Dydd Calan: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
refs |
pennill |
||
| Llinell 3: | Llinell 3: | ||
Yn 1752 newidiwyd y dyddiad i'r un presennol; cyn hynny diwrnod cynta'r flwyddyn oedd 13 Ionawr<ref>[http://news.bbc.co.uk/welsh/hi/newsid_8450000/newsid_8454600/8454639.stm Gwefan y BBC]; Dathlu'r Hen Galan er gwaetha'r tywydd; adalwyd 05/101/2013</ref>. Mae rhai rhai ardaloedd yn dal i ddathlu'r [[Hen Galan]] e.e. [[Cwm Gwaun]] a [[Llandysul]] ar sail yr hen galendr Iwlaidd gafodd ei ddisodli ym 1752 gan galendr Gregori.<ref>[http://news.bbc.co.uk/welsh/hi/newsid_6260000/newsid_6262900/6262993.stm Gwefan y BBC]; Dathlu'r Hen Galan o hyd ; adalwyd 05/01/2013</ref> |
Yn 1752 newidiwyd y dyddiad i'r un presennol; cyn hynny diwrnod cynta'r flwyddyn oedd 13 Ionawr<ref>[http://news.bbc.co.uk/welsh/hi/newsid_8450000/newsid_8454600/8454639.stm Gwefan y BBC]; Dathlu'r Hen Galan er gwaetha'r tywydd; adalwyd 05/101/2013</ref>. Mae rhai rhai ardaloedd yn dal i ddathlu'r [[Hen Galan]] e.e. [[Cwm Gwaun]] a [[Llandysul]] ar sail yr hen galendr Iwlaidd gafodd ei ddisodli ym 1752 gan galendr Gregori.<ref>[http://news.bbc.co.uk/welsh/hi/newsid_6260000/newsid_6262900/6262993.stm Gwefan y BBC]; Dathlu'r Hen Galan o hyd ; adalwyd 05/01/2013</ref> |
||
==Penillion== |
|||
Dyma rai penillion sy’n cael eu canu ar 13 Ionawr: |
|||
:Mae dydd Calan wedi gwawrio |
|||
:Dydd tra hynod yw i gofio, |
|||
:Dydd i roddi, dydd i dderbyn, |
|||
:Yw’r trydydd dydd ar ddeg o’r flwyddyn. |
|||
:Rhowch yn hael i rai gwael, |
|||
:Rhowch yn hael i rai gwael, |
|||
:Pawb sy’n ffyddlon i roi rhoddion |
|||
:Yw’r rhai hynny sydd yn cael.<ref>[https://www.pgfl.org.uk/schools/bgf/casmael/web/mifumyncrwydro/html/bro_waldo_4.html Gwefan Bro Waldo]; Yr Hen Galan; adalwyd 05/01/2013</ref> |
|||
==Tarddiad y gair "Calan"== |
|||
Mae'r gair "calan" yn dod o'r [[Lladin]] ''calendae'' "y galwedig", yr enw ar gyfer diwrnod cyntaf pob mis yn y calendr Rhufeinig. |
Mae'r gair "calan" yn dod o'r [[Lladin]] ''calendae'' "y galwedig", yr enw ar gyfer diwrnod cyntaf pob mis yn y calendr Rhufeinig. |
||
==Gweler hefyd== |
|||
*[[Calan Mai]] |
|||
*[[Calan Gaeaf]] |
|||
==Dolenni allanol== |
|||
* phttp://www.casgliadywerincymru.co.uk/Collection/648-old-calan-gwaun-valley Gwefan Casgliady Werin]: Lluniau o blant tua 1961 yn hel calennig |
|||
==Cyfeiriadau== |
==Cyfeiriadau== |
||
Fersiwn yn ôl 04:54, 5 Ionawr 2013
Dydd Calan yw'r enw ar gyfer diwrnod cyntaf y flwyddyn, sef 1 Ionawr. Arferid credu nifer o goelion a oedd yn berthnasol i'r diwrnod cyntaf o'r flwyddyn e.e. arwyddocâ y person cyntafr i ddod dros trothwy'r drws. Ym Mhenfro aethpwyd â dŵr o gwmpas y tai i'w ddiferyd dros y trigolion i sicrhau hapusrwydd am weddill y flwyddyn. Roedd hel calennig yn arferiad drwy Gymru benbaladr. Mewn ardaloedd eraill yr arferiad oedd i ddyn penddu ymweld â'r tŷ efo darn o lo; deuai hyn â lwc dda i'r trigolion.
Yn 1752 newidiwyd y dyddiad i'r un presennol; cyn hynny diwrnod cynta'r flwyddyn oedd 13 Ionawr[1]. Mae rhai rhai ardaloedd yn dal i ddathlu'r Hen Galan e.e. Cwm Gwaun a Llandysul ar sail yr hen galendr Iwlaidd gafodd ei ddisodli ym 1752 gan galendr Gregori.[2]
Penillion
Dyma rai penillion sy’n cael eu canu ar 13 Ionawr:
- Mae dydd Calan wedi gwawrio
- Dydd tra hynod yw i gofio,
- Dydd i roddi, dydd i dderbyn,
- Yw’r trydydd dydd ar ddeg o’r flwyddyn.
- Rhowch yn hael i rai gwael,
- Rhowch yn hael i rai gwael,
- Pawb sy’n ffyddlon i roi rhoddion
- Yw’r rhai hynny sydd yn cael.[3]
Tarddiad y gair "Calan"
Mae'r gair "calan" yn dod o'r Lladin calendae "y galwedig", yr enw ar gyfer diwrnod cyntaf pob mis yn y calendr Rhufeinig.
Gweler hefyd
Dolenni allanol
- phttp://www.casgliadywerincymru.co.uk/Collection/648-old-calan-gwaun-valley Gwefan Casgliady Werin]: Lluniau o blant tua 1961 yn hel calennig
Cyfeiriadau
- ↑ Gwefan y BBC; Dathlu'r Hen Galan er gwaetha'r tywydd; adalwyd 05/101/2013
- ↑ Gwefan y BBC; Dathlu'r Hen Galan o hyd ; adalwyd 05/01/2013
- ↑ Gwefan Bro Waldo; Yr Hen Galan; adalwyd 05/01/2013