Gwireb: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
FoxBot (sgwrs | cyfraniadau) B r2.6.5) (robot yn ychwanegu: az, bg, br, ca, cs, cv, da, de, eo, es, et, fa, fi, fr, ga, gl, hr, hu, hy, ia, id, it, ja, ka, kk, ko, ky, la, lb, lt, mn, nl, no, pl, pt, ro, ru, sh, sk, sl, sq, sr, sv, tr, uk, wa, zh |
B r2.7.1) (robot yn newid: fa:کلام قصار |
||
| Llinell 34: | Llinell 34: | ||
[[es:Aforismo]] |
[[es:Aforismo]] |
||
[[et:Aforism]] |
[[et:Aforism]] |
||
[[fa: |
[[fa:کلام قصار]] |
||
[[fi:Aforismi]] |
[[fi:Aforismi]] |
||
[[fr:Aphorisme]] |
[[fr:Aphorisme]] |
||
Fersiwn yn ôl 02:58, 26 Mawrth 2012
Gosodiad yn cynnwys gwir cyffredinol, wedi'i fynegi'n gwta, yw gwireb.[1] Mae'r wireb yn perthyn yn agos i'r ddihareb ond er bod diarebion yn cynnwys elfen wirebol yn aml nid yw pob gwireb yn ddihareb. Gwahaniaeth arall rhwng y wireb a'r ddihareb yw bod y wireb yn greadigaeth ymwybodol lenyddol gan amlaf tra bod y ddihareb, fel rheol, yn tarddu o'r diwylliant poblogaidd. Ond gellir cymhwyso'r term 'gwireb' i gynnwys unrhyw osodiad o'r gwir cyffredinol, mewn unrhyw faes.
Llenyddiaeth
Fel y diarebion, mae gan y wireb hanes hir mewn llenyddiaeth. Gelwir barddoniaeth sy'n cynnwys elfen amlwg o wireb yn 'canu gwirebol'. Roedd y genre yma o ganu yn boblogaidd yn yr Oesoedd Canol ac fe'i ceir gyda chanu natur yn aml. Un o'r casgliadau mwyaf adnabyddus yw Englynion y Clyweit ('Englynion y Clywaid'), casgliad o englynion gwirebol a gyfansoddwyd tua diwedd y 12fed ganrif neu ddechrau'r 13eg, yn ôl Ifor Williams. Enghraifft arall o ganu gwirebol yn y Gymraeg yw'r cyfresi o englynion 'Eiry mynydd' ('Eira mynydd'), e.e. y rhai a geir yn y gerdd 'Penyd Llywelyn a Gwrnerth':
- Eiry mynydd, gorwyn bro,
- Dedwydd pawb wrth a'i llocho;
- Creawdr Nef a'th diango.[2]
Mae canu natur yn elfen amlwg yn y canu gwirebol; elfen amlwg arall yw'r elfen o brofiad dynol. Dyma ran o gyfres hir sy'n cynnwys y ddwy elfen trwy ei gilydd a adnabyddir fel 'Y Gnodau' am fod pob llinell bron yn dechrau gyda'r ffurf ferfol gnawd ('arferol yw'):
- Gnawd gwynt o'r gogledd; gnawd rhianedd chweg;
- Gnawd gŵr teg yng Ngwynedd;
- Gnawd i dëyrn arlwy gwledd;
- Gnawd gwedi llyn lledfrydedd.[3]
Cyfeiriadau
- ↑ Morgan D. Jones. Termau Iaith a Llên (Gwasg Gomer, 1972), tud. 77.
- ↑ Marged Haycpck (gol.), Blodeugerdd Barddas o Ganu Crefyddol Cynnar (Cyhoeddiadau Barddas, 1994), tud. 341.
- ↑ Dyfynnir gan Gwyn Thomas yn Y Traddodiad Barddol (Gwasg Prifysgol Cymru, 1976), tud. 101. Nodiadau: Chweg = 'teg', llyn = 'diod (gadarn)', lledfrydedd = 'tristwch'.