Tsunami: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Golygu dolenni
Oddi ar Wicipedia
Pori'r hanes yn rhyngweithiol
← Cymharer â'r fersiwn gynt
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
GweledolCystrawen wici
Dim crynodeb golygu
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8
 
Llinell 9: Llinell 9:
Mae systemau rhybudd gan nifer o drefi ar lan y [[Môr Tawel]] (yn bennaf yn [[Siapan]] ac yn [[Hawaii]]) ac mae Sefydliadau [[Seismoleg]] a [[lloerennau]] yn gwylio a rhagfynegi Tsunami.
Mae systemau rhybudd gan nifer o drefi ar lan y [[Môr Tawel]] (yn bennaf yn [[Siapan]] ac yn [[Hawaii]]) ac mae Sefydliadau [[Seismoleg]] a [[lloerennau]] yn gwylio a rhagfynegi Tsunami.


Nid ydynt yn debyg i lif tonnau tanfor o gwbwl, nac ychwaith yn debyg i donnau a greir ar wyneb y dŵr gan wynt. Y rheswm am hyn yw bod ei tonfedd yn hirach.<ref>{{cite web|url=http://www.jpl.nasa.gov/news/news.php?release=2011-374|title=NASA Finds Japan Tsunami Waves Merged, Doubling Power|author=|date=|publisher=|accessdate=3 Tachwedd 2016}}</ref> Yn hytrach nag ymddangos fel ton sy'n torri, ymddengys (ar y dechrau) yn debygach i ymchwydd sydyn y llanw. Oherwydd hyn, arferid eu galw gan leygwyr yn 'donnau-llanw'. Fel arfer ceir mwy nag un don, mewn cyfres, gyda rhai munudau neu weithiau oriau rhwng pob ton.<ref name="Fradin 2008">
Nid ydynt yn debyg i lif tonnau tanfor o gwbwl, nac ychwaith yn debyg i donnau a greir ar wyneb y dŵr gan wynt. Y rheswm am hyn yw bod ei tonfedd yn hirach.<ref>{{cite web|url=http://www.jpl.nasa.gov/news/news.php?release=2011-374|title=NASA Finds Japan Tsunami Waves Merged, Doubling Power|author=|date=|publisher=|accessdate=3 Tachwedd 2016}}</ref> Yn hytrach nag ymddangos fel ton sy'n torri, ymddengys (ar y dechrau) yn debygach i ymchwydd sydyn y llanw. Oherwydd hyn, arferid eu galw gan leygwyr yn 'donnau-llanw'. Fel arfer ceir mwy nag un don, mewn cyfres, gyda rhai munudau neu weithiau oriau rhwng pob ton.<ref name="Fradin 2008">{{cite book
{{cite book|last=Fradin|first=Judith Bloom and Dennis Brindell
|last=Fradin
|first=Judith Bloom and Dennis Brindell
|title=Witness to Disaster: Tsunamis
|title=Witness to Disaster: Tsunamis
|publisher=[[National Geographic Society]]
|publisher=[[National Geographic Society]]
|location=Washington, D.C.|date=2008
|location=Washington, D.C.
|date=2008
|series=Witness to Disaster|pages=42, 43
|series=Witness to Disaster
|pages=42, 43
|url=http://shop.nationalgeographic.com/ngs/product/books/kids-books-and-atlases/animals-and-nature/witness-to-disaster%3A-tsunamis}}
|url=http://shop.nationalgeographic.com/ngs/product/books/kids-books-and-atlases/animals-and-nature/witness-to-disaster%3A-tsunamis
|access-date=2017-03-04
⚫
</ref> Gall cuhder y tonnau hyn fod yn ddegau o fetrau. Mae prif impact y don, fel arfer, ar yr arfordiroedd, dan wyneb y môr gallant hefyd gael gryn effaith ar wely'r mô.
|archive-date=2012-04-06
|archive-url=https://web.archive.org/web/20120406091721/http://shop.nationalgeographic.com/ngs/product/books/kids-books-and-atlases/animals-and-nature/witness-to-disaster%3A-tsunamis
|url-status=dead
⚫
}}</ref> Gall cuhder y tonnau hyn fod yn ddegau o fetrau. Mae prif impact y don, fel arfer, ar yr arfordiroedd, dan wyneb y môr gallant hefyd gael gryn effaith ar wely'r mô.


=== Gweler hefyd ===
=== Gweler hefyd ===

Golygiad diweddaraf yn ôl 21:23, 22 Chwefror 2021

Tsunami 2004 yng Ngwlad Tai
Daeargryn a tsunami Sendai 2011; awyrlun o'r difrod yn ardal Sendai, gyda mwg du'n codi o safle puro olew Nippon
Ffuglun 3D o tsunami.
Gofal! Erthygl am ffenomenon daearyddol, morol yw hon; am y band cerdd, gweler Sŵnami.

Ton neu nifer o donnau anferthol yw tsunami neu swnami (o'r 津波 Siapaneg 'ton fawr mewn porthladd'; ynganiad: swnami). Fel arfer, mae tsunami yn cael ei chreu yn dilyn symudiadau sydyn e.e. daeargryn, ffrwydriad llosgfynydd ar waelod y môr, ffrwydriad bom atomig, neu wedi i awyrfaen ddisgyn i'r môr.[1] Mae'n bosib mai un o'r tsunamis mwyaf creulon a fu erioed, o fewn cof bodau dynol, oedd hwnnw daeargryn a tsunami Sendai 2011 a laddodd tua 230,000 o bobl mewn 14 o wledydd oedd a'u harfordir ar Gefnfor India.

Mae ynni Tsunami yn gyson ac yn penderfynu uchder a chyflymder y tonnau. Felly mae uchder y don yn tyfu pryd mae hi'n dod i le mwy bas ger y tir ac mae ei chyflymder yn arafu. Tra bod y don yn symud ar wyneb y môr mae hi'n isel, yn gyflym ac o donfedd hir, ac felly mae'n anodd sylwi arni, ond mewn bae neu le arall cul a bas mae'n bosibl iddi fod yn fwy nag 30m uchder ac iddi achosi niwed erchyll.

Mae systemau rhybudd gan nifer o drefi ar lan y Môr Tawel (yn bennaf yn Siapan ac yn Hawaii) ac mae Sefydliadau Seismoleg a lloerennau yn gwylio a rhagfynegi Tsunami.

Nid ydynt yn debyg i lif tonnau tanfor o gwbwl, nac ychwaith yn debyg i donnau a greir ar wyneb y dŵr gan wynt. Y rheswm am hyn yw bod ei tonfedd yn hirach.[2] Yn hytrach nag ymddangos fel ton sy'n torri, ymddengys (ar y dechrau) yn debygach i ymchwydd sydyn y llanw. Oherwydd hyn, arferid eu galw gan leygwyr yn 'donnau-llanw'. Fel arfer ceir mwy nag un don, mewn cyfres, gyda rhai munudau neu weithiau oriau rhwng pob ton.[3] Gall cuhder y tonnau hyn fod yn ddegau o fetrau. Mae prif impact y don, fel arfer, ar yr arfordiroedd, dan wyneb y môr gallant hefyd gael gryn effaith ar wely'r mô.

Gweler hefyd[golygu | golygu cod]

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. ↑ "Deep Ocean Tsunami Waves off the Sri Lankan Coast". Cyrchwyd 3 Tachwedd 2016.
  2. ↑ "NASA Finds Japan Tsunami Waves Merged, Doubling Power". Cyrchwyd 3 Tachwedd 2016.
  3. ↑ Fradin, Judith Bloom and Dennis Brindell (2008). Witness to Disaster: Tsunamis. Witness to Disaster. Washington, D.C.: National Geographic Society. tt. 42, 43. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2012-04-06. Cyrchwyd 2017-03-04.
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Tsunami&oldid=10867321"