Canolbarth Cymru

Canolbarth Cymru

Un o ranbarthau answyddogol Cymru sydd yng nghanol y wlad yw Canolbarth Cymru. Mae'n ffinio â Gogledd Cymru i'r gogledd, Gororau Lloegr i'r dwyrain, De a Gorllewin Cymru i'r de a Bae Ceredigion i'r gorllewin. Mae'n cynnwys bryniau'r Elenydd, Fforest Faesyfed a rhan o'r Berwyn, a'r afonydd Teifi, Gwy, Hafren ac Ystwyth.

Disgrifiad

Yn hanesyddol, roedd Canolbarth Cymru yn cynnwys Teyrnas Powys a gogledd-ddwyrain Teyrnas Deheubarth. Heddiw, mae'n cynnwys awdurdodau lleol Ceredigion a Phowys.

Ceir ymraniadau sylweddol yn ddaearyddol a diwylliannol o fewn y rhanbarth. I'r gorllewin o fynydd Pumlumon a bryniau Elenydd ceir Ceredigion, sir sy'n wynebu ar Fae Ceredigion ac yn perthyn yn agosach, yn hanesyddol, i Sir Benfro a Sir Gaerfyrddin (de-orllewin Cymru) nag i Bowys. Mae awdurdod lleol Powys yntau, sef dwyrain y rhanbarth, yn llawer mwy Cymraeg yn y parthau gorllewinol nag yn yr ardaloedd ar hyd y ffin â Lloegr a fu'n rhan o'r Mers canoloesol. Mae cryn wahaniaeth rhwng gogledd a de Powys hefyd.

Unedau gweinyddol, hen a newydd

Awdurdodau lleol

Creuwyd yr awdurdodau lleol fel awdurdodau unedol yn 1996.

• Ceredigion (yn cyfateb, gyda mân newidiadau, i Sir Aberteifi draddodiadol)
• Powys

Siroedd cadwedig

Dyma'r siroedd a greuwyd yn 1974. Ers 1996 maent yn 'siroedd cadwedig' yn unig.

• Dyfed (gorwedd Ceredigion yng ngogledd yr hen sir)
• Powys (mae Powys heddiw yn dal i gyfrif fel 'sir gadwedig' yn ogystal â bod yn awdurdod unedol cyfoes)

Siroedd gweinyddol

Creuwyd y siroedd hyn dan y Ddeddf Llywodraeth Leol yn 1888. Cawsant eu seilio ar y siroedd traddodiadol, ond nid oeddynt yn union yn union yr un fath. Roedd y siroedd gweinyddol yn cael eu defnyddio ar gyfer llywodraeth leol tan 1974.

• Sir Aberteifi
• Sir Frycheiniog
• Sir Faesyfed
• Sir Drefaldwyn

Gweler hefyd

• Ceredigion
• Powys
• Rhanbarthau Cymru

Eginyn erthygl sydd uchod am ddaearyddiaeth Cymru. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.