyn' gan [[Dic Jones]] neu'n ddefroad gwleidyddol a ieithyddol. Mae'n symbol o gynnwrf rhywiol hefyd ac o [[glasoed|lasoed]] 'Gwanwyn y dyddiau gwynach', chwedl [[Alan Llwyd]].<ref> Rhwng Pen Llŷn a Phenllyn' gan Alan Llwyd, Gwasg Christopher Davies, 1796</ref>
Defnyddir y gwanwyn fel symbol pwerus o ddeffroad, boed hynny yn ddeffroad natur, megis [[awdl]] arobryn 'Y Gwanwyn' gan [[Dic Jones]] neu'n ddefroad gwleidyddol a ieithyddol. Mae'n symbol o gynnwrf rhywiol hefyd ac o [[glasoed|lasoed]] 'Gwanwyn y dyddiau gwynach', chwedl [[Alan Llwyd]].<ref>Rhwng Pen Llŷn a Phenllyn' gan Alan Llwyd, Gwasg Christopher Davies, 1796</ref>


== Llenyddiaeth ==
== Llenyddiaeth ==
Llinell 22: Llinell 22:
* 'Mi wellaf pan ddaw'r gwanwyn...' [[T Rowland Hughes]]
* 'Mi wellaf pan ddaw'r gwanwyn...' [[T Rowland Hughes]]


* Englyn i'r gwanwyn gan [[Tryfanwy]] y bardd dall o [[Rhostryfan|Rostryfan]],
* Englyn i'r gwanwyn gan [[Tryfanwy]] y bardd dall o [[Rhostryfan|Rostryfan]],
:Nid yw'r Gaea'n dragywydd - daw yr haf
:Nid yw'r Gaea'n dragywydd - daw yr haf
:wedi'r holl ystormydd
:wedi'r holl ystormydd
:Am hyn y rhodiwn yn rhydd
:Am hyn y rhodiwn yn rhydd
:Yn llaw Duw mae'r holl dywydd.
:Yn llaw Duw mae'r holl dywydd.


Llinell 31: Llinell 31:
{{cyfeiriadau}}
{{cyfeiriadau}}




{{Wiciadur|{{PAGENAME}}}}


[[Categori:Tymhorau]]
[[Categori:Tymhorau]]

Fersiwn yn ôl 16:05, 1 Chwefror 2013

Tymhorau

Gaeaf
Gwanwyn
Haf
Hydref

Lili wen fach neu eirlys - un o flodau cynta'r gwanwyn yng Nghymru.
Blodau'r gwynt (Anemone nemorosa) ger Radziejowice.

Cyfnod o amser, neu 'dymor', yw'r gwanwyn rhwng y gaeaf a'r haf. Yn ôl y calendr Gwyddelig, mis Chwefror, mis Mawrth a mis Ebrill ydyw. Yn ôl y meterorlegydd, fodd bynnag, mae pob tymor yn dri mis o ran hyd, gyda'r haf yn cynnwys y tri mis cynhesaf, y gaeaf y tri mis oeraf a'r gwanwyn (fel yr hydref) yn y canol rhwng y ddau. Mae hyn yn golygu fod y tymhorau'n gwahaniaethu o le i le e.e. yn hemisffer y de mae'r gwanwyn ym Medi, Hydref a Thachwedd; maent ar yr un pryd yn nodi'r tri mis canlynol fel cyfnod ein gwanwyn ni yma yng Nghymru: Mawrth, Ebrill a Mai.

Mae'r seryddwr, fodd bynnag, yn edrych ar echelin y ddaear i benderfynnu'r tymhorau h.y. pa bryd y ceir y mwyaf o olau dydd ydyw canol yr haf. Mae'r cyhydnos ar 20 Mawrth yn hemisffer y gogledd - sef canol y gwanwyn. Ond gan fod tymheredd y ddaear yn codi ychydig ar ôl yr haul, mae gwahaniaeth rhwng y ddwy system uchod.

Mae'r gwanwyn i'r garddwr, fodd bynnag, yn dechrau pan fo'r ddaear yn ddigon cynnes i'r blodau a'r llysiau a'r ffrwythau dyfu.

Y gwanwyn Celtaidd

Arferai'r Celtiaid a phobl dwyrain Asia ystyried cyhydedd y gwanwyn fel canol y gwanwyn - sy'n wyddonol gywir, tra bod pobloedd eraill yn ystyried cyhydedd y gwanwyn fel dechrau'r gwanwyn. Mae gwanwyn y Celt, felly rhwng 4 Chwefror a 5 Mai. Mae rhai pobloedd yn diystyru hyd y dydd e.e. mae nhw'n dathlu dechrau'r gwanwyn yn Ne Affrica, Awstralia a Seland Newydd ar y cyntaf o Fedi.

Hen ŵyl Geltaidd yw Imbolc, sydd ar y cyntaf neu'r ail o fis Chwefror, sef dechrau'r Gwanwyn, hyd at ei diwedd ar Galan Mai (neu 'Beltane').

Symbol

Defnyddir y gwanwyn fel symbol pwerus o ddeffroad, boed hynny yn ddeffroad natur, megis awdl arobryn 'Y Gwanwyn' gan Dic Jones neu'n ddefroad gwleidyddol a ieithyddol. Mae'n symbol o gynnwrf rhywiol hefyd ac o lasoed 'Gwanwyn y dyddiau gwynach', chwedl Alan Llwyd.[1]

Llenyddiaeth

Nid yw'r Gaea'n dragywydd - daw yr haf
wedi'r holl ystormydd
Am hyn y rhodiwn yn rhydd
Yn llaw Duw mae'r holl dywydd.

Cyfeiriadau

  1. Rhwng Pen Llŷn a Phenllyn' gan Alan Llwyd, Gwasg Christopher Davies, 1796


Chwiliwch am Gwanwyn
yn Wiciadur.