Pelydriad corff du: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu

Mewn-lein

Fersiwn yn ôl 15:14, 5 Mai 2021

Pelydriad Corff Du yw'r sbectrwm o egni electromagnetig a ddaw o wrthrych sy'n anrhyloew ac nad sy'n adlewyrchu (rhywbeth ffisegol haniaethol - ond sy'n disgrifio i raddau y rhan fwyaf o wrthrychau'r bydysawd)^[1]^[2]. Mae'r sbectrwm di-dor yma yn dibynnu yn unig ar dymheredd wyneb y gwrthrych. Enghraifft pob dydd yw lliw sbectrwm yr haul. Mae ei wyneb (y ffotosffer) ar dymheredd o 5778 K^[3] yn pelydru casgliad o donfeddi electromagnetig (o belydrau-x, trwy'r uwch fioled, y sbectrwm weladwy a'r is-goch, i donfeddi radio) sy'n ymddangos i'n llygaid (a'n hymennydd) ni yn wyn. Enghraifft arall yw lliw darn o haearn yn ffwrnais yr of. Wrth ei gynhesu mae lliwiau'r allyriad yn newid o'r anweledig i goch, i oren, i felyn ac yna i wyn (wynias). Mae pob un o'r rhain yn gymysgedd o'r sbectrwm electromagnetig, ond sy'n cynnwys mwy o fewnbwn tonfedd hir ("glasach") wrth gynhesu. Wrth gyrraedd tua 600°C mae'r coch tywyll yn ymddangos. Tua 2000°C yw'r poethaf i ffwrnais gyffredin a gwelir yr haearn yn wynias. Gellir canfod anifeiliaid (gan gynnwys pobol - ar tua 33°C) mewn tywyllwch trwy ddefnyddio offer sy'n synhwyro'r tonfeddi is-goch (anweledig) sydd â thonfedd byrach na goleuni gweladwy.

Ym myd seryddiaeth mae modd mesur tymheredd sêr trwy dadansoddi sbectrwm eu allyriad. Mewn sêr poethach na'r haul (5778 K) mae'r lliw glas yn ymddangos (sy'n boethach na "gwyn".)

Bathwyd y term corff du gan Gustav Kirchhoff (1824-1887)^[4] o Brwsia yn 1860. Yn aml cysylltir y syniad gyda'r Almaenwr Max Planck (1858-1947)^[5] a ddyfeisiodd hafaliad mathemategol yn 1900 i'w disgrifio - a thrwy hynny agor y drws i ddarganfyddiad y cwantwm.

Cyfeiriadau

↑ Farina, Dave (20 Ebrill 2017). "Blackbody Radiation and the Ultraviolet Catastrophe". You Tube. Cyrchwyd 5 Mai 2021.
↑ "Blackbody radiation". Asiantaeth Ofod Ewrop (ESA). 2019. Cyrchwyd 5 Mai 2021.
↑ Faurobert, M.; et al (5 Mai 2021). "A new spectroscopic method for measuring the temperature gradient in the solar photosphere". Astronomy & Astrophysics 642: A186. https://www.aanda.org/articles/aa/full_html/2020/10/aa37736-20/aa37736-20.html.
↑ J. J. O'Connor, E. F. Robertson (2002). "Gustav Robert Kirchhoff". Prifysgol St. Andrews, Yr Alban. Cyrchwyd 5 Mai 2021.
↑ J J O'Connor, E F Robertson (Hydref 2003). "Max Karl Ernst Ludwig Planck". Prifysgol St Andrews, Yr Alban. Cyrchwyd 5 Mai 2021.

[1] Farina, Dave (20 Ebrill 2017). "Blackbody Radiation and the Ultraviolet Catastrophe". You Tube. Cyrchwyd 5 Mai 2021.

[2] "Blackbody radiation". Asiantaeth Ofod Ewrop (ESA). 2019. Cyrchwyd 5 Mai 2021.

[3] Faurobert, M.; et al (5 Mai 2021). "A new spectroscopic method for measuring the temperature gradient in the solar photosphere". Astronomy & Astrophysics 642: A186. https://www.aanda.org/articles/aa/full_html/2020/10/aa37736-20/aa37736-20.html.

[4] J. J. O'Connor, E. F. Robertson (2002). "Gustav Robert Kirchhoff". Prifysgol St. Andrews, Yr Alban. Cyrchwyd 5 Mai 2021.

[5] J J O'Connor, E F Robertson (Hydref 2003). "Max Karl Ernst Ludwig Planck". Prifysgol St Andrews, Yr Alban. Cyrchwyd 5 Mai 2021.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

@@ Llinell 1: / Llinell 1: @@
-[[Delwedd:Blacksmith at work02.jpg|bawd|Mae lliw'r haearn poeth yn arwydd o'i dymheredd - yn ôl deddfau pelydriad corff du.]]
+[[Delwedd:Blacksmith at work02.jpg|bawd|Mae lliw'r haearn poeth yn arwydd o'i dymheredd - yn ôl deddfau pelydriad corff du.|313x313px]]
-'''Pelydriad Corff Du''' yw'r sbectrwm o egni electromagnetig sy'n gadael gwrthrych sy'n anrhyloew ac nad sy'n adlewyrchu (rhywbeth ffisegol haniaethol - ond sy'n disgrifio i raddau y rhan fwyaf o wrthrychau'r bydysawd)<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=7BXvc9W97iU|title=Blackbody Radiation and the Ultraviolet Catastrophe|date=20 Ebrill 2017|access-date=5 Mai 2021|website=You Tube|last=Farina|first=Dave}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://sci.esa.int/web/education/-/48986-blackbody-radiation|title=Blackbody radiation|date=2019|access-date=5 Mai 2021|website=Asiantaeth Ofod Ewrop (ESA)}}</ref>. Mae'r sbectrwm di-dor yma yn dibynnu yn unig ar dymheredd wyneb y gwrthrych. Enghraifft pob dydd yw lliw sbectrwm yr haul. Mae ei wyneb (y ffotosffer) ar dymheredd o 5778 K yn pelydru casgliad o donfeddi [[Electromagneteg|electromagnetig]] (o belydrau-x, trwy'r uwch fioled, y sbectrwm gweledol a'r is-goch, i donfeddi radio) sy'n ymddangos i'n llygaid ni yn (oddrychol yn) wyn. Enghraifft arall yw lliw darn o haearn yn ffwrnais yr of. Wrth ei gynhesu mae lliwiau'r allyriad yn newid o anweledig i goch, i oren, i felyn ac yna i wyn (wynias). Mae pob un o'r rhain yn gymysgedd o'r sbectrwm electromagnetig, ond sy'n cynnwys mwy o fewnbwn tonfedd hir ("glasach") wrth gynhesu. Ar tua 600°C mae'r coch tywyll yn ymddangos. Tua 2000°C yw'r poethaf - y gwynias. Gellir canfod anifeiliaid (gan gynnwys pobol - ar tua 33°C) mewn tywyllwch trwy ddefnyddio offer sy'n synhwyro'r tonfeddi is-goch (anweledig) tonfedd byrach na goleuni gweledol.
+'''Pelydriad Corff Du''' yw'r sbectrwm o egni [[Tonnau electromagnetig|electromagnetig]] a ddaw o wrthrych sy'n anrhyloew ac nad sy'n adlewyrchu (rhywbeth ffisegol haniaethol - ond sy'n disgrifio i raddau y rhan fwyaf o wrthrychau'r bydysawd)<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=7BXvc9W97iU|title=Blackbody Radiation and the Ultraviolet Catastrophe|date=20 Ebrill 2017|access-date=5 Mai 2021|website=You Tube|last=Farina|first=Dave}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://sci.esa.int/web/education/-/48986-blackbody-radiation|title=Blackbody radiation|date=2019|access-date=5 Mai 2021|website=Asiantaeth Ofod Ewrop (ESA)}}</ref>. Mae'r sbectrwm di-dor yma yn dibynnu yn unig ar dymheredd wyneb y gwrthrych. Enghraifft pob dydd yw lliw sbectrwm yr [[haul]]. Mae ei wyneb (y ffotosffer) ar dymheredd o 5778 K<ref>{{Cite journal|url=https://www.aanda.org/articles/aa/full_html/2020/10/aa37736-20/aa37736-20.html|title=A new spectroscopic method for measuring the temperature gradient in the solar photosphere|last=Faurobert|first=M.|date=5 Mai 2021|journal=Astronomy & Astrophysics|volume=642|last2=et al|pages=A186}}</ref> yn pelydru casgliad o donfeddi electromagnetig (o [[Pelydr-X|belydrau-x]], trwy'r [[Uwchfioled|uwch fioled]], y sbectrwm weladwy a'r [[is-goch]], i donfeddi radio) sy'n ymddangos i'n llygaid (a'n hymennydd) ni yn wyn. Enghraifft arall yw lliw darn o haearn yn ffwrnais yr [[Gof|of]]. Wrth ei gynhesu mae lliwiau'r allyriad yn newid o'r anweledig i goch, i oren, i felyn ac yna i wyn (wynias). Mae pob un o'r rhain yn gymysgedd o'r sbectrwm electromagnetig, ond sy'n cynnwys mwy o fewnbwn tonfedd hir ("glasach") wrth gynhesu. Wrth gyrraedd tua 600°C mae'r coch tywyll yn ymddangos. Tua 2000°C yw'r poethaf i ffwrnais gyffredin a gwelir yr haearn yn wynias. Gellir canfod anifeiliaid (gan gynnwys pobol - ar tua 33°C) mewn tywyllwch trwy ddefnyddio offer sy'n synhwyro'r tonfeddi is-goch (anweledig) sydd â thonfedd byrach na goleuni gweladwy.
-Ym myd seryddiaeth mae modd mesur tymheredd sêr wrth ddadansoddi sbectrwm ei allyriad. Yn boethach na'r haul ( 5778 K) mae'r lliw glas yn ymddangos (sy'n boethach na "gwyn".)
+Ym myd [[seryddiaeth]] mae modd mesur tymheredd sêr trwy dadansoddi sbectrwm eu allyriad. Mewn sêr poethach na'r haul (5778 K) mae'r lliw glas yn ymddangos (sy'n boethach na "gwyn".)
-Bathwyd y term corff du gan Gustav Kirchhoff (1824-1887)<ref>{{Cite web|url=https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Biographies/Kirchhoff/|title=Gustav Robert Kirchhoff|date=2002|access-date=5 Mai 2021|website=Prifysgol St. Andrews, Yr Alban|last=J. J. O'Connor|first=E. F. Robertson}}</ref> o Brwsia yn 1860. Yn aml cysylltir y syniad gyda'r Almaenwr Max Planck (1858-1947)<ref>{{Cite web|url=https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Biographies/Planck/|title=Max Karl Ernst Ludwig Planck|date=Hydref 2003|access-date=5 Mai 2021|website=Prifysgol St Andrews, Yr Alban|last=J J O'Connor|first=E F Robertson}}</ref> a ddyfeisiodd hafaliad mathemategol yn 1900 i'w disgrifio - a thrwy hynny agor y drws i ddarganfyddiad y cwantwm.
+Bathwyd y term corff du gan Gustav Kirchhoff (1824-1887)<ref>{{Cite web|url=https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Biographies/Kirchhoff/|title=Gustav Robert Kirchhoff|date=2002|access-date=5 Mai 2021|website=Prifysgol St. Andrews, Yr Alban|last=J. J. O'Connor|first=E. F. Robertson}}</ref> o [[Prwsia|Brwsia]] yn 1860. Yn aml cysylltir y syniad gyda'r [[Almaenwyr|Almaenwr]] Max Planck (1858-1947)<ref>{{Cite web|url=https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Biographies/Planck/|title=Max Karl Ernst Ludwig Planck|date=Hydref 2003|access-date=5 Mai 2021|website=Prifysgol St Andrews, Yr Alban|last=J J O'Connor|first=E F Robertson}}</ref> a ddyfeisiodd hafaliad mathemategol yn 1900 i'w disgrifio - a thrwy hynny agor y drws i ddarganfyddiad y [[Mecaneg cwantwm|cwantwm]].
 == Cyfeiriadau ==