Garn Boduan: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
B →Y copa: update reference web site |
B r2.7.2) (robot yn ychwanegu: en:Garn Boduan |
||
| Llinell 75: | Llinell 75: | ||
[[Categori:Safleoedd archaeolegol Gwynedd]] |
[[Categori:Safleoedd archaeolegol Gwynedd]] |
||
[[Categori:Copaon Marilyn]] |
[[Categori:Copaon Marilyn]] |
||
[[en:Garn Boduan]] |
|||
Fersiwn yn ôl 09:43, 28 Awst 2012
| |
| Cyfieithiad | |
| Iaith | Cymraeg |
| Testun y llun | Copa Garn Boduan gyda'r cytiau crynion o fewn y fryngaer |
| Uchder (m) | 279 |
| Uchder (tr) | 915 |
| Amlygrwydd (m) | 172 |
| Lleoliad | Pen Llŷn |
| Map topograffig | Landranger 123; Explorer 253 |
| Cyfesurynnau OS | SH312393 |
| Gwlad | Cymru |
| Dosbarthiad | Marilyn (mynydd) |
  Garn Boduan (Cymru) | |
Bryn 280 metr o uchder gerllaw Nefyn ar Benrhyn Llŷn, Gwynedd, yw Garn Boduan a bryngaer o Oes yr Haearn ar ei chopa (cyfeiriad grid SH310392). Mae'r gaer yn un o'r rhai mwyaf yng Nghymru gydag arwynebedd o tua deg hectar;[1] cyfeiriad grid SH312393. Uchder cymharol, neu ”amlygrwydd” y copa, ydy 107metr: dyma'r uchder mae'r copa'n codi uwchlaw'r mynydd agosaf.
Gellir cyrraedd Garn Boduan trwy ddilyn llwybr oddi ar y B4354, rhyw 300 metr o'r briffordd A497.
Y copa
Dosberthir copaon Cymru, a gweddill gwledydd Prydain, yn rhestri arbennig yn ôl uchder ac yn ôl amlygrwydd y copa; mae'r copa hwn yn cael ei alw'n Marilyn (mynydd). Mae sawl cymdeithas yn mesur, gwiro a chasglu'r rhestri hyn a dônt ynghŷd ar wefan “Database of British and Irish hills”.[2] Uchder y copa o lefel y môr ydy 279m (915tr). Cafodd yr uchder ei fesur a'i gadarnhau ddiwethaf ar 28 Hydref 2001.
Y fryngaer
Mae'r Garn, hefyd, yn fryngaer Geltaidd sy'n perthyn i Oes yr Haearn, ac sydd wedi'i lleoli ger Buan yn Gwynedd, Cymru; cyfeirnod OS: SH313393.
Cofrestrwyd y fryngaer hon gan Cadw a chaiff ei hadnabod gyda'r rhif SAM unigryw: CN009. [3] Ceir tua 300 o fryngaerau ar restr CADW o henebion, er bod archaeolegwyr yn nodi bod oddeutu 570 ohonyn nhw i gyd yng Nghymru. O ran cynllun mae'n weddol debyg i Tre'r Ceiri gerllaw, gyda muriau cerrig yn amgylchynu arwynebedd o tua 10 hectar. Tu mewn i'r muriau mae gweddillion o leiaf 170 o dai crwn. Ar yr ochr ddwyreiniol mae caer fechan arall a allai fod yn ddiweddarach o ran dyddiad.
Fel arfer, fel mae'r gair yn ei awgrymu, ar fryn y codwyd y caerau hyn, er mwyn i'r amddiffynwr gael mantais milwrol. Un o'r bryngaerau mwyaf trawiadol yng Nghymru ydy Tre'r Ceiri, a hon yw'r fryngaer Oes Haearn fwyaf yng ngogledd-orllewin Ewrop.[4] Mae ei harwynebedd oddeutu 2.5ha.[5] Y mwyaf o ran maint (arwynebedd), fodd bynnag ydy Bryngaer Llanymynech sydd ag arwynebedd o 57 hectar. [6]
Lloches i gartrefi a gwersyllfeydd milwrol oedd eu pwrpas felly, cyn y goresgyniad Rhufeinig; a chafodd cryn lawer ohonynh nhw eu hatgyfnerthu a'u defnyddio, yng nghyfnod y Rhufeiniaid; er enghraifft Dinorben yng ngogledd Cymru. Oes aur bryngaerau gwledydd Prydain oedd rhwng 200 CC ac OC 43.
Gweler hefyd
- Rhestri copaon a sut y cânt eu dosbarthu
- Rhestr o Gopaon Cymru
- Rhestr Mynyddoedd yr Alban dros 2,000'
- Rhestr o fryngaerau Cymru
- Cylchoedd cerrig
- Rhestr copaon Cymru
- Llwythau Celtaidd Cymru
Dolennau allanol
Cyfeiriadau
- ↑ Gwefan y BBC
- ↑ “Database of British and Irish hills”
- ↑ Cofrestr Cadw.
- ↑ References Wales gan John May; Gwasg Prifysgol Cymru.
- ↑ Gwefan y BBC
- ↑ Gwefan CPAT
Llyfryddiaeth
- Lynch, Frances (1995) Gwynedd (A guide to ancient and historic Wales) (Llundain:HMSO) ISBN 0-11-701574-1