Prwsia: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
B r2.6.4) (robot yn ychwanegu: gd:A’ Phrùis, yo:Prussia |
JAnDbot (sgwrs | cyfraniadau) B r2.5.2) (robot yn ychwanegu: uk:Пруссія (держава) yn tynnu: az:Prussiya, vi:Vương quốc Phổ |
||
Llinell 26: | Llinell 26: | ||
[[ang:Prēossland]] |
[[ang:Prēossland]] |
||
[[ar:بروسيا]] |
[[ar:بروسيا]] |
||
[[az:Prussiya]] |
|||
[[bat-smg:Prūsėjė]] |
[[bat-smg:Prūsėjė]] |
||
[[bg:Прусия]] |
[[bg:Прусия]] |
||
Llinell 88: | Llinell 87: | ||
[[sw:Prussia]] |
[[sw:Prussia]] |
||
[[tr:Prusya]] |
[[tr:Prusya]] |
||
[[uk:Пруссія (держава)]] |
|||
[[ur:پروشیا]] |
[[ur:پروشیا]] |
||
[[vi:Vương quốc Phổ]] |
|||
[[yi:פרייסן]] |
[[yi:פרייסן]] |
||
[[yo:Prussia]] |
[[yo:Prussia]] |
Fersiwn yn ôl 13:13, 21 Medi 2011
Gwladwriaeth rymus yng ngogledd Yr Almaen ar lan y Môr Baltig oedd Prwsia, a sefydlwyd gan y Marchogion Tiwtonaidd yn y 13eg ganrif.
Daeth Prwsia'n ddugiaeth yn 1525 dan reolaeth y frenhinllin Hohenzollern. Unodd â Brandenburg yn 1618 ac erbyn diwedd yr 17eg ganrif, dan reolaeth Ffrederic Wiliam (1620 - 1688), Etholwr Mawr Prwsia, roedd wedi datblygu i fod y wladwriaeth rymusaf yng ngorllewin yr Almaen.
Yn y 18fed ganrif dan reolaeth Ffrederic Fawr (1712 - 1786), Brenin Prwsia (o 1740 hyd ei farwolaeth), ehangwyd ei thiriogaeth. Yn ystod y Rhyfel Saith Mlynedd (1756-1763) roedd Prydain Fawr, Prwsia a Hanofer ar y naill ochr yn brwydro yn erbyn Ffrainc, Awstria, Sweden a Sacsoni ar y llall. Cipiodd Prwsia Silesia a rhan o Wlad Pwyl gan wneud Prwsia yn un o'r gwledydd grymusaf yn Ewrop. Ychwanegwyd rhagor o diriogaeth yng Nghynhadledd Vienna (1815) yn sgîl trechu Napoleon gan y cynghreiriad.
Yn ail hanner y 19eg ganrif reolai Otto von Bismarck (1815 - 1898) ym Mhrwsia. Gorchfygodd Awstria a'i chynghreiriaid Almaenig yn 1866 ac ychwanegwyd Schleswig-Holstein i diriogaeth Prwsia a ffurfiodd Ffederaliaeth Gogledd yr Almaen. Dyma hedyn Ymerodraeth yr Almaen a sefydlwyd ar ôl i Brwsia ennill Rhyfel Ffrainc a Phrwsia (1870-71) gyda Bismarck yn Brif Ganghellor.
Yn 1918, ar ddiwedd y Rhyfel Byd Cyntaf, daeth Prwsia yn weriniaeth annibynnol o fewn Gweriniaeth Weimar, ond roedd wedi colli llawer o'i grym a'i dylanwad. Cafodd Prwsia ei diddymu gan y Cynghreiriaid buddugoliaethus ar ddiwedd yr Ail Ryfel Byd.
Daeth yr enw 'Prwsia' a'r ymadrodd 'gwerthoedd Prwsaidd' i ddynodi effeithiolrwydd, disgyblaeth a hunan-aberth.