Mynydd Chomolungma: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Golygu dolenni
Oddi ar Wicipedia
Pori'r hanes yn rhyngweithiol
← Cymharer â'r fersiwn gyntCymharer â'r fersiwn dilynol →
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
GweledolCystrawen wici
Dim crynodeb golygu
B cysillio ac ychwaneg
Llinell 1: Llinell 1:
{{Gwybodlen lle}}
{{Gwybodlen lle}}


'''Mynydd Everest''' neu '''Qomolangma''' (hefyd '''Chomolungma''', [[Nepaleg]]: '''Sagarmatha''', [[Saesneg]]: ''Mount Everest'') yw'r mynydd uchaf yn y byd. Fe'i lleolir ar y ffîn rhwng [[Tibet]] a [[Nepal]] yn yr [[Himalaya]], ac mae ganddo uchder o 8,848 [[medr]] (29,028 troedfedd) uwch lefel y môr.
'''Mynydd Everest''' neu '''Qomolangma''' (hefyd '''Chomolungma''', [[Nepaleg]]: '''Sagarmatha''', [[Saesneg]]: ''Mount Everest'') yw'r mynydd uchaf yn y byd. Fe'i lleolir ar y ffîn rhwng [[Tibet]] a [[Nepal]] yn yr [[Himalaya]], ac ei uchder yw 8,848 [[medr]] (29,028 troedfedd) uwch lefel y môr.


== Enwi ==
== Enwi ==
Enwau hynafol y mynydd yn y [[Sansgrit]] yw '''Devgiri''' ("Mynydd Sanctaidd") a '''Devadurga'''. '''Chomolungma''' neu '''Qomolangma''' ("Mam y Bydysawd") yw'r enw [[Tibeteg]], a '''Zhūmùlǎngmǎ Fēng''' (珠穆朗玛峰 neu 珠穆朗瑪峰) neu '''Shèngmǔ Fēng''' (圣母峰 neu 聖母峰) yw'r enw [[Tsieineeg]] perthynol. Yn y [[Nepaleg]] fe'i gelwir yn '''Sagarmatha''' (सगरमाथा), "Pen yr Awyr".
Enwau hynafol y mynydd yn y [[Sansgrit]] yw '''Devgiri''' ("Mynydd Sanctaidd") a '''Devadurga'''. '''Chomolungma''' neu '''Qomolangma''' ("Mam y Bydysawd") yw'r enw [[Tibeteg]], a '''Zhūmùlǎngmǎ Fēng''' (珠穆朗玛峰 neu 珠穆朗瑪峰) neu '''Shèngmǔ Fēng''' (圣母峰 neu 聖母峰) yw'r enw [[Tsieineeg]] perthynol. Yn y [[Nepaleg]] fe'i gelwir yn '''Sagarmatha''' (सगरमाथा), "Pen yr Awyr".


Ym [[1865]], rhoddwyd yr enw [[Saesneg]] '''Everest''' ar y mynydd gan [[Andrew Scott Waugh|Andrew Waugh]], [[Uwch-Arolygydd India]] ar y pryd. Yn eironig, roedd Syr [[George Everest]], a enwyd y mynydd ar ei ôl, wedi dysgu Waugh i roi enwau cynhenid neu frodorol i bob endid daearyddol, ond doedd ddim modd i estronwyr teithio i Nepal nac i [[Tibet]] ar y pryd. Dyma dywedodd Waugh:
Ym [[1865]], rhoddwyd yr enw [[Saesneg]] '''Everest''' ar y mynydd gan [[Andrew Scott Waugh|Andrew Waugh]], [[Uwch-arolygydd India]] ar y pryd. Yn eironig, roedd Syr [[George Everest]], a enwyd y mynydd ar ei ôl, wedi dysgu Waugh i roi enwau cynhenid neu frodorol i bob endid daearyddol, ond doedd ddim modd i estronwyr teithio i Nepal nac i [[Tibet]] ar y pryd. Dyma ddywedodd Waugh:
<blockquote>
<blockquote>
''I was taught by my respected chief and predecessor, Colonel Sir [[George Everest]] to assign to every geographical object its true local or native appellation. But here is a mountain, most probably the highest in the world, without any local name that we can discover, whose native appellation, if it has any, will not very likely be ascertained before we are allowed to penetrate into Nepal. In the meantime the privilege as well as the duty devolves on me to assign…a name whereby it may be known among citizens and geographers and become a household word among civilized nations.''
''I was taught by my respected chief and predecessor, Colonel Sir [[George Everest]] to assign to every geographical object its true local or native appellation. But here is a mountain, most probably the highest in the world, without any local name that we can discover, whose native appellation, if it has any, will not very likely be ascertained before we are allowed to penetrate into Nepal. In the meantime the privilege as well as the duty devolves on me to assign…a name whereby it may be known among citizens and geographers and become a household word among civilized nations.''
</blockquote>
</blockquote>


Yn y [[1960au]] cynar, sylweddolodd llywodraeth [[Nepal]] nad oedd enw Nepaleg gan y mynydd. Y rheswm am hyn yw nad oedd pobl yr ardaloedd draddodiadol Nepaleg (hynny yw, [[Dyffryn Kathmandu]] a'r ardaloedd cyfagos) yn gyfarwydd â'r mynydd. Ceisiodd y llywodraeth ddarganfod enw i'r mynydd (doedd yr enw [[Sherpa]]/Tibeteg ''Chomolangma'' ddim yn dderbyniol iddynt, gan eu bod yn ceisio uno a "Nepaleiddio'r" wlad) . Dyfeiswyd yr enw '''Sagarmatha''' (सगरमाथा) gan [[Baburam Acharya]].
Yn y [[1960au]] cynnar, sylweddolodd llywodraeth [[Nepal]] nad oedd enw Nepaleg gan y mynydd. Y rheswm am hyn yw nad oedd pobl yr ardaloedd traddodiadol Nepaleg (hynny yw, [[Dyffryn Kathmandu]] a'r ardaloedd cyfagos) yn gyfarwydd â'r mynydd. Ceisiodd y llywodraeth ddarganfod enw i'r mynydd (doedd yr enw [[Sherpa]]/Tibeteg ''Chomolangma'' ddim yn dderbyniol iddynt, gan eu bod yn ceisio uno a "Nepaleiddio'r" wlad) . Dyfeisiwyd yr enw '''Sagarmatha''' (सगरमाथा) gan [[Baburam Acharya]].


Yn [[2002]], cyhoeddodd y papur newydd Tseinëeg ''[[Rénmín Rìbào]]'' erthygl yn dadlau na ddylid defnyddio'r enw Saesneg yn y [[byd Gorllewinol]] mwyach, ac y dylid defnyddio'r enw Tibeteg. Dadlent fod yr enw hwnnw'n hŷn na'r un Saesneg, gan i Qomolangma gael ei nodi ar fap Tseinëig mwy na 280 mlynedd yn ôl.<ref>[http://english.people.com.cn/200211/19/eng20021119_107017.shtml Web Reference]</ref>
Yn [[2002]], cyhoeddodd y papur newydd Tsieinëeg ''[[Rénmín Rìbào]]'' erthygl yn dadlau na ddylid defnyddio'r enw Saesneg yn y [[byd Gorllewinol]] mwyach, ac y dylid defnyddio'r enw Tibeteg. Dadlent fod yr enw hwnnw'n hŷn na'r un Saesneg, gan i Qomolangma gael ei nodi ar fap Tsieineaidd mwy na 280 mlynedd yn ôl.<ref>[http://english.people.com.cn/200211/19/eng20021119_107017.shtml Web Reference]</ref>


== Dringo'r mynydd ==
== Dringo'r mynydd ==
Bu nifer o ymdrechion i gyrraedd y copa cyn yr [[Ail Ryfel Byd]], y cyfan ond un ohonynt gan dimau Prydeinig, gan nad oedd caniatâd i ddringo'r mynydd o ochr Tibet a bod Nepal yn rhan o'r [[Ymerodraeth Brydeinig]]. Yn ystod un o'r rhain, yn [[1924]], diflannodd [[George Mallory]] ac [[Andrew Irvine (mynyddwr)|Andrew Irvine]] wrth geisio cyrraedd y copa, a bu awgrymiadau eu bod efallai wedi cyrraedd y copa ond wedi marw ar y ffordd i lawr. Y farn gyffredinol, fodd bynnag, yw na allent fod wedi cyrraedd y copa. Yn [[1999]] cafwyd hyd i gorff Mallory ar y mynydd.
Bu nifer o ymdrechion i gyrraedd y copa cyn yr [[Ail Ryfel Byd]], y cyfan ond un ohonynt gan dimau Prydeinig, gan nad oedd caniatâd i ddringo'r mynydd o ochr Tibet a bod Nepal yn rhan o'r [[Ymerodraeth Brydeinig]]. Yn ystod un o'r rhain, yn [[1924]], diflannodd [[George Mallory]] ac [[Andrew Irvine (mynyddwr)|Andrew Irvine]] wrth geisio cyrraedd y copa, a bu awgrymiadau eu bod efallai wedi cyrraedd y copa ond wedi marw ar y ffordd i lawr. Y farn gyffredinol, fodd bynnag, yw na allent fod wedi cyrraedd y copa. Yn [[1999]] cafwyd hyd i gorff Mallory ar y mynydd.


Y cyntaf i gyrraedd y copa oedd [[Edmund Hillary]] a [[Tenzing Norgay]] ar [[29 Mai]], [[1953]]. Ers hynny mae cryn nifer o ddringwyr wedi cyrraedd y copa; mae'r mynydd yn haws yn dechnegol na rhai o'r copaon 8,000 medr eraill megis [[K2]] a [[Nanga Parbat]]. Er hynny, mae uchder y mynydd yn creu problemau mawr, ac am flynyddoedd ystyrid fod yn rhaid cael [[ocsigen]] ychwanegol i'w ddringo. Fodd bynnag yn [[1978]] dringodd [[Reinhold Messner]] a [[Peter Habeler]] y mynydd heb ddefnyddio ocsigen ychwanegol.
Y cyntaf i gyrraedd y copa oedd [[Edmund Hillary]] a [[Tenzing Norgay]] ar [[29 Mai]] [[1953]], newyddion a gyfathrebwyd i'r byd drwy'r newyddiadurwr Cymreig [[Jan Morris]]. Ers hynny mae cryn nifer o ddringwyr wedi cyrraedd y copa; mae'r mynydd yn haws yn dechnegol na rhai o'r copaon 8,000 medr eraill megis [[K2]] a [[Nanga Parbat]]. Er hynny, mae uchder y mynydd yn creu problemau mawr, ac am flynyddoedd ystyrid fod yn rhaid cael [[ocsigen]] ychwanegol i'w ddringo. Fodd bynnag yn [[1978]] dringodd [[Reinhold Messner]] a [[Peter Habeler]] y mynydd heb ddefnyddio ocsigen ychwanegol.


Ar [[25 Mai]] [[2008]] cyrhaeddodd Bahadur Sherchan, 76 oed o Nepal, y copa gan osod record newydd am y person hynaf i ddringo'r mynydd.
Ar [[25 Mai]] [[2008]] cyrhaeddodd Bahadur Sherchan, 76 oed o Nepal, y copa gan osod record newydd am y person hynaf i ddringo'r mynydd.

Fersiwn yn ôl 19:06, 7 Rhagfyr 2020

Mynydd Chomolungma
Mathmynydd, atyniad twristaidd Edit this on Wikidata
Enwyd ar ôlGeorge Everest Edit this on Wikidata
LL-Q33965 (sat)-Rocky 734-ᱢᱟᱶᱴ ᱮᱵᱷᱚᱨᱮᱥᱴ.wav Edit this on Wikidata
Cylchfa amserAmser Safonol Nepal, Cylchfa Amser Safonol Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
Ardal warchodolSagarmatha National Park Edit this on Wikidata
Rhan o'r canlynolHimalaya, Y Saith Pegwn, Copaon dros 8, ultra-prominent peak Edit this on Wikidata
LleoliadHimalaya Edit this on Wikidata
SirSolukhumbu District, Rhanbarth Ymreolaethol Tibet Edit this on Wikidata
GwladNepal, Gweriniaeth Pobl Tsieina Edit this on Wikidata
Uwch y môr8,848.86 metr Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau27.988236°N 86.925018°E Edit this on Wikidata
Amlygrwydd8,848.86 metr Edit this on Wikidata
Cadwyn fynyddMahalangur Himal Edit this on Wikidata
Map
Deunyddcraig, Iâ Edit this on Wikidata
[golygwch ar Wicidata]

Mynydd Everest neu Qomolangma (hefyd Chomolungma, Nepaleg: Sagarmatha, Saesneg: Mount Everest) yw'r mynydd uchaf yn y byd. Fe'i lleolir ar y ffîn rhwng Tibet a Nepal yn yr Himalaya, ac ei uchder yw 8,848 medr (29,028 troedfedd) uwch lefel y môr.

Enwi

Enwau hynafol y mynydd yn y Sansgrit yw Devgiri ("Mynydd Sanctaidd") a Devadurga. Chomolungma neu Qomolangma ("Mam y Bydysawd") yw'r enw Tibeteg, a Zhūmùlǎngmǎ Fēng (珠穆朗玛峰 neu 珠穆朗瑪峰) neu Shèngmǔ Fēng (圣母峰 neu 聖母峰) yw'r enw Tsieineeg perthynol. Yn y Nepaleg fe'i gelwir yn Sagarmatha (सगरमाथा), "Pen yr Awyr".

Ym 1865, rhoddwyd yr enw Saesneg Everest ar y mynydd gan Andrew Waugh, Uwch-arolygydd India ar y pryd. Yn eironig, roedd Syr George Everest, a enwyd y mynydd ar ei ôl, wedi dysgu Waugh i roi enwau cynhenid neu frodorol i bob endid daearyddol, ond doedd ddim modd i estronwyr teithio i Nepal nac i Tibet ar y pryd. Dyma ddywedodd Waugh:

I was taught by my respected chief and predecessor, Colonel Sir George Everest to assign to every geographical object its true local or native appellation. But here is a mountain, most probably the highest in the world, without any local name that we can discover, whose native appellation, if it has any, will not very likely be ascertained before we are allowed to penetrate into Nepal. In the meantime the privilege as well as the duty devolves on me to assign…a name whereby it may be known among citizens and geographers and become a household word among civilized nations.

Yn y 1960au cynnar, sylweddolodd llywodraeth Nepal nad oedd enw Nepaleg gan y mynydd. Y rheswm am hyn yw nad oedd pobl yr ardaloedd traddodiadol Nepaleg (hynny yw, Dyffryn Kathmandu a'r ardaloedd cyfagos) yn gyfarwydd â'r mynydd. Ceisiodd y llywodraeth ddarganfod enw i'r mynydd (doedd yr enw Sherpa/Tibeteg Chomolangma ddim yn dderbyniol iddynt, gan eu bod yn ceisio uno a "Nepaleiddio'r" wlad) . Dyfeisiwyd yr enw Sagarmatha (सगरमाथा) gan Baburam Acharya.

Yn 2002, cyhoeddodd y papur newydd Tsieinëeg Rénmín Rìbào erthygl yn dadlau na ddylid defnyddio'r enw Saesneg yn y byd Gorllewinol mwyach, ac y dylid defnyddio'r enw Tibeteg. Dadlent fod yr enw hwnnw'n hŷn na'r un Saesneg, gan i Qomolangma gael ei nodi ar fap Tsieineaidd mwy na 280 mlynedd yn ôl.[1]

Dringo'r mynydd

Bu nifer o ymdrechion i gyrraedd y copa cyn yr Ail Ryfel Byd, y cyfan ond un ohonynt gan dimau Prydeinig, gan nad oedd caniatâd i ddringo'r mynydd o ochr Tibet a bod Nepal yn rhan o'r Ymerodraeth Brydeinig. Yn ystod un o'r rhain, yn 1924, diflannodd George Mallory ac Andrew Irvine wrth geisio cyrraedd y copa, a bu awgrymiadau eu bod efallai wedi cyrraedd y copa ond wedi marw ar y ffordd i lawr. Y farn gyffredinol, fodd bynnag, yw na allent fod wedi cyrraedd y copa. Yn 1999 cafwyd hyd i gorff Mallory ar y mynydd.

Y cyntaf i gyrraedd y copa oedd Edmund Hillary a Tenzing Norgay ar 29 Mai 1953, newyddion a gyfathrebwyd i'r byd drwy'r newyddiadurwr Cymreig Jan Morris. Ers hynny mae cryn nifer o ddringwyr wedi cyrraedd y copa; mae'r mynydd yn haws yn dechnegol na rhai o'r copaon 8,000 medr eraill megis K2 a Nanga Parbat. Er hynny, mae uchder y mynydd yn creu problemau mawr, ac am flynyddoedd ystyrid fod yn rhaid cael ocsigen ychwanegol i'w ddringo. Fodd bynnag yn 1978 dringodd Reinhold Messner a Peter Habeler y mynydd heb ddefnyddio ocsigen ychwanegol.

Ar 25 Mai 2008 cyrhaeddodd Bahadur Sherchan, 76 oed o Nepal, y copa gan osod record newydd am y person hynaf i ddringo'r mynydd.

Cyfeiriadau

  1. ↑ Web Reference

Gweler hefyd

Y 14 copa dros 8,000 medr
Annapurna · Broad Peak · Cho Oyu · Dhaulagiri · Everest · Gasherbrum I · Gasherbrum II
K2 · Kangchenjunga · Lhotse · Makalu · Manaslu · Nanga Parbat · Shishapangma


Mae'r erthygl hon yn cynnwys term neu dermau sydd efallai wedi eu bathu'n newydd sbon: Uwch-Arolygydd India o'r Saesneg "Surveyor-General of India". Gallwch helpu trwy safoni'r termau.
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Mynydd_Chomolungma&oldid=10800033"