Llanfair Pwllgwyngyll

Llanfair Pwllgwyngyll
Llanfair Pwllgwyngyll  Llanfair Pwllgwyngyll yn: Ynys Môn
Poblogaeth	3,040 (Cyfrifiad y Deyrnas Unedig 2001)
Sir	Ynys Môn
Sir seremonïol	Gwynedd
Gwlad	Cymru
Gwladwriaeth sofran	Y Deyrnas Unedig
Tref bost	LLANFAIRPWLLGWYNGYLL
Rhanbarth cod post	LL61
Cod deialu	01248
Heddlu	Gogledd Cymru
Tân	Gogledd Cymru
Ambiwlans	Cymru
Senedd yr Undeb Ewropeaidd	Cymru
Senedd y DU	Ynys Môn
Cynulliad Cymru	Ynys Môn
Rhestr llefydd: y DU • Cymru • Ynys Môn

Pentref a chymuned ar Ynys Môn yw Llanfair Pwllgwyngyll (neu Llanfairpwllgwyngyll; Llanfairpwll ar lafar yn lleol). Fe'i lleolir ar ffordd yr A5 tua 3 milltir i'r gorllewin o Borthaethwy.

Yr enw

Llanfairpwllgwyngyllgogerychwyrndrobwllllantysiliogogogoch yw enw gwneud y pentref. Ei enw gwreiddiol oedd Llanfair Pwllgwyngyll ond fe'i estynnwyd gan ddyn lleol yn y bedwaredd ganrif ar bymtheg, ar ôl i'r rheilffordd gyrraedd yr ynys (1846-1850) i geisio denu twristiaid. Yn ôl Syr John Morris-Jones, teiliwr lleol a ddyfeisiodd yr enw, ond nid yw'n ei enwi. Dyma'r enw hiraf yng Nghymru, a'r trydydd hiraf yn y byd. Does fawr neb ond y Bwrdd Croeso yn defnyddio'r enw hir. Fel arfer mae'r pentref yn cael ei alw yn Llanfairpwll (gan siaradwyr Cymraeg) neu Llanfair PG (gan siaradwyr Saesneg). Pwllgwyngyll oedd enw'r dreflan ganoloesol lle safai'r eglwys yn yr Oesoedd Canol (pwll + yr ansoddair gwyn + coed cyll). Cyfeiria 'Llantysilio' at blwyf eglwysig Llandysilio.

Hanes

Yn yr Oesoedd Canol roedd plwyf (Llanfair) Pwllgwyngyll yn rhan o gwmwd Dindaethwy, yng nghantref Menai.

Yn y pentref hwn y dechreuodd mudiad y Women's Institute yn 1915.

Y pentref

Twristiaid tu allan i'r orsaf yn Llanfairpwll

Mae gorsaf reilffordd yma, ar Reilffordd Arfordir Gogledd Cymru, ond mae mwyafrif y trenau yn mynd trwyddo i Gaergybi neu i Fangor heb aros.

Dadl iaith

Yn 2011, roedd Llanfairpwll yn ganolbwynt dadl yngylch yr hawl i siarad Cymraeg ar ôl i berchennog bwyty Carreg Môn yn y pentref wahardd ei staff rhag siarad Cymraeg tra'n gweithio yno, gan ddweud mai dim ond Saesneg y dylent siarad.

Gweler hefyd

• Bryn Celli Ddu - siambr gladdu Neolithig, tua 2 filltir i'r de-orllewin o'r pentref
• Cofgolofn Ardalydd Môn
• Plas Newydd - plasdy crand

Arwydd efo cyfieithiad Saesneg yr enw

Cyfeirnodau

Trefi a phentrefi Ynys Môn

Trefi
Amlwch  · Benllech  · Biwmares  · Caergybi  · Llangefni  · Niwbwrch  · Porthaethwy
Pentrefi
Aberffraw  · Bethel  · Bodedern  · Bodewryd  · Bodffordd  · Bryngwran  · Brynrefail  · Brynsiencyn  · Brynteg  · Caergeiliog  · Capel Coch  · Capel Gwyn  · Carmel  · Carreglefn  · Cemaes  · Cerrigceinwen  · Dwyran  · Y Fali  · Gaerwen  · Glyn Garth  · Gwalchmai  · Heneglwys  · Hermon  · Llanallgo  · Llanbabo  · Llanbedrgoch  · Llandegfan  · Llandyfrydog  · Llanddaniel Fab  · Llanddeusant  · Llanddona  · Llanddyfnan  · Llanedwen  · Llaneilian  · Llanfachraeth  · Llanfaelog  · Llanfaethlu  · Llanfair Pwllgwyngyll  · Llanfair-yn-Neubwll  · Llanfair-yng-Nghornwy  · Llan-faes  · Llanfechell  · Llanfihangel-yn-Nhywyn  · Llanfwrog  · Llangadwaladr  · Llangaffo  · Llangeinwen  · Llangoed  · Llangristiolus  · Llangwyllog  · Llaniestyn  · Llannerch-y-medd  · Llanrhuddlad  · Llansadwrn  · Llantrisant  · Llanynghenedl  · Maenaddwyn  · Malltraeth  · Marian-glas  · Moelfre  · Nebo  · Pencarnisiog  · Pengorffwysfa  · Penmynydd  · Pentraeth  · Pentre Berw  · Pentrefelin  · Penysarn  · Pontrhydybont  · Porthllechog  · Rhoscolyn  · Rhosmeirch  · Rhosneigr  · Rhostrehwfa  · Rhosybol  · Rhydwyn  · Talwrn  · Trearddur  · Trefor  · Tregele