Nest ferch Rhys ap Tewdwr

Nest ferch Rhys ap Tewdwr
Ganwyd	c. 1085
Bu farw	1136
Dinasyddiaeth	Cymru
Galwedigaeth	pendefig
Blodeuodd	1120
Swydd	tywysog
Tad	Rhys ap Tewdwr
Mam	Gwladus ferch Rhiwallon ap Cynfyn
Priod	Gerallt o Windsor, Stephen
Partner	Harri I, brenin Lloegr
Plant	Henry Fitz Roy, Angharad ferch Nest, Maurice FitzGerald, David FitzGerald, Robert Fitz-Stephen, William Fitz Gerald, Einion ab Owain ap Cadwgan ap Bleddyn
Llinach	FitzGerald dynasty

Roedd y Dywysoges Nest yn ferch i Rhys ap Tewdwr, brenin olaf Deheubarth (c. 1085 – m. cyn 1136; fl. 1100-1120).

Adwaenir Nest fel Helen Cymru oherwydd iddi gael ei chipio gan Owain ap Cadwgan yn 1109, efallai yng nghastell Cilgerran. Roedd hi'n hardd eithriadol a chafodd garwriaethau niferus. Dywedir iddi esgor ar dros bymtheg o blant.

Tua'r flwyddyn 1100 priododd â Gerald de Windsor. Ymhlith ei phlant gan Gerallt o Windsor oedd ei ferch Angharad. Priododd Angharad â William de Barri, arglwydd Maenorbŷr; un o'i meibion oedd y llenor enwog Gerallt Gymro.

Cafodd fab gyda Harri I, brenin Lloegr, a gafodd yr enw Henry Fitz Roy. Lladdwyd ef pan oedd un un o arweinwyr y fyddin a ymosododd ar Ynys Môn yn 1157, yn ystod cyrch brenin Lloegr yn erbyn Owain Gwynedd. Cafodd Nest hefyd nifer o blant gan Stephen, cwnstabl castell Aberteifi, yn cynnwyd Robert Fitz-Stephen, arweinydd y fyddin Normanaidd gyntaf i groesi i Iwerddon i ddechrau'r goresgyniad Normanaidd yno.

Ffuglen

Ysgrifennwyd dwy nofel ramantaidd am hanes Nest a'i bywyd anturiaethus gan Geraint Dyfnallt Owen, sef Nest (1949) a Dyddiau'r Gofid (1950).