Fepseg: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Oddi ar Wicipedia
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Dim crynodeb golygu
Altair3100 (sgwrs | cyfraniadau)
B Rwyf wedi cyfieuthu geiriau Saesneg i'r Gymraeg.
Llinell 1: Llinell 1:
[[Delwedd:Fenno-Ugrian languages.png|bawd|287x287px|Ieithoedd Ffino-Ugrig]]
[[Delwedd:Fenno-Ugrian languages.png|bawd|287x287px|Ieithoedd Ffino-Ugrig]]
Mae'r iaith '''Fepseg'''(enw brodorol: ''vepsän kelʹ'', ''vepsän keli'', neu ''vepsä'') yn iaith sydd yn berthyn i'r [[Fepsiaid]], cangen ogleddol ieithoedd [[Baltig-Ffineg|Baltig-Ffinneg]] o'r cangen [[Ffinno-Ugrig]] o'r teulu iaith [[Uralig]]. Yr perthynas agosaf i Fepseg yw ieithoedd fel [[Careleg]], [[Ffinneg]], [[Estoneg]], [[Izhoreg]] a [[Fodieg]].<ref>{{Cite web|title=VEPSÄN KEL. openduzkirj täuz kaznuzilе. Piter Piterin Vepsän sebr PDF Скачать Бесплатно|url=https://docplayer.ru/29517377-Vepsan-kel-openduzkirj-tauz-kaznuzile-piter-piterin-vepsan-sebr-2014.html|website=docplayer.ru|access-date=2020-12-24}}</ref><ref>{{Cite web|title=ВЕПССКИЙ ЯЗЫК • Большая российская энциклопедия - электронная версия|url=https://web.archive.org/web/20190716225822/https://bigenc.ru/linguistics/text/5200003|website=web.archive.org|date=2019-07-16|access-date=2020-12-24}}</ref>
Mae'r iaith '''Fepseg''' (enw brodorol: ''vepsän kelʹ'', ''vepsän keli'', neu ''vepsä'') yn iaith sydd yn berthyn i'r [[Fepsiaid]], cangen ogleddol ieithoedd [[Baltig-Ffineg|Baltig-Ffinneg]] o'r cangen [[Ffinno-Ugrig]] o'r teulu iaith [[Uralig]]. Yr perthynas agosaf i Fepseg yw ieithoedd fel [[Careleg]], [[Ffinneg]], [[Estoneg]], [[Izhoreg]] a [[Fodieg]].<ref>{{Cite web|title=VEPSÄN KEL. openduzkirj täuz kaznuzilе. Piter Piterin Vepsän sebr PDF Скачать Бесплатно|url=https://docplayer.ru/29517377-Vepsan-kel-openduzkirj-tauz-kaznuzile-piter-piterin-vepsan-sebr-2014.html|website=docplayer.ru|access-date=2020-12-24}}</ref><ref>{{Cite web|title=ВЕПССКИЙ ЯЗЫК • Большая российская энциклопедия - электронная версия|url=https://web.archive.org/web/20190716225822/https://bigenc.ru/linguistics/text/5200003|website=web.archive.org|date=2019-07-16|access-date=2020-12-24}}</ref>


Yn ôl lleoliad y bobl, mae'r iaith wedi'i rhannu'n dair prif dafodiaith: '''Fepseg Gogleddol''' (yn [[Llyn Onega]] i'r de o [[Petrozavodsk]], i'r gogledd o afon Svir, gan gynnwys hen Fepseg Cenedlaethol Volost), '''Fepseg Canolog''' (yn y [[Oblast Leningrad]] a [[Oblast Vologda|Fologda]]), a '''Fepseg y De''' (yn [[Oblast Leningrad]] hefyd). Mae tafodiaith y Gogledd yn ymddangos y mwyaf unigryw o'r tair; fodd bynnag, mae'n dal i fod yn ddealladwy i siaradwyr y ddwy dafodiaith arall. Mae siaradwyr tafodiaith y Gogledd yn galw eu hunain yn "Ludi" (''lüdikad'') neu y ''lüdilaižed''. Siaredir Fepseg yn bennaf yn rhanbarthau y [[Gweriniaeth Carelia|Weriniaeth Carelia]], Oblast Leningrad a Fologda yn [[Ffederasiwn Rwsia]].<ref>{{Cite web|title=Вепсский корпус|url=https://web.archive.org/web/20190115171707/http://vepsian.krc.karelia.ru/about/|website=web.archive.org|date=2019-01-15|access-date=2020-12-24}}</ref><ref>{{Cite web|title=VEPSÄN KEL. openduzkirj täuz kaznuzilе. Piter Piterin Vepsän sebr PDF Скачать Бесплатно|url=https://docplayer.ru/29517377-Vepsan-kel-openduzkirj-tauz-kaznuzile-piter-piterin-vepsan-sebr-2014.html|website=docplayer.ru|access-date=2020-12-24}}</ref><ref>{{Cite web|title=З. И. Строгальщикова. Вепсы в этнокультурном пространстве Европейского Севера|url=http://avtor.karelia.ru/elbibl/strogalschikova/vepsy_v_etnokulturnom_prostranstve/index.html#4/z|website=avtor.karelia.ru|access-date=2020-12-24}}</ref>
Yn ôl lleoliad y bobl, mae'r iaith wedi'i rhannu'n dair prif dafodiaith: '''Fepseg Gogleddol''' (yn [[Llyn Onega]] i'r de o [[Petrozavodsk]], i'r gogledd o afon Svir, gan gynnwys hen Fepseg Cenedlaethol Volost), '''Fepseg Canolog''' (yn y [[Oblast Leningrad]] a [[Oblast Vologda|Fologda]]), a '''Fepseg y De''' (yn [[Oblast Leningrad]] hefyd). Mae tafodiaith y Gogledd yn ymddangos y mwyaf unigryw o'r tair; fodd bynnag, mae'n dal i fod yn ddealladwy i siaradwyr y ddwy dafodiaith arall. Mae siaradwyr tafodiaith y Gogledd yn galw eu hunain yn "Ludi" (''lüdikad'') neu y ''lüdilaižed''. Siaredir Fepseg yn bennaf yn rhanbarthau y [[Gweriniaeth Carelia|Weriniaeth Carelia]], [[Oblast Leningrad]] a [[Oblast Vologda|Fologda]] yn [[Ffederasiwn Rwsia]].<ref>{{Cite web|title=Вепсский корпус|url=https://web.archive.org/web/20190115171707/http://vepsian.krc.karelia.ru/about/|website=web.archive.org|date=2019-01-15|access-date=2020-12-24}}</ref><ref>{{Cite web|title=VEPSÄN KEL. openduzkirj täuz kaznuzilе. Piter Piterin Vepsän sebr PDF Скачать Бесплатно|url=https://docplayer.ru/29517377-Vepsan-kel-openduzkirj-tauz-kaznuzile-piter-piterin-vepsan-sebr-2014.html|website=docplayer.ru|access-date=2020-12-24}}</ref><ref>{{Cite web|title=З. И. Строгальщикова. Вепсы в этнокультурном пространстве Европейского Севера|url=http://avtor.karelia.ru/elbibl/strogalschikova/vepsy_v_etnokulturnom_prostranstve/index.html#4/z|website=avtor.karelia.ru|access-date=2020-12-24}}</ref>


Am gyfnod hir roedd hi'n iaith anysgrifenedig. Dim ond yn gynnar yn yr 1990au y cafodd y iaith ei adfywio mewn ffurf ysgrifenedig. Ar hyn o bryd, cyhoeddir papur newydd misol yn yr iaith Fepseg “''Kodima''” (“Y mamlwad”) yn Petrozavodsk. Yr ''[[Kodima]]''“ yw'r unig erthygl papur newydd a sydd yn defnyddio Fepseg yn ei cynnwys.<ref>{{Cite web|url=https://nazaccent.ru/content/7573-edinstvennaya-v-mire-gazeta-na-vepsskom.html|title=ЕДИНСТВЕННАЯ В МИРЕ ГАЗЕТА НА ВЕПССКОМ ЯЗЫКЕ "KODIMA" ОТПРАЗДНОВАЛА ДВАДЦАТИЛЕТНИЙ ЮБИЛЕЙ|date=|access-date=|website=Nazaccent.ru|last=|first=|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref>[[File:Veps language and VepKar corpus by Nina Zaitseva 2018.webm|thumb|thumbtime=106|Fepseg]]Mae'r iaith Vepsian dan fygythiad difodiant, gan fod mwyafrif y siaradwyr brodorol yn gynrychiolwyr o'r genhedlaeth hŷn; go brin bod y plant medru siarad yr iaith. Mae pob un o'r Fepsiaid yn Rwsia yn siarad [[Rwseg|Rwsieg]] fel eu mamiaith. Mae'r iaith Fepseg wedi'i chynnwys yn y Llyfr Coch ieithoedd pobloedd Rwsia ac fe'i hystyrir yn iaith â thraddodiad ysgrifenedig.<ref>{{Cite web|title=VEPSÄN KEL. openduzkirj täuz kaznuzilе. Piter Piterin Vepsän sebr PDF|url=http://web.archive.org/web/20190701121957/https://docplayer.ru/29517377-Vepsan-kel-openduzkirj-tauz-kaznuzile-piter-piterin-vepsan-sebr-2014.html|website=web.archive.org|date=2019-07-01|access-date=2020-12-24}}</ref><ref>{{Cite web|title=Вепсский корпус|url=https://web.archive.org/web/20190115171707/http://vepsian.krc.karelia.ru/about/|website=web.archive.org|date=2019-01-15|access-date=2020-12-24}}</ref> Yn Rwsia, mewn cyfanswm o 5 ysgol yn genedlaethol, mae dros 350 o blant yn astudio'r iaith Fepseg.<ref>{{cite web|url=http://gov.karelia.ru/News/2004/12/1209_03_e.html|title=09.12.2004 - The Vepsian Culture Society in Karelia celebrates its 15th anniversary|work=gov.karelia.ru}}</ref> Yn ôl ystadegau Sofietaidd, roedd 12,500 o bobl yn Fepsiaid ethnig hunan-ddynodedig ar ddiwedd 1989.<ref>{{Cite web|title=About: Veps language|url=http://dbpedia.org/page/Veps_language|website=dbpedia.org|access-date=2020-12-24}}</ref>, yn ôl „Ethnologue“ roedd 3,160 o siaradwyr Fepseg yn 2010.<ref>{{Cite web|title=Veps|url=https://www.ethnologue.com/language/vep|website=Ethnologue|access-date=2020-12-24|language=en}}</ref>
Am gyfnod hir roedd hi'n iaith anysgrifenedig. Dim ond yn gynnar yn yr 1990au y cafodd y iaith ei adfywio mewn ffurf ysgrifenedig. Ar hyn o bryd, cyhoeddir papur newydd misol yn yr iaith Fepseg “''Kodima''” (“Y mamlwad”) yn Petrozavodsk. Yr "''[[Kodima]]''“ yw'r unig erthygl papur newydd a sydd yn defnyddio Fepseg yn ei cynnwys.<ref>{{Cite web|url=https://nazaccent.ru/content/7573-edinstvennaya-v-mire-gazeta-na-vepsskom.html|title=ЕДИНСТВЕННАЯ В МИРЕ ГАЗЕТА НА ВЕПССКОМ ЯЗЫКЕ "KODIMA" ОТПРАЗДНОВАЛА ДВАДЦАТИЛЕТНИЙ ЮБИЛЕЙ|date=|access-date=|website=Nazaccent.ru|last=|first=|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref>[[File:Veps language and VepKar corpus by Nina Zaitseva 2018.webm|thumb|thumbtime=106|Fepseg]]Mae'r iaith Fepseg dan fygythiad difodiant, gan fod mwyafrif y siaradwyr brodorol yn gynrychiolwyr o'r genhedlaeth hŷn; go brin bod y plant medru siarad yr iaith. Mae pob un o'r Fepsiaid yn Rwsia yn siarad [[Rwseg|Rwsieg]] fel eu mamiaith. Mae'r iaith Fepseg wedi'i chynnwys yn y Llyfr Coch ieithoedd pobloedd Rwsia ac fe'i hystyrir yn iaith â thraddodiad ysgrifenedig.<ref>{{Cite web|title=VEPSÄN KEL. openduzkirj täuz kaznuzilе. Piter Piterin Vepsän sebr PDF|url=http://web.archive.org/web/20190701121957/https://docplayer.ru/29517377-Vepsan-kel-openduzkirj-tauz-kaznuzile-piter-piterin-vepsan-sebr-2014.html|website=web.archive.org|date=2019-07-01|access-date=2020-12-24}}</ref><ref>{{Cite web|title=Вепсский корпус|url=https://web.archive.org/web/20190115171707/http://vepsian.krc.karelia.ru/about/|website=web.archive.org|date=2019-01-15|access-date=2020-12-24}}</ref> Yn [[Rwsia]], mewn cyfanswm o 5 ysgol yn genedlaethol, mae dros 350 o blant yn astudio'r iaith Fepseg.<ref>{{cite web|url=http://gov.karelia.ru/News/2004/12/1209_03_e.html|title=09.12.2004 - The Vepsian Culture Society in Karelia celebrates its 15th anniversary|work=gov.karelia.ru}}</ref> Yn ôl ystadegau Sofietaidd, roedd 12,500 o bobl yn Fepsiaid ethnig hunan-ddynodedig ar ddiwedd 1989.<ref>{{Cite web|title=About: Veps language|url=http://dbpedia.org/page/Veps_language|website=dbpedia.org|access-date=2020-12-24}}</ref>, yn ôl "Ethnologue" roedd yna dim ond 3,160 o siaradwyr Fepseg yn 2010.<ref>{{Cite web|title=Veps|url=https://www.ethnologue.com/language/vep|website=Ethnologue|access-date=2020-12-24|language=en}}</ref>


==Cyfraniadau==
==Cyfraniadau==

Fersiwn yn ôl 10:08, 24 Rhagfyr 2020

Ieithoedd Ffino-Ugrig

Mae'r iaith Fepseg (enw brodorol: vepsän kelʹ, vepsän keli, neu vepsä) yn iaith sydd yn berthyn i'r Fepsiaid, cangen ogleddol ieithoedd Baltig-Ffinneg o'r cangen Ffinno-Ugrig o'r teulu iaith Uralig. Yr perthynas agosaf i Fepseg yw ieithoedd fel Careleg, Ffinneg, Estoneg, Izhoreg a Fodieg.[1][2]

Yn ôl lleoliad y bobl, mae'r iaith wedi'i rhannu'n dair prif dafodiaith: Fepseg Gogleddol (yn Llyn Onega i'r de o Petrozavodsk, i'r gogledd o afon Svir, gan gynnwys hen Fepseg Cenedlaethol Volost), Fepseg Canolog (yn y Oblast Leningrad a Fologda), a Fepseg y De (yn Oblast Leningrad hefyd). Mae tafodiaith y Gogledd yn ymddangos y mwyaf unigryw o'r tair; fodd bynnag, mae'n dal i fod yn ddealladwy i siaradwyr y ddwy dafodiaith arall. Mae siaradwyr tafodiaith y Gogledd yn galw eu hunain yn "Ludi" (lüdikad) neu y lüdilaižed. Siaredir Fepseg yn bennaf yn rhanbarthau y Weriniaeth Carelia, Oblast Leningrad a Fologda yn Ffederasiwn Rwsia.[3][4][5]

Am gyfnod hir roedd hi'n iaith anysgrifenedig. Dim ond yn gynnar yn yr 1990au y cafodd y iaith ei adfywio mewn ffurf ysgrifenedig. Ar hyn o bryd, cyhoeddir papur newydd misol yn yr iaith Fepseg “Kodima” (“Y mamlwad”) yn Petrozavodsk. Yr "Kodima“ yw'r unig erthygl papur newydd a sydd yn defnyddio Fepseg yn ei cynnwys.[6]

Fepseg

Mae'r iaith Fepseg dan fygythiad difodiant, gan fod mwyafrif y siaradwyr brodorol yn gynrychiolwyr o'r genhedlaeth hŷn; go brin bod y plant medru siarad yr iaith. Mae pob un o'r Fepsiaid yn Rwsia yn siarad Rwsieg fel eu mamiaith. Mae'r iaith Fepseg wedi'i chynnwys yn y Llyfr Coch ieithoedd pobloedd Rwsia ac fe'i hystyrir yn iaith â thraddodiad ysgrifenedig.[7][8] Yn Rwsia, mewn cyfanswm o 5 ysgol yn genedlaethol, mae dros 350 o blant yn astudio'r iaith Fepseg.[9] Yn ôl ystadegau Sofietaidd, roedd 12,500 o bobl yn Fepsiaid ethnig hunan-ddynodedig ar ddiwedd 1989.[10], yn ôl "Ethnologue" roedd yna dim ond 3,160 o siaradwyr Fepseg yn 2010.[11]

Cyfraniadau

  1. "VEPSÄN KEL. openduzkirj täuz kaznuzilе. Piter Piterin Vepsän sebr PDF Скачать Бесплатно". docplayer.ru. Cyrchwyd 2020-12-24.
  2. "ВЕПССКИЙ ЯЗЫК • Большая российская энциклопедия - электронная версия". web.archive.org. 2019-07-16. Cyrchwyd 2020-12-24.
  3. "Вепсский корпус". web.archive.org. 2019-01-15. Cyrchwyd 2020-12-24.
  4. "VEPSÄN KEL. openduzkirj täuz kaznuzilе. Piter Piterin Vepsän sebr PDF Скачать Бесплатно". docplayer.ru. Cyrchwyd 2020-12-24.
  5. "З. И. Строгальщикова. Вепсы в этнокультурном пространстве Европейского Севера". avtor.karelia.ru. Cyrchwyd 2020-12-24.
  6. "ЕДИНСТВЕННАЯ В МИРЕ ГАЗЕТА НА ВЕПССКОМ ЯЗЫКЕ "KODIMA" ОТПРАЗДНОВАЛА ДВАДЦАТИЛЕТНИЙ ЮБИЛЕЙ". Nazaccent.ru.
  7. "VEPSÄN KEL. openduzkirj täuz kaznuzilе. Piter Piterin Vepsän sebr PDF". web.archive.org. 2019-07-01. Cyrchwyd 2020-12-24.
  8. "Вепсский корпус". web.archive.org. 2019-01-15. Cyrchwyd 2020-12-24.
  9. "09.12.2004 - The Vepsian Culture Society in Karelia celebrates its 15th anniversary". gov.karelia.ru.
  10. "About: Veps language". dbpedia.org. Cyrchwyd 2020-12-24.
  11. "Veps". Ethnologue (yn Saesneg). Cyrchwyd 2020-12-24.