Gair benthyg: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Pori'r hanes yn rhyngweithiol

← Cymharer â'r fersiwn gynt Cymharer â'r fersiwn dilynol →

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu

GweledolCystrawen wici

Mewn-lein

Fersiwn yn ôl 03:54, 6 Chwefror 2021

Rhybudd!

Mae angen cywiro iaith yr erthygl hon.
Beth am fynd ati i'w chywiro?

Dyma restr o erthyglau i'w cywiro: Tudalennau â phroblemau ieithyddol.

Mae benthycair neu air benthyg yn air o iaith rodd sy'n cael ei ddefnyddio yn iaith dderbyn.

Broses o gair mynedu iaith arall

Fel arfer, mae'r gair yn dod o ieithoedd eraill fel term technoleg i ddod â'r un ystyr o'r iaith rodd i'r iaith dderbyn.

Gair allanol

Cyn daw gair o'r iaith arall, mae'r gair yn dechrau ei ddefnydd fel gair allanol, fel ffenestr (gair Lladin), a dydyn nhw ddim yn dod yn eiriau mewnol tan gael eu glynu yn yr iaith leol.

Gair o brif faes

Daw llawer o eiriau o un prif faes yr iaith:

Busnes - Mae llawer o eiriau busnes yn dod o Saesneg trwy bwysigrwydd y byd o'r busnes o'r DU, yr UDA ac ati. Mae'n bosib yn y dyfodol bydd mwy a mwy yn dod o'r ieithoedd Aisiaidd.
Celf - Mae'r ffurflen unigryw o'r gelf Gymraeg yn achos llawer o eiriau unigryw Cymraeg yn sefydlu'r gelf Gymraeg. Trwy'r byd mae'r Ffrangeg ac Eidaleg yn fwyaf dylanwadol.
Crefydd - Mae'r geiriau arbennig ymhob cref, ac maen nhw'n dod â'u geiriau arbennig i bob llwyddiant. Y rhan fwyaf yw geiriau Arabeg (Islam), geiriau Groeg (Cristnogaeth), geiriau Hebraeg (Iddewiaeth), geiriau Lladin (Catholigiaeth) a geiriau Sansgrit (Hindŵaeth).
Dyfeisiadau - Mae llawer o ddyfeisiadau sy'n cael eu creu gan bobl o un wlad neu iaith, ac maen nhw'n rhoi enw i'r dyfais. Weithiau mae'r un gair yn cael ei ddefnyddio mewn ieithoedd eraill e.e. ambiwlans, weithiau mae'r ystyr yn cael ei ddefnyddio e.e. cyfrifiadur (o "cyfrif")
Gwyddoniaeth - Mae gwyddoniaeth yn defnyddio'r geiriau Lladin ledled y byd, ac mae e'n rhoi cymorth i brosiectau rhyngwladol sy'n cynnwys gwyddonwyr gorau.

Gair yn dod i ddefnydd gyffredinol

Pan bydd y gair yn colli ei gysylltiad tramor, bydd e'n dod yn air mewnol yn yr iaith gyffredinol.

Gwrthwynebiad y benthyg

Fel arfer, dyw'r geiriau sydd â swyddogaeth ddim yn cael eu benthyg o ieithoedd eraill. Mae geiriau fel mae ac yn yn rhan ganolog i'r gramadeg Cymraeg a nid geiriau fel fi a ti sy'n debyg i gael eu newid.

Mathau o fenthyciadau

Mewnforiad	Estronair	Mae gair yn cael ei ddefnyddio o'r iaith arall yn yr un lle yn union, fel ffenestr o Ladin neu café yn Saesneg o Ffrangeg.
Mewnforiad	Benthycair	Mae gair yn cael ei ddefnyddio ar ôl iddo newid i weithio yn yr iaith sy'n ei dderbyn. Mae'r Gymraeg yn un o'r fwyaf tebyg i ail-sillafu geiriau allanol i'r Gymraeg e.e. ambiwlans neu coffi.
Amnewidiad llawn	Cyfieithiad benthyg	Mae pob rhan o'r gair rhannol yn cael ei chyfieithu e.e. Internet < inter + net > rhyng + rhwyd > rhyngrwyd.
	Gwneud benthyg	Mae rhan o'r gair rhannol yn cael ei chyfieithu e.e. teledu o tele-vision neu cyfrifriadur o beiriant cyfrif.
	Creadwyd benthyg	Mae gair newydd gael ei greu i adnewid gair tramor e.e. oergell neu rhewgell.
	Ystyr benthyg	Mae gair lleol yn adnewid ystyr e.e. heddlu ac heddwas i bobl sy'n cadw'r hedd (nid plismon sy'n gorfodi polisi).
Amnewidiad rhannol	-	Mae gair rhannau lle mae rhan ohono yn cael ei fewnforio a rhan yn cael ei amnewid. e.e. Almaeng Live-sendung o'r Saesneg live broadcast.

Geiriau sy'n cael eu benthyg yn lle geiriau safonol

Mae sawl proses yn achos amnewid geiriau safonol gan eiriau benthyg.

Os mae'n haws dweud y gair allanol na'r gair safonol mae'n bosib bydd e'n cael ei adnewid. Weithiau mae'n fyrach dweud y gair e.e. lot yn lle llawer, neu'n fwy syml i'w ynganu e.e. ŵncl yn lle ewyrth.

Y prif broses arall yng Nghymru ydy bod y Cymry yn dod yn fwy rhugl yn Saesneg na Chymraeg. Mae llawer o bobl ifanc yn tyfu gyda'r Gymraeg a Saesneg, a llawer heddiw yn dysgu Cymraeg fel ail iaith. Felly mae'n haws iddyn nhw feddwl am y gair Saesneg, yn aml mewn maes technoleg lle nid yw'r gair Cymraeg yn cael ei ddefnyddio yn aml (yn arwain at ddefnydd Wenglish). Mae enghreifftiau yn cynnwys geiriau fel ffrind / cyfaill a helpu / cymorth er gwaethaf bod geiriau safonol yn Gymraeg yn barod.

Mae llawer o bobl yn gweld hyn fel gwanhau'r iaith, tra bod pobl eraill yn gweld hyn fel esblygiad naturiol yr iaith.

Gweler hefyd

@@ Llinell 22: / Llinell 22: @@
 Fel arfer, dyw'r geiriau sydd â swyddogaeth ddim yn cael eu benthyg o ieithoedd eraill. Mae geiriau fel ''mae'' ac ''yn'' yn rhan ganolog i'r gramadeg Cymraeg a nid geiriau fel ''fi'' a ''ti'' sy'n debyg i gael eu newid.
-== Mathau o eiriau benthyg ==
+== Mathau o fenthyciadau ==
 {| class="wikitable"
-| rowspan="2" | '''Mewnforio'''
+| rowspan="2" | '''Mewnforiad'''
-| Gair tramor || Mae gair yn cael ei ddefnyddio o'r iaith arall yn yr un lle yn union, fel ''ffenestr'' o Ladin neu ''café'' yn Saesneg o Ffrangeg.
+| Estronair || Mae gair yn cael ei ddefnyddio o'r iaith arall yn yr un lle yn union, fel ''ffenestr'' o Ladin neu ''café'' yn Saesneg o Ffrangeg.
 |-
-| Gair benthyg || Mae gair yn cael ei ddefnyddio ar ôl iddo newid i weithio yn yr iaith sy'n ei dderbyn. Mae'r Gymraeg yn un o'r fwyaf tebyg i ail-sillafu geiriau allanol i'r Gymraeg e.e. ''ambiwlans'' neu ''coffi''.
+| Benthycair || Mae gair yn cael ei ddefnyddio ar ôl iddo newid i weithio yn yr iaith sy'n ei dderbyn. Mae'r Gymraeg yn un o'r fwyaf tebyg i ail-sillafu geiriau allanol i'r Gymraeg e.e. ''ambiwlans'' neu ''coffi''.
 |-
-| rowspan="4" | '''Amnewid llawn'''
+| rowspan="4" | '''Amnewidiad llawn'''
 | Cyfieithiad benthyg || Mae pob rhan o'r gair rhannol yn cael ei chyfieithu e.e. ''Internet'' < ''inter'' + ''net'' > ''rhyng'' + ''rhwyd'' > ''rhyngrwyd''.
 |-
@@ Llinell 38: / Llinell 38: @@
 | Ystyr benthyg || Mae gair lleol yn adnewid ystyr e.e. ''heddlu'' ac ''heddwas'' i bobl sy'n cadw'r ''hedd'' (nid ''plismon'' sy'n gorfodi ''polisi'').
 |-
-| '''Amnewid rhannol''' || align="center" | - || Mae gair rhannau lle mae rhan ohono yn cael ei fewnforio a rhan yn cael ei amnewid. e.e. ''live-sendung'' (Almaeneg) o ''live broadcast'' (Saesneg).
+| '''Amnewidiad rhannol''' || align="center" | - || Mae gair rhannau lle mae rhan ohono yn cael ei fewnforio a rhan yn cael ei amnewid. e.e. Almaeng ''Live-sendung'' o'r Saesneg ''live broadcast''.
 |}