Eglwys y Beddrod Sanctaidd: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Oddi ar Wicipedia
Pori'r hanes yn rhyngweithiol
← Cymharer â'r fersiwn gyntCymharer â'r fersiwn dilynol →
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
GweledolCystrawen wici
John Jones (sgwrs | cyfraniadau)
4,948 golygiad
BDim crynodeb golygu
John Jones (sgwrs | cyfraniadau)
4,948 golygiad
Dim crynodeb golygu
Llinell 117: Llinell 117:


* Mae Capel Sant Helena - rhwng Capel Rhanbarth y Gwisgoedd a Chapel Capel Gwlad Groeg yn risiau sy'n disgyn i Gapel Sant Helena.<ref>{{Cite book|last=Goldhill|first=Simon|author-link=Simon Goldhill|title=Jerusalem, City of Longing|year=2009|page=35|url=https://books.google.com/books?id=PoLEULaZHzAC&pg=PA35|isbn=9780674034686}}</ref> Mae'r Armeniaid, sy'n berchen arno, yn ei alw'n Gapel Sant Gregory y Goleuwr,<ref>[https://www.documentacatholicaomnia.eu/03d/1980-1980,_Mertens,_Who_Whas_a_Christians_in_The_Holy_Land,_EN.pdf List of Christians in the Holy Land], Documenta Catholica Omnia, p. 87.</ref> ar ôl y sant a ddaeth â Christnogaeth i'r Armeniaid.
* Mae Capel Sant Helena - rhwng Capel Rhanbarth y Gwisgoedd a Chapel Capel Gwlad Groeg yn risiau sy'n disgyn i Gapel Sant Helena.<ref>{{Cite book|last=Goldhill|first=Simon|author-link=Simon Goldhill|title=Jerusalem, City of Longing|year=2009|page=35|url=https://books.google.com/books?id=PoLEULaZHzAC&pg=PA35|isbn=9780674034686}}</ref> Mae'r Armeniaid, sy'n berchen arno, yn ei alw'n Gapel Sant Gregory y Goleuwr,<ref>[https://www.documentacatholicaomnia.eu/03d/1980-1980,_Mertens,_Who_Whas_a_Christians_in_The_Holy_Land,_EN.pdf List of Christians in the Holy Land], Documenta Catholica Omnia, p. 87.</ref> ar ôl y sant a ddaeth â Christnogaeth i'r Armeniaid.

==Gweler hefyd==
* [[Eglwys y Geni]]


== Cyfeiriadau ==
== Cyfeiriadau ==

Fersiwn yn ôl 16:27, 9 Awst 2021

Eglwys y Beddrod Sanctaidd
Mathbasilica minor, basilica patriarchaidd, eglwys gadeiriol Edit this on Wikidata
Enwyd ar ôlBeddrod yr Iesu Edit this on Wikidata
Sefydlwyd
  • 14 g Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
SirHen Ddinas Caersalem Edit this on Wikidata
GwladBaner Palesteina Palesteina
Cyfesurynnau31.7784°N 35.2298°E Edit this on Wikidata
Hyd120 metr Edit this on Wikidata
Map
Arddull pensaernïolpensaernïaeth Cristnogaeth Fore, pensaernïaeth Romanésg, pensaernïaeth Gothig Edit this on Wikidata
Sefydlwydwyd ganCystennin I, Helena o Gaergystennin Edit this on Wikidata
Cysegrwyd iBeddrod yr Iesu Edit this on Wikidata
Crefydd/EnwadCristnogaeth, yr Eglwys Uniongred Ddwyreiniol, yr Eglwys Gatholig Rufeinig Edit this on Wikidata
Deunyddcraig Edit this on Wikidata
EsgobaethEglwys Uniongred Roegaidd Jeriwsalem, Patriarchaeth Ladin Jeriwsalem Edit this on Wikidata
[golygwch ar Wicidata]

Hen eglwys yn Chwarter Cristnogol dinas Jeriwsalem yw Eglwys y Cysegr Sanctaidd[a].[1] Yn ôl traddodiad o'r 4g OC, mae'n cynnwys dau safle sanctaiddiaf y byd Cristnogol: y safle lle croeshoeliwyd Iesu Grist, mewn man o'r enw Calfaria neu Golgotha, a bedd gwag Iesu, lle cred rhai Cristnogion iddo gael ei gladdu a'i atgyfodi.[2] Amgaeir y beddrod gan gysegrfa o'r 19g a elwir yn Aedicula. Mae cytundeb a elwir yn "Status Quo", yn ddealltwriaeth rhwng cymunedau crefyddol sy'n dyddio i 1757, ac yn berthnasol i'r safle hwn.[3][4]

O fewn yr eglwys ceir pedair lleoliad Croes y Via Dolorosa, sy'n cynrychioli pedwar rhan o ddyddiau olaf Crist. Bu'r eglwys yn gyrchfan pererindod Gristnogol o bwys ers ei chreu yn y 4g, fel safle traddodiadol atgyfodiad Crist, a roddodd iddi ei henw Groegaidd gwreiddiol, Eglwys yr Anastasis ('Atgyfodiad').

Heddiw, mae'r adeiladau ehangach o amgylch Eglwys y Cysegr Sanctaidd hefyd yn gwasanaethu fel pencadlys patriarch Uniongred Gwlad Groeg Jerwsalem, tra bod rheolaeth ar yr eglwys ei hun yn cael ei rhannu, ar yr un pryd, ymhlith sawl enwad Cristnogol ac endidau seciwlar mewn trefniadau cymhleth heb eu newid ers dros 160 mlynedd, a rhai yn hirach na hynny. Y prif enwadau sy'n rhannu'r cyfrifoldeb dros yr eglwys yw'r Eglwys Uniongred Roegaidd, Yr Eglwys Gatholig Rufeinig, yr Eglwys Apostolaidd Armenia, ac i raddau llai yr Eglwys Goptaidd, Eglwys Uniongred Syrieg, ac Eglwys Uniongred Ethiopia.

Enw

Gelwir Eglwys y Cysegr Sanctaidd[b] (Lladin: Ecclesia Sancti Sepulchri) [c] hefyd yn Eglwys yr Atgyfodiad neu'r Eglwys yr Anastasis gan Gristnogion y Dwyrain (Arabeg: كَنِيسَةُ ٱلْقِيَامَة‎) Kanīsatu al-Qiyāmah; Groeg (iaith): Ναὸς τῆς Ἀναστάσεως Naos tes Anastaseos ; Armenieg: Surb Harut'yan tač̣ar.

Hanes

Yn dilyn gwarchae Jerwsalem yn OC 70 yn ystod y Rhyfel Iddewig-Rhufeinig Cyntaf, roedd Jerwsalem wedi'i throi'n adfeilion. Yn 130 OC, dechreuodd yr ymerawdwr Rhufeinig Hadrian adeiladu trefedigaeth Rufeinig, dinas newydd Aelia Capitolina, ar y safle. Tua'r un flwyddyn, gorchmynnodd y dylid llenwi ogof sy'n cynnwys beddrod wedi'i dorri o'r graig i greu sylfaen wastad ar gyfer teml wedi'i chysegru'r duw i Iau neu Fens. [6] Fe'i codwyd, ac yno y bu hyd at ddechrau'r 4g. [7] [8]

Adeiladu (4g)

Llun dychmygol gan artist o'r basilica

Ar ôl honnir iddo weld gweledigaeth o groes yn yr awyr yn 312, [9] trodd Cystennin Fawr at Gristnogaeth, llofnododd yr Edict Milan gan gfreithloni’r grefydd newydd, ac anfonodd ei fam Helena i Jerwsalem i chwilio am feddrod Crist. Gyda chymorth Esgob Cesarea Eusebius ac Esgob Jerwsalem Macarius, daethpwyd o hyd i dair croes ger un beddrod, gan arwain y Rhufeiniaid i gredu eu bod wedi dod o hyd i Galfaria.[10] Gorchmynnodd Cystennin tua 326 y dylid disodli'r deml i Iau / Venus a chodi eglwys yn y fan a'r lle.[11] Ar ôl i'r deml gael ei rhwygo, tynnwyd y pridd o'r ogof, gan ddatgelu beddrod wedi'i dorri yn y graig a nododd Helena a Macarius y fan fel safle claddu Iesu.[12][13][14] Adeiladwyd cysegrfa, yn amgáu waliau'r beddrod.[15][16]

Yn 327, comisiynodd Cystennin a Helena Eglwys y Geni ym Methlehem yn annibynnol o hon, i gofio genedigaeth Iesu.

Codwyd Eglwys y Beddrod Sanctaidd mewn dwy ran: y basilica mawr[17] (neu'r Martyrium), a'r atriwm (y Triportico) a'i rhesi o golofnau, sef safle traddodiadol Calfari ar y naill law, a ar draws y buarth, yr ail safle, sef [18] rotunda o'r enw'r Anastasis ("Atgyfodiad"), lle credai Helena a Macarius fod Iesu wedi'i gladdu.

Cysegrwyd yr eglwys ar 13 Medi 335. Bob blwyddyn, mae Eglwys Uniongred y Dwyrain yn dathlu pen-blwydd ei godi.[19]

Niwed a dinistr (614–1009)

Dinistriwyd yr adeilad hwn gan dân ym Mai OC 614, pan oresgynnodd Ymerodraeth Sassanid, dan Khosrau II, [10] Jerwsalem a chipio’r Gwir Groes. Yn 630, ailadeiladodd yr Ymerawdwr Heraclius yr eglwys ar ôl ail-gipio'r ddinas. Ar ôl i Jerwsalem ddod o dan lywodraeth Arabaidd, arhosodd yn eglwys Gristnogol, gyda’r llywodraethwyr Mwslimaidd cynnar yn amddiffyn safleoedd Cristnogol y ddinas, gan wahardd eu dinistrio neu eu defnyddio fel adeiladau preswyl.[20]

Yn gynnar yn y 9g, difrodwyd cromen yr Anastasis gan ddaeargryn arall. Atgyweiriwyd y difrod ym 810 gan Patriarch Thomas I. Yn 841, llosgwyd rhan o'r eglwys. Yn 935, ataliodd y Cristnogion y Mwslimaidd rhag codi mosg ger yr Eglwys. Yn 938, llosgwyd y tu mewn i'r basilica a daeth y tan yn agos at y rotunda. Yn 966, oherwydd trechu byddinoedd Mwslimaidd yn rhanbarth Syria, torrodd terfysg allan, a llosgwyd y basilica eto a'r drysau a rhan o'r to, a llofruddiwyd Patriarch John VII. 

Ar 18 Hydref 1009, gorchmynnodd Fatimid caliph Al-Hakim bi-Amr Allah ddinistrio'r eglwys yn llwyr fel rhan o ymgyrch yn erbyn addoldai Cristnogol ym Mhalesteina a'r Aifft.[d] Roedd y difrod yn helaeth, heb lawer o rannau o'r eglwys gynnar ar ôl, a difrodwyd to'r beddrod a dorrwyd yn y graig; dinistriwyd y gysegrfa wreiddiol.[15] Dilynwyd gyda pheth atgyweiriadau.[21] Ymatebodd Ewrop Gristnogol gyda sioc a diarddelwyd yr Iddewon, a fu'n ysgogiad i Groesgadau diweddarach.[22][23]

Ailadeiladu (11g)

Mewn trafodaethau eang rhwng y Fatimidiaid a'r Ymerodraeth Fysantaidd yn 1027–28, cytunodd y Caliph Ali az-Zahir newydd (mab Al-Hakim) i ganiatáu ailadeiladu ac ailaddurno'r eglwys. Cwblhawyd yr ailadeiladu o'r diwedd ar gost enfawr gan yr Ymerawdwr Constantine IX Monomachos a Patriarch Nicephorus o Constantinople ym 1048.[24] Fel consesiwn, agorwyd y mosg yng Nghaergystennin. Canolbwyntiwyd yr adeiladwaith newydd ar y rotunda a'r adeiladau o'i amgylch: arhosodd y basilica mawr yn adfeilion."[21]

Roedd safle'r eglwys a ailadeiladwyd yn cynnwys "llys ar agor i'r awyr, gyda phum capel bach ynghlwm wrtho."[25] Roedd y capeli i'r dwyrain o lys yr atgyfodiad lle bu wal orllewinol y basilica mawr. Roeddent yn coffáu golygfeydd o'r croeshoelio, megis lleoliad carchar Crist a'i fflangellu.

Mae cysegriad y capeli hyn yn dangos pwysigrwydd defosiwn y pererinion i ddioddefaint Crist. Fe'u disgrifiwyd fel 'math o Via Dolorosa yn fach' ... gan nad oedd fawr o waith adfer wedi'u wneud ar safle'r basilica mawr. Cofnoda nifer o bererinion o'r gorllewin yn ystod yr 11g fod yma lawer o adfeilion."[21] Parhaodd rheolaeth Jerwsalem, a thrwy hynny Eglwys y Cysegr Sanctaidd, i newid dwylo sawl gwaith rhwng y Fatimidiaid a'r Twrciaid Seljuk (yn deyrngar i'r caliph Abbasid yn Baghdad) nes i'r Croesgadwyr gyrraedd yn 1099.[26]

Graffiti croesgadwr yn yr eglwys: croesau wedi'u hysgythru yn y grisiau sy'n arwain i lawr i Gapel Sant Helena [27]

Cyfnod y croesgadwr (1099–1244)

Mae llawer o haneswyr yn honni mai prif bryder y Pab Urban II, wrth alw am y Groesgad Gyntaf, oedd y bygythiad i Gaergystennin gan Dwrci o Asia Leiaf. Mae haneswyr yn cytuno bod tynged Jerwsalem a thrwy hynny Eglwys y Cysegr Sanctaidd hefyd yn destun pryder, os nad nod uniongyrchol polisi'r Pab yn 1095. Enillodd y syniad o feddiannu Jerwsalem fwy o rym wrth i'r Groesgad fynd rhagddi. Cymerwyd safle’r eglwys a ailadeiladwyd oddi wrth y Fatimidiaid gan farchogion y Groesgad Gyntaf ar 15 Gorffennaf 1099.[21]

Rhagwelwyd y Groesgad Gyntaf fel rhywbererindod arfog, ac ni allai unrhyw groesgadwr ystyried ei daith yn gyflawn oni bai ei fod wedi gweddïo fel pererin yn Elwys y Cysegr Sanctaidd. Y theori glasurol yw bod y tywysog-Croesgadwr Godfrey o Bouillon, a ddaeth y brenhin y Crusader cyntaf yn Jerwsalem, wedi penderfynu peidio â defnyddio'r teitl "brenin" yn ystod ei oes, a datgan ei hun yn "Advocatus Sancti Sepulchri" ("Amddiffynwr y Cysegr Sanctaidd").[28]

Mae William of Tire, croniclydd Teyrnas Croesgadwyr Jerwsalem, yn adrodd ar adnewyddu'r Eglwys yng nghanol y 12g. Ymchwiliodd y Croesgadwyr i'r adfeilion dwyreiniol ar y safle, gan gloddio trwy'r rwbel a darganfod rhan o'r adeiladau gwreiddiol, sef lloc teml Hadrian; fe wnaethant drawsnewid y gofod hwn yn gapel wedi'i gysegru i Helena, gan ehangu eu twnnel cloddio gwreiddiol yn risiau. Dechreuodd y Croesgadwyr ail-addurno'r eglwys mewn arddull Romanésg ac ychwanegu clochdy.[29] Unodd yr adnewyddiadau hyn y capeli bach ar y safle ac fe'u cwblhawyd yn ystod teyrnasiad y Frenhines Melisende ym 1149, gan roi'r holl leoedd sanctaidd o dan yr un to am y tro cyntaf.

Daeth yr eglwys yn sedd y patriarchiaid Lladin cyntaf a safle sgriptoriwm y deyrnas. Fe’i collwyd i Saladin,[29] ynghyd â gweddill y ddinas, ym 1187, er bod y cytundeb a sefydlwyd ar ôl y Drydedd Groesgad wedi caniatáu i bererinion Cristnogol ymweld â’r safle. Adenillodd yr Ymerawdwr Frederick II (r. 1220-50) y ddinas a’r eglwys trwy gytundeb yn y 13g. Mae'n ymddangos bod yr eglwys wedi bod i raddau helaeth yn nwylo Patriarch Uniongred Gwlad Groeg Athanasius II o Jerwsalem, c. 1231–47, yn ystod rheolaeth Ladin Jerwsalem.[30] Cipiwyd dinas ac eglwys gan y Khwarezmiaid yn 1244.[29]

Eicon Yr Eglwys Uniongred Ddwyreiniol yn coffáu adnewyddiad yr eglwys , c. 1600

Cyfnod Otomanaidd

Yn 1545, cwympodd lefel uchaf y eglwys, sef clochdy.[31] Adnewyddodd brodyr Urdd Sant Ffransis yr eglwys ym 1555, gan iddi gael ei hesgeuluso er gwaethaf niferoedd cynyddol o bererinion.[32] Gosodwyd cysegr marmor a gomisiynwyd gan y mynach Boniface o Ragusa i orchuddio gweddillion beddrod Crist, [15] yn ôl pob tebyg i atal pererinion rhag cyffwrdd â'r graig wreiddiol neu gymryd darnau bach fel cofroddion.[33] Gosodwyd slab marmor dros y gwely claddu calchfaen lle credir bod corff Iesu wedi gorwedd.[15]

Ar ôl adnewyddu 1555, rheolaeth yr eglwys amrywio gyda rhwng y Franciscans a'r Uniongred, yn aml trwy lwgrwobrwyo. Nid oedd gwrthdaro treisgar yn anghyffredin.[34] Yn ystod Wythnos Sanctaidd 1757, mae'n debyg bod Cristnogion Uniongred wedi cymryd drosodd peth o'r eglwys a reolir gan y Ffransisiaid. Efallai mai dyma oedd achosarchddyfarniad y swltan a ddatblygwyd yn ddiweddarach yn y Statws Quo.

Llosgwyd rhan arall o'r eglwys yn 1808, [15] gan achosi i gromen y Rotunda gwympo a malu addurn allanol yr Aedicule. Ailadeiladwyd hwnnw, a thu allan yr Aedicule ym 1809–10 gan y pensaer Nikolaos Ch. Komnenos o Mytilene yn yr arddull Baróc Otomanaidd gyfoes.  Ailadeiladwyd tu mewn yr rhagystafell, a elwir bellach yn "Gapel yr Angel",[e] yn rhannol i gynllun sgwâr yn lle'r pen gorllewinol hanner cylch a arferai fod.

Cadarnhaodd archddyfarniad arall gan y swltan ym 1853 y rhaniad tiriogaethol presennol ymhlith y cymunedau a chadarnhau'r Statws Quo i drefniadau "aros yn eu cyflwr presennol", gan fynnu consensws i wneud mân newidiadau hyd yn oed.[36]

Prif gromen Eglwys y Cysegr Sanctaidd, c. 1905, golygfa o'r gogledd-ddwyrain; y clochdy i'r dde

Cyfnod Mandad Prydain

Erbyn goresgyniad Lloegr o Balesteina - a Mandad Prydain a ddilynnodd hynny, ar ddiwedd y Rhyfel Byd Cyntaf, roedd y cladin o farmor coch a roddwyd ar yr Aedicule gan Komnenos wedi dirywio'n ofnadwy ac yn datgysylltu o'r strwythur sylfaenol; o 1947 hyd at waith adfer yn 2016-17, fe'i cynhaliwyd yn ei le gyda sgaffaldiau allanol o wregysau haearn wedi'u gosod gan Saeson.[37]

Cyfnodau Gwlad yr Iorddonen ac Israel

Diagram o'r eglwys fodern yn dangos safle traddodiadol Calfaria a Beddrod Iesu

Adferwyd y gromen eto ym 1994-97 fel rhan o adnewyddiadau modern helaeth sydd wedi bod ar y gweill er 1959. Yn ystod y gwaith adfer a chloddio rhwng 1970-78 darganfuwyd mai chwarel calchfaen meleke gwyn oedd y safle gyfan, yn wreiddiol.[38]

Disgrifiad

Parvis (cwrt)

Golygfa o'r Parvis yn ystod y Pasg ym 1898 (yr ' ysgol na ellir ei symud ' i'w gweld ar y brig a'r canol; Capel y Franks ar y dde)

Yr enw ar y cwrt sy'n wynebu'r fynedfa i'r eglwys yw'r parvis. Mae ychydig o strwythurau llai wedi'u lleoli o amgylch y parvis.

Clochdy

Mae'r clochdy o'r 12g ychydig i'r de o'r Rotunda, i'r chwith o'r fynedfa.[15] Collwyd ei lefel uchaf mewn cwymp yn 1545.[39] Yn 1719, collwyd dau lawr arall. [15]

Wyneb a mynedfa

Lithograff o 1842 ar ôl David Roberts: Y Wlad Sanctaidd, Syria, Idumea, Arabia, yr Aifft, a Nubia

Ers y 7g, mae'r teulu Mwslimaidd Nusaybah wedi bod yn gyfrifol am agor y drws fel parti diduedd i enwadau'r eglwys. [40] Yn 1187, cymerodd Saladin yr eglwys oddi wrth y Croesgadwyr ac ymddiriedodd allwedd Joudeh Al-Goudia, sydd wedi'i gwneud o haearn 30cm (12 modf) o hyd; mae'r Nuseibehs yn parhau i fod yn geidwaid y drws.[41][42]

Calfaria (Golgotha)

Allor y Croeshoeliad, lle mae craig Calfaria wedi'i gorchuddio â gwydr amddiffynnol

Ychydig y tu mewn i fynedfa'r eglwys mae grisiau sy'n arwain i fyny at Galfaria (Golgotha), a ystyrir yn draddodiadol fel safle croeshoeliad Iesu[43] a'r rhan o'r eglwys sydd wedi'i haddurno fwyaf. Mae'r allanfa trwy risiau arall gyferbyn â'r cyntaf, gan arwain i lawr at y llwybr troed. Mae Golgotha a'i gapeli ychydig i'r de o brif allor y Catholicon.

Carreg Eneinio

Ychydig y tu mewn i fynedfa'r eglwys mae Carreg Eneinio (hefyd Carreg yr Eneiniad neu Garreg yr Uniad), lle paratowyd corff Iesu i'w gladdu gan Joseff o Arimathea medd y traddodiad. Ychwanegwyd y garreg bresennol yn 1810.[44]

Rotunda ac Aedicule

  • Tu mewn i'r Rotunda wedi'i baentio gan Luigi Mayer, cyn 1804
    Tu mewn i'r Rotunda wedi'i baentio gan Luigi Mayer, cyn 1804
  • Lithograff 1842 o'r aedicula a adeiladwyd ar ôl tân 1808, gan David Roberts
    Lithograff 1842 o'r aedicula a adeiladwyd ar ôl tân 1808, gan David Roberts
  • Yr Aedicule gyda'r capel Coptig i'r chwith gyda tho euraidd; prif fynedfa i'r dde
    Yr Aedicule gyda'r capel Coptig i'r chwith gyda tho euraidd; prif fynedfa i'r dde
  • Golygfa flaen o'r Aedicule
    Golygfa flaen o'r Aedicule
  • Manylion Aedicule gyda sgaffold dros dro, cyn ei adfer yn 2016
    Manylion Aedicule gyda sgaffold dros dro, cyn ei adfer yn 2016
  • Dôm yr Anastasis uwchben yr aedicule
    Dôm yr Anastasis uwchben yr aedicule

Catholicon

Pen dwyreiniol catholigon dan berchnogaeth Uniongred Gwlad Groeg, 2009

Yng nghorff canolog eglwys a godwyd yn oes y Croesgadwyr, ychydig i'r dwyrain o'r rotunda mwy,[15] mae prif allor yr Eglwys, heddiw Catholigon Uniongred Gwlad Groeg.Mae gan y gromen ddiaametr o 19.8 metr (65 tr). [45] Dros ganol croesfan transept y côr lle mae'r compas wedi'i leoli, ceir carreg omphalos ("bogail") y credwyd unwaith ei bod yn ganolbwynt y byd ac yn dal i gael ei barchu felly gan Cristnogion Uniongred (yn gysylltiedig â safle'r Croeshoeliad a'r Atgyfodiad).

Mynachlog Armenaidd i'r de o'r Aedicule

I'r de o'r Aedicule mae "Lle'r Tri Mari", [46] wedi'i farcio gan ganopi carreg a brithwaith wal fodern fawr. O'r fan hon, gellir mynd i mewn i'r fynachlog Armenaidd sy'n ymestyn dros y llawr gwaelod a llawr uchaf rhan dde-ddwyreiniol yr eglwys.

Allor yn y capel Syrieg

Capel Syrieg gyda Beddrod Joseff o Arimathea

I'r gorllewin o'r Aedicule, y tu ôl i'r Rotunda, mae'r Capel Syrieg gyda Beddrod Joseff o Arimathea, wedi'i leoli mewn aps Cystennin ac yn cynnwys agoriad i feddrod hynafol creigiog Iddewig. Y capel hwn yw lle mae'r Eglwys Uniongred Syrieg yn dathlu eu Litwrgi ar ddydd Sul.

Bwâu y Forwyn

Carchar Crist cyn ei adnewyddu

Carchar Crist

Yn ochr ogledd-ddwyreiniol y cyfadeilad mae Carchar Crist, yr honnir ei fod lle cafodd Iesu ei ddal.[47] Mae Eglwys Uniongred Roegaidd fodd bynnag yn dangosman arall lle honnir bod Iesu wedi’i ddal,

Capel Sant Helena

Capel Sant Helena
  • Mae Capel Sant Helena - rhwng Capel Rhanbarth y Gwisgoedd a Chapel Capel Gwlad Groeg yn risiau sy'n disgyn i Gapel Sant Helena.[48] Mae'r Armeniaid, sy'n berchen arno, yn ei alw'n Gapel Sant Gregory y Goleuwr,[49] ar ôl y sant a ddaeth â Christnogaeth i'r Armeniaid.

Gweler hefyd

Cyfeiriadau

  1. ↑ "Complete compendium of Church of the Holy Sepulchre". Madain Project. Cyrchwyd 18 March 2018.
  2. ↑ "Church of the Holy Sepulchre, Jerusalem". Jerusalem: Sacred-destinations.com. 21 February 2010. Cyrchwyd 7 July 2012.
  3. ↑ UN Conciliation Commission (1949). United Nations Conciliation Commission for Palestine Working Paper on the Holy Places.
  4. ↑ Cust, L. G. A. (1929). The Status Quo in the Holy Places. H.M.S.O. for the High Commissioner of the Government of Palestine.
  5. ↑ Freeman-Grenville, G. S. P. (1987). "The Basilica of the Holy Sepulchre, Jerusalem: History and Future". The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland 119 (2): 187–207. doi:10.1017/S0035869X00140614. JSTOR 25212148.
  6. ↑ Stephenson, Paul (2010). Constantine: Roman Emperor, Christian Victor. The Overlook Press. t. 206. ISBN 978-1-46830-300-1.
  7. ↑ Rudd, Steve. "The Temple in Jerusalem over the threshing floor which is presently under the Al Kas fountain". Bible.ca. Cyrchwyd 29 November 2018.
  8. ↑ Corbo, Virgilio (1981). Il Santo Sepolcro di Gerusalemme [The Holy Sepulchre of Jerusalem] (yn Eidaleg). Franciscan Press. tt. 34–36.
  9. ↑ Owen, G. Frederick, gol. (1983) [1964]. The Thompson Chain-Reference Bible (arg. Fourth improved (updated)). Indianapolis: B.B. Kirkbride Bible Co. t. 323 (appendix).
  10. ↑ 10.0 10.1 Owen, G. Frederick, gol. (1983) [1964]. The Thompson Chain-Reference Bible (arg. Fourth improved (updated)). Indianapolis: B.B. Kirkbride Bible Co. t. 323 (appendix).Owen, G. Frederick, ed. (1983) [1964]. The Thompson Chain-Reference Bible (Fourth improved (updated) ed.). Indianapolis: B.B. Kirkbride Bible Co. p. 323 (appendix).
  11. ↑ "Church of the Holy Sepulchre, Jerusalem". Jerusalem: Sacred-destinations.com. 21 February 2010. Cyrchwyd 7 July 2012."Church of the Holy Sepulchre, Jerusalem". Jerusalem: Sacred-destinations.com. 21 February 2010. Retrieved 7 July 2012.
  12. ↑ NPNF2-01. Eusebius Pamphilius: Church History, Life of Constantine, Oration in Praise of Constantine. Christian Classics Ethereal Library. 13 July 2005. Cyrchwyd 19 September 2014. Then indeed did this most holy cave present a faithful similitude of his return to life, in that, after lying buried in darkness, it again emerged to light, and afforded to all who came to witness the sight, a clear and visible proof of the wonders of which that spot had once been the scene, a testimony to the resurrection of the Saviour clearer than any voice could give.
  13. ↑ Renner, Gerald (14 December 1996). "Is it the Tomb of Christ? A Search for Evidence". Hartford Courant. https://www.courant.com/news/connecticut/hc-xpm-1996-12-14-9612140058-story.html. Adalwyd 29 November 2018.
  14. ↑ Socrates (c. 439). Historia Ecclesiastica. Revised and notes by A.C. Zenos, DD. Christian Classics Ethereal Library. tt. 21–22. Cyrchwyd 29 November 2018.
  15. ↑ 15.0 15.1 15.2 15.3 15.4 15.5 15.6 15.7 DK 2016.
  16. ↑ Romey, Kristin (31 October 2016). "Unsealing of Christ's Reputed Tomb Turns Up New Revelations". National Geographic. https://www.nationalgeographic.com/culture/article/jesus-christ-tomb-burial-church-holy-sepulchre. Adalwyd 26 April 2021.
  17. ↑ The "Pilgrim of Bordeaux" reports in 333: "There, at present, by the command of the Emperor Constantine, has been built a basilica, that is to say, a church of wondrous beauty". Itinerarium Burdigalense, p. 594
  18. ↑ Stephenson, Paul (2010). Constantine: Roman Emperor, Christian Victor. The Overlook Press. t. 206. ISBN 978-1-46830-300-1.Stephenson, Paul (2010). Constantine: Roman Emperor, Christian Victor. The Overlook Press. p. 206. ISBN 978-1-46830-300-1.
  19. ↑ "Commemoration of the Founding of the Church of the Resurrection (Holy Sepulchre) at Jerusalem". Orthodox Church in America. Cyrchwyd 2 March 2012.
  20. ↑ Kroesen, Justin (2000). The Sepulchrum Domini Through the Ages: Its Form and Function. Leuven. t. 11. ISBN 978-9042909526.
  21. ↑ 21.0 21.1 21.2 21.3 Morris 2005
  22. ↑ Bokenkotter, Thomas (2004). A Concise History of the Catholic Church. Doubleday. t. 155. ISBN 0-385-50584-1.
  23. ↑ MacCulloch, Diarmaid (24 September 2009). A History of Christianity: The First Three Thousand Years (yn Saesneg). Penguin Books Limited. t. 1339. ISBN 978-0141957951.
  24. ↑ Foakes-Jackson, Frederick John (1921). An Introduction to the History of Christianity, A.D. 590–1314. London: Macmillan.
  25. ↑ Fergusson, James (1865). A History of Architecture in All Countries. London: J. Murray.
  26. ↑ Gold, Dore (2007). The Fight for Jerusalem: Radical Islam, the West, and the Future of the Holy City. Washington, DC: Regnery Publishing. ISBN 978-1-59698-029-7.
  27. ↑ "Chapel of Saint Helena". Madain Project. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 16 May 2020. Cyrchwyd 16 May 2020.
  28. ↑ Corbo, Virgilio (1981). Il Santo Sepolcro di Gerusalemme [The Holy Sepulchre of Jerusalem] (yn Eidaleg). Franciscan Press. tt. 34–36.Corbo, Virgilio (1981). Il Santo Sepolcro di Gerusalemme [The Holy Sepulchre of Jerusalem] (in Italian). Franciscan Press. pp. 34–36.
  29. ↑ 29.0 29.1 29.2 Pilgrimages and Pilgrim shrines in Palestine and Syria after 1095, Henry L. Savage, A History of the Crusades: The Art and Architecture of the Crusader States, Volume IV, ed. Kenneth M. Setton and Harry W. Hazard, (University of Wisconsin Press, 1977), 37.
  30. ↑ Pringle, Denys (1993). The Churches of the Crusader Kingdom of Jerusalem: Volume 3, The City of Jerusalem: A Corpus. Cambridge University Press. tt. 31–32. ISBN 978-0-521-39038-5.
  31. ↑ "Parvis and Entry". Gerusalemme San Salvatore Convento Francescano St. Saviour's Monastery. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 1 July 2012. Cyrchwyd 8 May 2019.
  32. ↑ Murphy-O'Connor, Jerome (1998). The Holy Land. Oxford University Press. tt. 56, 59. ISBN 978-0191528675.
  33. ↑ Romey, Kristin (31 October 2016). "Unsealing of Christ's Reputed Tomb Turns Up New Revelations". National Geographic. https://www.nationalgeographic.com/culture/article/jesus-christ-tomb-burial-church-holy-sepulchre. Adalwyd 26 April 2021.Romey, Kristin (31 October 2016). "Unsealing of Christ's Reputed Tomb Turns Up New Revelations". National Geographic. Retrieved 26 April 2021.
  34. ↑ Mailáth, János Nepomuk Jozsef (1848). Geschichte der europäischen Staaten, Geschichte des östreichischen Kaiserstaates [History of the European states, history of Austrian Imperial State]. 4. Hamburg: F. Perthes. t. 262.
  35. ↑ DK 2016, t. 99.
  36. ↑ Cohen, Raymond (May 2009). "The Church of the Holy Sepulchre: A Work in Progress". The Bible and Interpretation. http://www.bibleinterp.com/articles/sepulchre.shtml. Adalwyd 19 September 2014.
  37. ↑ Romey, Kristin (26 October 2016). "Exclusive: Christ's Burial Place Exposed for First Time in Centuries". National Geographic. http://news.nationalgeographic.com/2016/10/jesus-tomb-opened-church-holy-sepulchre/. Adalwyd 30 October 2016.
  38. ↑ Hesemann, Michael (1999). Die Jesus-Tafel (yn Almaeneg). Freiburg. t. 170. ISBN 3-451-27092-7.
  39. ↑ "Parvis and Entry". Gerusalemme San Salvatore Convento Francescano St. Saviour's Monastery. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 1 July 2012. Cyrchwyd 8 May 2019."Parvis and Entry". Gerusalemme San Salvatore Convento Francescano St. Saviour's Monastery. Archived from the original on 1 July 2012. Retrieved 8 May 2019.
  40. ↑ Sudilovsky, Judith (27 February 2018). "Muslims (literally) hold key to Jerusalem's Church of the Holy Sepulcher". catholicnews.com. Cyrchwyd 11 May 2019.
  41. ↑ Harash, Rinat (30 November 2017). "Muslim holds ancient key to Jesus tomb site in Jerusalem". Reuters. Cyrchwyd 11 May 2019.
  42. ↑ Sherwood, Harriet (21 March 2017). "Jesus's tomb unveiled after $4m restoration". Manchester. Cyrchwyd 2 July 2018.
  43. ↑ DK 2016, t. 98.
  44. ↑ Murphy-O'Connor, Jerome (1998). The Holy Land. Oxford University Press. tt. 56, 59. ISBN 978-0191528675.Murphy-O'Connor, Jerome (1998). The Holy Land. Oxford University Press. pp. 56, 59. ISBN 978-0191528675.
  45. ↑ Warren, E.K.; Hartshorn, W.N.; McCrillis, A.B. (1905). Glimpses of Bible Lands: The Cruise of the Eight Hundred to Jerusalem. Boston, MA: The Central Committee. t. 174.
  46. ↑ "Armenian Station of the Holy Women". Madain Project. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 28 October 2020. Cyrchwyd 28 October 2020.
  47. ↑ "Chapel of Saint Helena". Holyland. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 15 March 2012. Cyrchwyd 3 March 2019.
  48. ↑ Goldhill, Simon (2009). Jerusalem, City of Longing. t. 35. ISBN 9780674034686.
  49. ↑ List of Christians in the Holy Land, Documenta Catholica Omnia, p. 87.

Troednodiadau

  1. ↑ Nodyn:Lang-gr, Nodyn:Lang-hy, Lladin: Ecclesia Sancti Sepulchri, Nodyn:Lang-am, Nodyn:Lang-he, Arabeg: كنيسة القيامة‎
  2. ↑ In American English also spelled Sepulcher. Also called the Basilica of the Holy Sepulchre[5]
  3. ↑ Also in Nodyn:Lang-he, Knesiyat ha-Kever
  4. ↑ Adémar de Chabannes recorded that the church of Saint George at Lydda 'with many other churches of the saints' had been attacked, and the 'basilica of the Lord's Sepulchre destroyed down to the ground'. ...The Christian writer Yahya ibn Sa'id reported that everything was razed 'except those parts which were impossible to destroy or would have been too difficult to carry away'." Morris 2005
  5. ↑ One of the two chapels within the shrine, a pilaster incorporates a piece of the stone said to have been rolled away from the tomb; it functions as a Greek Orthodox altar.[35]

Dyfyniadau


Darllen pellach

Dolenni allanol

Ceidwaid

Teithiau rhithwir

Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Eglwys_y_Beddrod_Sanctaidd&oldid=10961332"