Galisia

Comunidade Autónoma da
Galiza

Baner Galisia
Ieithoedd swyddogol	Galisieg a Sbaeneg
Prifddinas	Santiago de Compostela
Anthem genedlaethol	Os Pinos
Arwynebedd  – Cyfanswm  – % o Sbaen	Safle 7fed  29,574 km²  5.8%
Poblogaeth  – Cyfanswm  – % o Sbaen  – Dwysedd	Safle 5ed  2,760,179  2,9%  93.78/km²
ISO 3166-2	GA
Arlywydd	Alberto Núñez Feijoo (PPdeG-PP)
Xunta de Galicia

Mae Galisia (Galisieg: Galicia; Galiza, Sbaeneg Galicia), yn un o gymunedau ymreolaethol Sbaen, yng ngogledd-orllewin yr orynys Iberaidd. Mae nifer o ynysoedd megis y Cíes, Ons, Cortegada, Arousa, Sálvora a Vionta yn rhan o Galisia. Ystyrir Galisia yn genedl hanesyddol, fel Catalonia ac Euskadi (sef Gwlad y Basg).

Mae gan Galisia ei hiaith ei hun, Galisieg, sy'n iaith Rufeinaidd, sy'n debygach i Bortiwgaleg na Sbaeneg. Yn ôl astudiaeth ddiweddar defnyddir yr iaith gan tua 80% o'r boblogaeth. Ymhlith ei harwyr chwedlonol mae Pedro Pardo de Cela (c. 1425 - 17 Rhagfyr 1483). Ystyrir Ramón Piñeiro (31 Mai 1915 - 27 Awst 1990) yn Athronydd, awdur a chenedlaetholwr o bwys. Fe'i ganwyd yn Armea de Abaixo, Lama, Láncara, Galisia ac roedd yn flaenllaw yn ei ymdrech i hyrwyddo diwylliant Galicia wedi Rhyfel Cartref Sbaen.

Roedd Rosalía de Castro (24 Chwefror 1837 – 15 Gorffennaf 1885) yn brif lenor Galisia ac heddiw yn arwres ffeministaidd. Cyhoeddodd ei chasgliad cyntaf o farddoniaeth Cantares gallegos (Cantoriaion Galisieg) ar 17 Mai, 1863. Mae 17 Mai bellach yn cael ei dathlu fel Día das Letras Galegas - Diwrnod llenyddiaeth Galisieg, yn ddiwrnod o wyliau yn Galisia.

Cysylltiad Celtaidd

Mae Galisia yn cael ei hystyried fel gwlad Geltaidd am ei gysylltiadau Celtaidd hanesyddol.

Enw un o brif glybiau pêl-droed y wlad yw Celta de Vigo (Celtiad Vigo) ac mae cerddoriaeth draddodiadol Galisia yn cynnwys offerynnau Celtaidd fel y pibgod.

Mae Os Pinos - anthem genelaetho y wlad yn cyfeirio at Galisia fel ‘Cenedl Beogán’. Roedd Breogán (Breoghan, Bregon neu Breachdan) yn arwr yn hanes Celtaidd. Mae’r llyfr Gwyddelig Lebor Gabála Érenn (Llyfr llafar Iwerddon) o’r canoloesol yn cyfeirio at Breogán a’i disgynyddion yn teithio i Galisia a sefydlu dinas Brigantia (A Coruña heddiw). Mae cerflun modern enfawr o Beogán yn sefyll yn A Coruña yn edrych tua'r môr ac Iwerddon

Prif drefi Galisia

• Vigo (poblogaeth 300,000)
• A Coruña (poblogaeth 250,000)
• Ourense (poblogaeth 110,000)
• Santiago de Compostela (poblogaeth 90,000)
• Lugo (poblogaeth 90,000)
• Ferrol (poblogaeth 80,000)
• Pontevedra (poblogaeth 80,000)

Yn economaidd, mae Galisia yn dibynnu i raddau helaeth ar amaethyddiaeth a physgota. Mae twristiaeth hefyd yn elfen bwysig, ac mae miloedd o bererinion yn cyrchu i Santiago de Compostela bob blwyddyn ar hyd y Camino de Santiago.

Oriel

• 
  Ymgyrch rhai Galisiaid i gael eu cyfyri'n wlad Geltaidd, ar ffurf baneri Celtaidd.
• 
  Torch aur o Burela, o Oes yr Haearn
• 
  Llywodraeth Galisia: y Pazo de Raxoi, yn Santiago
• 
  Dwysedd y boblogaeth

Dinasoedd a threfi mawrion

Y prif ddinasoedd yw: Vigo, A Coruña, Ourense, Lugo, Santiago de Compostela (y brifddinas), Pontevedra a Ferrol.

Yr ardaloedd mwyaf poblog yw:

• Vigo-Pontevedra – 660,000
• A Coruña-Ferrol – 640,000

Rhestr dinasoedd a threfi yn Galisia yn ôl poblogaeth
		Tref/Dinas	Rhanbarth	Poblogaeth (2013)			Tref/Dinas	Rhanbarth	Poblogaeth (2013)
	1	Vigo	Pontevedra	294,997		11	Carballo	A Coruña	31,303
	2	A Coruña	A Coruña	244,810		12	Arteixo	A Coruña	30,482
	3	Ourense	Ourense	106,905		13	Redondela	Pontevedra	30,006
	4	Lugo	Lugo	98,007		14	Culleredo	A Coruña	29,207
	5	Santiago de Compostela	A Coruña	95,207		15	Ames	A Coruña	28,852
	6	Pontevedra	Pontevedra	82,946		16	Ribeira	A Coruña	27,699
	7	Ferrol	A Coruña	70,389		17	Cangas	Pontevedra	26,121
	8	Narón	A Coruña	39,450		18	Marín	Pontevedra	25,864
	9	Vilagarcía de Arousa	Pontevedra	37,621		19	Cambre	A Coruña	23,649
	10	Oleiros	A Coruña	34,470		20	Ponteareas	Pontevedra	23,561

Gweler hefyd

• Categori:Galisia
• Llychlynwyr yng Ngalisia

Cyfeiriadau

Cymunedau ymreolaethol Sbaen

Andalucía · Aragón · Asturias · Cantabria · Castilla-La Mancha · Castilla y León · Catalwnia · Extremadura · Galisia · Gwlad y Basg · Madrid · Murcia · Navarra · La Rioja · Valenciana · Ynysoedd Balearig · Yr Ynysoedd Dedwydd ·

Dinasoedd ymreolaethol
Ceuta · Melilla