Y Gymanwlad Bwylaidd–Lithwanaidd: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
gwybodlen Tagiau: Golygiad cod 2017 |
B teipo Tagiau: Golygiad cod 2017 |
||
Llinell 37: | Llinell 37: | ||
*[[Brenhiniaeth seneddol]] gyda theyrn etifeddol yn bennaeth ar y wladwriaeth<br/><small>(1569–1572)</small> |
*[[Brenhiniaeth seneddol]] gyda theyrn etifeddol yn bennaeth ar y wladwriaeth<br/><small>(1569–1572)</small> |
||
*Brenhiniaeth seneddol gyda theyrn etholedig yn bennaeth ar y wladwriaeth<br/><small>(1573–1791; 1792–1795)</small> |
*Brenhiniaeth seneddol gyda theyrn etholedig yn bennaeth ar y wladwriaeth<br/><small>(1573–1791; 1792–1795)</small> |
||
*[[Brenhiniaeth gyfansoddiadol|Brenhiniaeth gyfansoddiadol-seneddol]] |
*[[Brenhiniaeth gyfansoddiadol|Brenhiniaeth gyfansoddiadol-seneddol]]<br/><small>(1791–1792)</small>}} |
||
| legislature = Sejm |
| legislature = Sejm |
||
| house1 = Senedd |
| house1 = Senedd |
Fersiwn yn ôl 19:22, 16 Ebrill 2021
Polish–Lithuanian Commonwealth | ||||||
Ffederasiwn deuarchaidd | ||||||
| ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||
Arwyddair
| ||||||
Y Gymanwlad Bwylaidd–Lithwanaidd (gwyrdd), a'i gwladwriaethau caeth (gwyrdd golau), ar ei hanterth ym 1619.
| ||||||
Prifddinas |
(de jure)
(de facto) | |||||
Ieithoedd | Swyddogol: Pwyleg a Lladin | |||||
Crefydd | Swyddogol: Yr Eglwys Gatholig Lleiafrifol: | |||||
Llywodraeth |
| |||||
Brenin / Uchel Ddug | ||||||
- | 1569–1572 | Zygmunt II August (cyntaf) | ||||
- | 1764–1795 | Stanisław August Poniatowski (olaf) | ||||
Deddfwrfa | Sejm | |||||
- | Cyfrin Gyngor | Senedd | ||||
Cyfnod hanesyddol | Y cyfnod modern cynnar | |||||
- | Undeb Lublin | 1 Gorffennaf 1569 | ||||
- | Rhaniad 1af | 5 Awst 1772 | ||||
- | Cyfansoddiad 3 Mai | 3 May 1791 | ||||
- | 2il Raniad | 23 Ionawr 1793 | ||||
- | 3ydd Rhaniad | 24 Hydref 1795 | ||||
Poblogaeth | ||||||
- | 1582 amcan. | 8,000,000 | ||||
Dwysedd | 9.8 /km² (25.4 /sq mi) | |||||
- | 1618 amcan. | 12,000,000 | ||||
Dwysedd | 12 /km² (31.1 /sq mi) |
Gwlad yng Nghanolbarth a Dwyrain Ewrop oedd y Gymanwlad Bwylaidd–Lithwanaidd a fodolai o 1569 i 1795. Ffurfiwyd y ffederasiwn deuarchaidd drwy gyfuno Teyrnas Gwlad Pwyl ac Uchel Ddugiaeth Lithwania. Y Gymanwlad Bwylaidd–Lithwanaidd oedd un o wladwriaethau mwyaf Ewrop yn ystod y cyfnod modern cynnar, ac yn cynnwys bron 400,000 milltir sgwâr a rhyw 11 miliwn o bobl ar ei heithaf yn nechrau yr 17g. Yn ffurfiol, cafodd ei alw gan yr enw hir Teyrnas Gwlad Pwyl ac Uchel Ddugiaeth Lithwania (Pwyleg: Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie, Lithwaneg: Lenkijos Karalystė ir Lietuvos Didžioji Kunigaikštystė, Lladin: Regnum Poloniae Magnusque Ducatus Lithuaniae), neu Gymanwlad y Ddwy Genedl (Pwyleg: Rzeczpospolita Obojga Narodów, Lladin: Res Publica Utriusque Nationis). Defnyddiwyd yr enw Gwlad Pwyl yn aml i ddisgrifio'r holl Gymanwlad.
Gwlad aml-ethnig ac amlieithog oedd y Gymanwlad, gan gynnwys Pwyliaid, Lithwaniaid, Rwtheniaid, Almaenwyr, Iddewon, a chymunedau bychain o Datariaid, Armeniaid, ac Albanwyr.[1] Roedd hefyd sawl crefydd, gan gynnwys yr Eglwys Gatholig, Protestaniaeth, yr Eglwys Uniongred Ddwyreiniol, Iddewiaeth, ac Islam. Bu ambell gymuned yn meddu ar rywfaint o hunanlywodraeth, er enghraifft Cyngor y Pedair Gwlad a oedd yn arfer y gyfraith Iddewig.
Cyfeiriadau
- ↑ Peter Paul Bajer, Scots in the Polish-Lithuanian Commonwealth, 16th–18th Centuries: The Formation and Disappearance of an Ethnic Group (Leiden: Brill, 2012).
- Y Gymanwlad Bwylaidd–Lithwanaidd
- 16eg ganrif yn Lithwania
- 16eg ganrif yng Ngwlad Pwyl
- 17eg ganrif yn Lithwania
- 17eg ganrif yng Ngwlad Pwyl
- 18fed ganrif yn Lithwania
- 18fed ganrif yng Ngwlad Pwyl
- Cyn-wladwriaethau Ewrop
- Deuarchaethau
- Gwladwriaethau a thiriogaethau a sefydlwyd ym 1569
- Gwladwriaethau a thiriogaethau a ddadsefydlwyd ym 1795