Pen-y-bryn, Abergwyngregyn: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
fformat |
Rhio'r hen frawddeg agoriadol yn ôl er cysondeb. Gobeithio ei fod yn gywir. |
||
| Llinell 1: | Llinell 1: | ||
[[Delwedd:Pen y Bryn Manor.jpg|250px|bawd|Pen y Bryn, Aber, safle tybiedig Garth Celyn.]] |
[[Delwedd:Pen y Bryn Manor.jpg|250px|bawd|Pen y Bryn, Aber, safle tybiedig Garth Celyn.]] |
||
Safle llys [[Tywysogion Gwynedd]] yn [[Abergwyngregyn]] oedd '''Garth Celyn'''. |
|||
==Y garth a'r ty== |
==Y garth a'r ty== |
||
Mae Garth Celyn cyfoes yn safle tua 200 medr o ganol |
Mae Garth Celyn cyfoes yn safle tua 200 medr o ganol Abergwyngregyn, ar fryn sydd yn edrych dros y pentref a'r môr. Mae'r tŷ Pen y Bryn yn sefyll yna ers o leiaf 1553, pan gafodd Rhys Thomas a'i wraig Jane y tiroedd hyn. Saif Pen y Bryn ar godiad tir ychydig i'r gorllewin o ganol pentref Abergwyngregyn, ar ochr arall yr afon, ar lethr wrth droed bryn coediog (SH653726). |
||
==Llys y Tywysogion yn Aber== |
==Llys y Tywysogion yn Aber== |
||
Fersiwn yn ôl 12:21, 22 Tachwedd 2012
Safle llys Tywysogion Gwynedd yn Abergwyngregyn oedd Garth Celyn.
Y garth a'r ty
Mae Garth Celyn cyfoes yn safle tua 200 medr o ganol Abergwyngregyn, ar fryn sydd yn edrych dros y pentref a'r môr. Mae'r tŷ Pen y Bryn yn sefyll yna ers o leiaf 1553, pan gafodd Rhys Thomas a'i wraig Jane y tiroedd hyn. Saif Pen y Bryn ar godiad tir ychydig i'r gorllewin o ganol pentref Abergwyngregyn, ar ochr arall yr afon, ar lethr wrth droed bryn coediog (SH653726).
Llys y Tywysogion yn Aber
Yn wreiddiol, Aberffraw ym Môn oedd prif lys brenhinllin Gwynedd, ond Garth Celyn, prif lys cantref Arllechwedd, oedd y prif lys yn ystod teyrnasiad Llywelyn Fawr, a pharhaodd yn brif lys yng nghyfnod ei olynwyr Dafydd ap Llywelyn a Llywelyn ap Gruffudd. Mewn effaith, er bod y tywysogion yn dal i fynd "ar gylch" ar adegau o'r flwyddyn i gynnal y llys brenhinol yn lleol, Aber oedd safle llys Tywysogaeth Cymru annibynnol yn y 13eg ganrif. Saif mewn safle strategol bwysig, lle mae'r hen ffordd o'r dwyrain dros Fwlch y Ddeufaen yn disgyn at arfordir Afon Menai a'r fferi drosodd i Llanfaes ar Ynys Môn. Yn y llys yn Abergwyngregyn y bu farw Y Dywysoges Siwan, gwraig Llywelyn Fawr, a'u mab Dafydd ap Llywelyn. Yma hefyd y cafwyd Gwilym Brewys yn ystafell wely Siwan yn 1230. Ceir nifer o lythyrau a dogfennau eraill sy'n nodi ei bod wedi eu hysgrifennu yn "Garth Kelyn". Ganed Y Dywysoges Gwenllian, merch Llywelyn ap Gruffudd ac Elinor de Montfort, yn y llys ar 12 Mehefin 1282.
Dadl dros safle uniongyrchol llys y Tywysogion
Roedd gan Dywysogion Gwynedd]] llys yn Abergwyngregyn. Mae ei lleoliad uniongyrchol yn bwynt dadleuol; dywedir fod dau o safleodd yn bosibl, naill ai ar safle wrth Pen y Mŵd ar lan yr afon a'r llall ar safle Garth Celyn, sy'n dwyn hen enw y pentref i gyd, yn uwch i fyny.[1] Mae adfeilion yr Oesoedd Ganol yn bodoli yn Garth Celyn, wedi cael eu dehonglu fel gwaith maen amhenderfynadwy[2] neu llys y Tywysogion.[3] Wrth y Mŵd mae Ymddiriedolaeth Archaeolegol Gwynedd wedi dadorchuddio adeilad oes y Tywysogion, a'i dehonglu fel llys brenhinol.[4][5][6] Ers 1988, haerwyd mai safle'r llys yw lle saif Pen y Bryn,[7]
Oriel
-
Garth Celyn o hirbell. -
Y tŷ a'r tŵr lle carcharwyd Siwan. -
Golwg manwl o'r tŵr. -
Y tŵr eto. -
Llun manwl. -
Y capel y tu ôl i'r tŵr. -
Yr hen fynedfa i Arth Celyn, drwy'r porth hwn -
Y tu fewn i'r porth yn 2004
Cyfeiriadau
- ↑ Tystiolaeth Garth Celyn. Gweneth Lilly, Llanfairfechan. Y Traethodydd, Cyf. CLIII (644-647) 1998 pages 145-147. [1] accessed 21st November 2012
- ↑ "The complex included other structures, including a barn or gatehouse (possibly rebuilt about 1700 on earlier stonework) and the present tower."PEN-Y-BRYN, BARN, ABER
- ↑ A Brief Report on Pen y Bryn and Aber, Gwynedd. Paul Martin Remfry. Castle Studies Research & Publishing Astudiaethau Castell Ymchwil A Cyhoeddi. 2012. page 113. http://www.castles99.ukprint.com/PenyBryn.pdf
- ↑ THE LLYS AT ABER, HOUSE EXCAVATED AT PEN Y MWD accessed 21st Feb 2011
- ↑ ABER CASTLE OR PEN-Y-MWD MOUND
- ↑ John Roberts, archaeologist for the Snowdonia National Park Authority. Final viewing for Abergwyngregyn's Welsh princes site at news.bbc.co.uk
- ↑ (am ddim) [2], (archif) [3] Ian Skidmore, Daily Post, Monday, 19 November 2001