Jalalabad: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
B ychwanegu gwybodlen Wicidata |
|||
Llinell 9: | Llinell 9: | ||
Yn [[630]] OC, cyrhaeddodd [[Xuan Zang]], mynach [[Bwdhaeth|Bwdhaidd]] a theithiwr enwog o [[Tsieina]], Jalalabad gan tybied ei fod wedi cyrraedd [[is-gyfandir India|Hindwstan]]. Sefydlwyd y ddinas bresennol yn [[1570]] gan [[Akbar Fawr|Jalal-uddin Mohammad Akbar]], trydydd ymerawdwr yr [[Moghul|Ymerodraeth Foghul]]. Roedd yn arosfa pwysig ar yr hen lwybr masnach rhwng [[Canolbarth Asia]] ac [[is-gyfandir India]]. |
Yn [[630]] OC, cyrhaeddodd [[Xuan Zang]], mynach [[Bwdhaeth|Bwdhaidd]] a theithiwr enwog o [[Tsieina]], Jalalabad gan tybied ei fod wedi cyrraedd [[is-gyfandir India|Hindwstan]]. Sefydlwyd y ddinas bresennol yn [[1570]] gan [[Akbar Fawr|Jalal-uddin Mohammad Akbar]], trydydd ymerawdwr yr [[Moghul|Ymerodraeth Foghul]]. Roedd yn arosfa pwysig ar yr hen lwybr masnach rhwng [[Canolbarth Asia]] ac [[is-gyfandir India]]. |
||
Cipiwyd y ddinas a'i hanrheithio gan [[Dost Muhammad]] yn [[1834]]. Cafodd ei |
Cipiwyd y ddinas a'i hanrheithio gan [[Dost Muhammad]] yn [[1834]]. Cafodd ei feddiannu gan luoedd [[DU|Prydeinig]] yn [[Rhyfel Cyntaf Affganistan]] ([[1839]]-[[1843]]), dan arweiniad y Cadfridog [[Robert Sale]]. Fe'i daliwyd gan Sale a garsiwn bychan yn erbyn ymosodiadau gan filwyr [[Muhammad Akbar Khan]]. Fe'i meddianwyd gan filwyr Prydeinig unwaith yn rhagor yn [[Ail Ryfel Affganistan]] ([[1879]]-[[1880]]) a chodwyd caer yno.<ref>''Imperial Gazeteer of India: Afhganistan and Nepal'' (Calcutta, 1908; adargraffiad, Delhi Newydd, 1989)</ref> |
||
Cafodd Seraj-ul-Emarat, palas brenhinol Amir [[Habibullah Khan]] a'r Brenin [[Amanullah Khan]], ei ddinistrio yn [[1929]]. Gyferbyn ceir beddrod y ddau. |
Cafodd Seraj-ul-Emarat, palas brenhinol Amir [[Habibullah Khan]] a'r Brenin [[Amanullah Khan]], ei ddinistrio yn [[1929]]. Gyferbyn ceir beddrod y ddau. |
Fersiwn yn ôl 13:29, 23 Chwefror 2021
Math | dinas, dinas fawr |
---|---|
Poblogaeth | 263,312 |
Gefeilldref/i | San Diego |
Daearyddiaeth | |
Sir | Nangarhar |
Gwlad | Affganistan |
Arwynebedd | 122 km² |
Uwch y môr | 533 metr |
Gerllaw | Afon Kabul |
Cyfesurynnau | 34.4303°N 70.4528°E |
- Am y ddinas yn Cirgistan, gweler Jalal-Abad.
- Am y ddinas yn Azerbaijan, gweler Jalilabad.
Mae Jalālābād (Pashto/Perseg: جلال آباد) yn ddinas yn nwyrain Affganistan. Fe'i lleolir 1,814 troedfedd uwch lefel y môr ger cyflifiad afon Kabul ac afon Kunar, ac mae'n brifddinas talaith Nangarhar. Mae priffordd yn ei chysylltu â Kabul, prifddinas y wlad, 90 milltir i'r gorllewin, a gyda dinas Peshawar ym Mhacistan, tua'r un pellter i'r dwyrain dros Fwlch Khyber. Mae gan Jalalabad boblogaeth o tua 96,000 o bobl (amcangyfrifiad 2002).
Hanes
Yn 630 OC, cyrhaeddodd Xuan Zang, mynach Bwdhaidd a theithiwr enwog o Tsieina, Jalalabad gan tybied ei fod wedi cyrraedd Hindwstan. Sefydlwyd y ddinas bresennol yn 1570 gan Jalal-uddin Mohammad Akbar, trydydd ymerawdwr yr Ymerodraeth Foghul. Roedd yn arosfa pwysig ar yr hen lwybr masnach rhwng Canolbarth Asia ac is-gyfandir India.
Cipiwyd y ddinas a'i hanrheithio gan Dost Muhammad yn 1834. Cafodd ei feddiannu gan luoedd Prydeinig yn Rhyfel Cyntaf Affganistan (1839-1843), dan arweiniad y Cadfridog Robert Sale. Fe'i daliwyd gan Sale a garsiwn bychan yn erbyn ymosodiadau gan filwyr Muhammad Akbar Khan. Fe'i meddianwyd gan filwyr Prydeinig unwaith yn rhagor yn Ail Ryfel Affganistan (1879-1880) a chodwyd caer yno.[1]
Cafodd Seraj-ul-Emarat, palas brenhinol Amir Habibullah Khan a'r Brenin Amanullah Khan, ei ddinistrio yn 1929. Gyferbyn ceir beddrod y ddau.
Ar hyn o bryd mae corfflu Americanaidd yn Jalalabad.
Cyfeiriadau
- ↑ Imperial Gazeteer of India: Afhganistan and Nepal (Calcutta, 1908; adargraffiad, Delhi Newydd, 1989)