Ffederasiwn Rhodesia a Gwlad Nyasa: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
BDim crynodeb golygu |
gwybodlen newydd |
||
| Llinell 1: | Llinell 1: | ||
{{Gwybodlen |
{{Gwybodlen lle}} |
||
| conventional_long_name = Federation of<br>Rhodesia and Nyasaland |
|||
| common_name = Ffederasiwn Rhodesia a Gwlad Nyasa |
|||
| status = {{ubl|[[Trefedigaeth]]<hr/> |
|||
|[[Protectoriaeth]] a gwladfa ymreolaethol}} |
|||
| image_flag = Flag of the Federation of Rhodesia and Nyasaland (1953–1963).svg |
|||
| flag_size = 100px |
|||
| flag = Baner Ffederasiwn Rhodesia a Gwlad Nyasa |
|||
| flag_type = Baner |
|||
| image_coat = Central African Federation Coat of Arms.svg |
|||
| coa_size = 100px |
|||
| symbol = Arfbais Ffederasiwn Rhodesia a Gwlad Nyasa |
|||
| symbol_type = Arfbais |
|||
| national_motto = {{lang|la|Magni Esse Mereamur}} |
|||
| englishmotto = "Let Us Achieve Greatness" |
|||
| anthem = "[[God Save the Queen]]" |
|||
| image_map = Location Federation Rhodesia and Nyasaland.svg |
|||
| capital = [[Harare|Salisbury]] |
|||
| largest_city = [[Harare|Salisbury]] |
|||
| languages_type = Ieithoedd |
|||
| languages = [[Saesneg]], [[Shona (iaith)|Shona]], [[Ndebele (iaith)|Ndebele]], [[Bemba (iaith)|Bemba]], [[Chewa (iaith)|Chewa]] |
|||
| government_type = [[Brenhiniaeth]] ffederal |
|||
| title_leader = Teyrn |
|||
| leader1 = {{nowrap|[[Elisabeth II, brenhines y Deyrnas Unedig]]}} |
|||
| year_leader1 = 1953-1963 |
|||
| title_representative = {{nowrap|Llywodraethwr Cyffredinol}} |
|||
| representative1 = {{nowrap|[[John Jestyn Llewellin, Barwn 1af Llewellin|Barwn 1af Llewellin]]}} |
|||
| year_representative1 = 1953–1957 |
|||
| representative2 = {{nowrap|[[Simon Ramsay, 16eg Iarll Dalhousie|16eg Iarll Dalhousie]]}} |
|||
| year_representative2 = 1957–1963 |
|||
| representative3 = [[Humphrey Gibbs|Syr Humphrey Gibbs]] |
|||
| year_representative3 = 1963 |
|||
| title_deputy = {{nowrap|Prif Weinidog}} |
|||
| deputy1 = [[Godfrey Huggins]] |
|||
| year_deputy1 = 1953–1956 |
|||
| deputy2 = [[Roy Welensky|Syr Roy Welensky]] |
|||
| year_deputy2 = 1956–1963 |
|||
| event_start = Ffederasiwn |
|||
| date_start = 1 Awst |
|||
| year_start = 1953 |
|||
| event_end = Dadsefydlu |
|||
| date_end = 31 Rhagfyr |
|||
| year_end = 1963 |
|||
| area_km2 = 1261674 |
|||
| area_sq_mi = 487135 |
|||
| currency = Punt y CAF |
|||
| time_zone = CAT |
|||
| utc_offset = +2 |
|||
| p1 = Gogledd Rhodesia |
|||
| flag_p1 = Flag of Northern Rhodesia (1939–1964).svg |
|||
| p2 = De Rhodesia |
|||
| flag_p2 = Flag of Southern Rhodesia (1924–1964).svg |
|||
| p3 = Gwlad Nyasa |
|||
| flag_p3 = Flag of Nyasaland (1925–1964).svg |
|||
| s1 = Gogledd Rhodesia |
|||
| flag_s1 = Flag of Northern Rhodesia (1939–1964).svg |
|||
| s2 = De Rhodesia |
|||
| flag_s2 = Flag of Southern Rhodesia (1924–1964).svg |
|||
| s3 = Gwlad Nyasa |
|||
| flag_s3 = Flag of Nyasaland (1925–1964).svg |
|||
| today = [[Malawi]]<br>[[Sambia]]<br>[[Simbabwe]] |
|||
| demonym = |
|||
| area_rank = |
|||
| GDP_PPP = |
|||
| GDP_PPP_year = |
|||
| HDI = |
|||
| HDI_year = |
|||
}} |
|||
[[Ffederasiwn]] ymreolaethol dan [[y Goron Brydeinig]] yn [[De Affrica (rhanbarth)|neheudir Affrica]] oedd '''Ffederasiwn Rhodesia a Gwlad Nyasa''' ({{iaith-en|Federation of Rhodesia and Nyasaland}}) neu '''Ffederasiwn Canolbarth Affrica''' (''Central African Federation'') a oedd yn cyfuno gwladfa ymreolaethol [[De Rhodesia]] â [[protectoriaeth|phrotectoriaethau]] [[Gogledd Rhodesia]] a [[Gwlad Nyasa]]. Sefydlwyd y ffederasiwn ar 1 Awst 1953, a chanddi statws yn debyg i [[dominiwn|ddominiwn]] yn [[yr Ymerodraeth Brydeinig]], a daeth i ben ar 31 Rhagfyr 1963. |
[[Ffederasiwn]] ymreolaethol dan [[y Goron Brydeinig]] yn [[De Affrica (rhanbarth)|neheudir Affrica]] oedd '''Ffederasiwn Rhodesia a Gwlad Nyasa''' ({{iaith-en|Federation of Rhodesia and Nyasaland}}) neu '''Ffederasiwn Canolbarth Affrica''' (''Central African Federation'') a oedd yn cyfuno gwladfa ymreolaethol [[De Rhodesia]] â [[protectoriaeth|phrotectoriaethau]] [[Gogledd Rhodesia]] a [[Gwlad Nyasa]]. Sefydlwyd y ffederasiwn ar 1 Awst 1953, a chanddi statws yn debyg i [[dominiwn|ddominiwn]] yn [[yr Ymerodraeth Brydeinig]], a daeth i ben ar 31 Rhagfyr 1963. |
||
Golygiad diweddaraf yn ôl 17:44, 30 Rhagfyr 2020
.svg) | |
| Math | gwlad ar un adeg, Dominiwn  |
|---|---|
| Prifddinas | Harare |
| Poblogaeth | 10,411,000 |
| Sefydlwyd |
|
| Anthem | God Save the King |
| Iaith/Ieithoedd swyddogol | Saesneg |
| Daearyddiaeth | |
| Arwynebedd | 1,261,674 km² |
| Cyfesurynnau | 17.863889°S 31.029722°E |
 | |
| Arian | Rhodesia and Nyasaland pound |
Ffederasiwn ymreolaethol dan y Goron Brydeinig yn neheudir Affrica oedd Ffederasiwn Rhodesia a Gwlad Nyasa (Saesneg: Federation of Rhodesia and Nyasaland) neu Ffederasiwn Canolbarth Affrica (Central African Federation) a oedd yn cyfuno gwladfa ymreolaethol De Rhodesia â phrotectoriaethau Gogledd Rhodesia a Gwlad Nyasa. Sefydlwyd y ffederasiwn ar 1 Awst 1953, a chanddi statws yn debyg i ddominiwn yn yr Ymerodraeth Brydeinig, a daeth i ben ar 31 Rhagfyr 1963.
Ers y 1920au, bu setlwyr croenwyn yn Ne Rhodesia ac yng Ngogledd Rhodesia yn galw am uno'r ddwy diriogaeth er mwyn canoli grym y lleiafrifoedd Ewropeaidd. Gwrthwynebwyd yr ymdrechion hyn gan Swyddfa'r Trefedigaethau, wrth i'r awdurdodau geisio ymateb yn dringar i bryderon yr Affricanwyr croenddu. Wedi'r Ail Ryfel Byd, tyfodd yr economi o ganlyniad i ddiwydiannau eilradd yn Ne Rhodesia a'r diwydiant copr yng Ngogledd Rhodesia, a chynyddodd y niferoedd o fewnfudwyr croenwyn yn sylweddol. Dechreuodd gwleidyddion a diwydianwyr croenwyn ymgyrchu o ddifri dros integreiddio Rhodesia gyfan er mwyn elwa ar farchnadoedd mawr a llafurlu o weithwyr croenddu, gan gynnwys Gwlad Nyasa. Llwyddasant ddwyn perswâd ar lywodraeth y Deyrnas Unedig, a oedd yn bwriadu creu gwladwriaeth amlhiliol i wrthsefyll trefn apartheid yn Ne Affrica. Gwrthwynebwyd y ffederasiwn gan bobl dduon yng Ngogledd Rhodesia a Gwlad Nyasa, am iddynt ofni y byddai poblogaeth groenwen De Rhodesia yn rheoli'r llywodraeth.[1]
Yn sgil terfysgoedd gan genedlaetholwyr croenddu yng Ngwlad Nyasa ym 1959, a'r ymateb llawdrwm gan yr awdurdodau, penderfynodd llywodraeth y Deyrnas Unedig ar bolisi o drosglwyddo grym gwleidyddol i'r mwyafrifoedd Affricanaidd. Dadsefydlwyd y ffederasiwn yn niwedd 1963, ac ym 1964 rhoddwyd annibyniaeth i Malawi (Gwlad Nyasa) a Sambia (Gogledd Rhodesia). Ym 1965 datganwyd annibyniaeth gan Dde Rhodesia heb ganiatâd y Deyrnas Unedig, a sefydlwyd Gweriniaeth Rhodesia.
Llywodraeth[golygu | golygu cod]
- Rhestr Llywodraethwyr Cyffredinol
- John Llewellin, Barwn 1af Llewellin (4 Medi 1953 – 24 Ionawr 1957)
- Syr Robert Clarkson Tredgold (dros dro; 24 Ionawr 1957 – Chwefror 1957)
- Syr William Lindsay Murphy (dros dro; Chwefror 1957 – 8 Hydref 1957)
- Simon Ramsay, 16eg Iarll Dalhousie (8 Hydref 1957 – Mai 1963)
- Syr Humphrey Gibbs (dros dro; Mai 1963 – 31 Rhagfyr 1963)
- Rhestr Prif Weinidogion
- Godfrey Huggins (7 Medi 1953 – 2 Tachwedd 1956)
- Syr Roy Welensky (2 Tachwedd 1956 – 31 Rhagfyr 1963)
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ (Saesneg) Federation of Rhodesia and Nyasaland. Encyclopædia Britannica. Adalwyd ar 15 Awst 2020.