Ffederasiwn Rhodesia a Gwlad Nyasa: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Oddi ar Wicipedia
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
#wici732
Tagiau: Golygiad cod 2017
 
BDim crynodeb golygu
Llinell 67: Llinell 67:
| HDI_year =
| HDI_year =
}}
}}
[[Ffederasiwn]] ymreolaethol dan [[y Goron Brydeinig]] yn [[De Affrica (rhanbarth)|neheudir Affrica]] oedd '''Ffederasiwn Rhodesia a Gwlad Nyasa''' ({{iaith-en|Federation of Rhodesia and Nyasaland}}) neu '''Ffederasiwn Canolbarth Affrica''' (''Central African Federation'') a oedd yn cyfuno gwladfa ymreolaethol [[De Rhodesia]] â [[protectoriaeth|phrotectoriaethau]] [[Gogledd Rhodesia]], a [[Gwlad Nyasa]]. Sefydlwyd y ffederasiwn ar 1 Awst 1953, a chanddi statws yn debyg i [[dominiwn|ddominiwn]] yn [[yr Ymerodraeth Brydeinig]], a daeth i ben ar 31 Rhagfyr 1963.
[[Ffederasiwn]] ymreolaethol dan [[y Goron Brydeinig]] yn [[De Affrica (rhanbarth)|neheudir Affrica]] oedd '''Ffederasiwn Rhodesia a Gwlad Nyasa''' ({{iaith-en|Federation of Rhodesia and Nyasaland}}) neu '''Ffederasiwn Canolbarth Affrica''' (''Central African Federation'') a oedd yn cyfuno gwladfa ymreolaethol [[De Rhodesia]] â [[protectoriaeth|phrotectoriaethau]] [[Gogledd Rhodesia]] a [[Gwlad Nyasa]]. Sefydlwyd y ffederasiwn ar 1 Awst 1953, a chanddi statws yn debyg i [[dominiwn|ddominiwn]] yn [[yr Ymerodraeth Brydeinig]], a daeth i ben ar 31 Rhagfyr 1963.


Ers y 1920au, bu setlwyr croenwyn yn Ne Rhodesia ac yng Ngogledd Rhodesia yn galw am uno'r ddwy diriogaeth er mwyn canoli grym y lleiafrifoedd Ewropeaidd. Gwrthwynebwyd yr ymdrechion hyn gan Swyddfa'r Trefedigaethau, wrth i'r awdurdodau geisio ymateb yn dringar i bryderon yr Affricanwyr croenddu. Wedi'r [[Ail Ryfel Byd]], tyfodd yr economi o ganlyniad i ddiwydiannau eilradd yn Ne Rhodesia a'r diwydiant copr yng Ngogledd Rhodesia, a chynyddodd y niferoedd o fewnfudwyr croenwyn yn sylweddol. Dechreuodd gwleidyddion a diwydianwyr croenwyn ymgyrchu o ddifri dros integreiddio Rhodesia gyfan er mwyn elwa ar farchnadoedd mawr a llafurlu o weithwyr croenddu, gan gynnwys Gwlad Nyasa. Llwyddasant ddwyn perswâd ar [[llywodraeth y Deyrnas Unedig|lywodraeth y Deyrnas Unedig]], a oedd yn bwriadu creu gwladwriaeth amlhiliol i wrthsefyll trefn [[apartheid]] yn [[De Affrica|Ne Affrica]]. Gwrthwynebwyd y ffederasiwn gan bobl dduon yng Ngogledd Rhodesia a Gwlad Nyasa, am iddynt ofni y byddai poblogaeth groenwen De Rhodesia yn rheoli'r llywodraeth.<ref name=Britannica>{{dyf Britannica |url=https://www.britannica.com/place/Federation-of-Rhodesia-and-Nyasaland |teitl=Federation of Rhodesia and Nyasaland |dyddiadcyrchiad=15 Awst 2020 }}</ref>
Ers y 1920au, bu setlwyr croenwyn yn Ne Rhodesia ac yng Ngogledd Rhodesia yn galw am uno'r ddwy diriogaeth er mwyn canoli grym y lleiafrifoedd Ewropeaidd. Gwrthwynebwyd yr ymdrechion hyn gan Swyddfa'r Trefedigaethau, wrth i'r awdurdodau geisio ymateb yn dringar i bryderon yr Affricanwyr croenddu. Wedi'r [[Ail Ryfel Byd]], tyfodd yr economi o ganlyniad i ddiwydiannau eilradd yn Ne Rhodesia a'r diwydiant copr yng Ngogledd Rhodesia, a chynyddodd y niferoedd o fewnfudwyr croenwyn yn sylweddol. Dechreuodd gwleidyddion a diwydianwyr croenwyn ymgyrchu o ddifri dros integreiddio Rhodesia gyfan er mwyn elwa ar farchnadoedd mawr a llafurlu o weithwyr croenddu, gan gynnwys Gwlad Nyasa. Llwyddasant ddwyn perswâd ar [[llywodraeth y Deyrnas Unedig|lywodraeth y Deyrnas Unedig]], a oedd yn bwriadu creu gwladwriaeth amlhiliol i wrthsefyll trefn [[apartheid]] yn [[De Affrica|Ne Affrica]]. Gwrthwynebwyd y ffederasiwn gan bobl dduon yng Ngogledd Rhodesia a Gwlad Nyasa, am iddynt ofni y byddai poblogaeth groenwen De Rhodesia yn rheoli'r llywodraeth.<ref name=Britannica>{{dyf Britannica |url=https://www.britannica.com/place/Federation-of-Rhodesia-and-Nyasaland |teitl=Federation of Rhodesia and Nyasaland |dyddiadcyrchiad=15 Awst 2020 }}</ref>

Fersiwn yn ôl 00:14, 23 Awst 2020

Federation of
Rhodesia and Nyasaland

 

 

1953–1963
 

 

Baner Arfbais
Arwyddair
Magni Esse Mereamur
Location of Ffederasiwn Rhodesia a Gwlad Nyasa
Prifddinas Salisbury
Llywodraeth Brenhiniaeth ffederal
Teyrn
 -  1953-1963 Elisabeth II, brenhines y Deyrnas Unedig
Llywodraethwr Cyffredinol
 -  1953–1957 Barwn 1af Llewellin
 -  1957–1963 16eg Iarll Dalhousie
 -  1963 Syr Humphrey Gibbs
Prif Weinidog
 -  1953–1956 Godfrey Huggins
 -  1956–1963 Syr Roy Welensky
Hanes
 -  Ffederasiwn 1 Awst 1953
 -  Dadsefydlu 31 Rhagfyr 1963
Arian cyfred Punt y CAF
Heddiw'n rhan o Malawi
Sambia
Simbabwe

Ffederasiwn ymreolaethol dan y Goron Brydeinig yn neheudir Affrica oedd Ffederasiwn Rhodesia a Gwlad Nyasa (Saesneg: Federation of Rhodesia and Nyasaland) neu Ffederasiwn Canolbarth Affrica (Central African Federation) a oedd yn cyfuno gwladfa ymreolaethol De Rhodesia â phrotectoriaethau Gogledd Rhodesia a Gwlad Nyasa. Sefydlwyd y ffederasiwn ar 1 Awst 1953, a chanddi statws yn debyg i ddominiwn yn yr Ymerodraeth Brydeinig, a daeth i ben ar 31 Rhagfyr 1963.

Ers y 1920au, bu setlwyr croenwyn yn Ne Rhodesia ac yng Ngogledd Rhodesia yn galw am uno'r ddwy diriogaeth er mwyn canoli grym y lleiafrifoedd Ewropeaidd. Gwrthwynebwyd yr ymdrechion hyn gan Swyddfa'r Trefedigaethau, wrth i'r awdurdodau geisio ymateb yn dringar i bryderon yr Affricanwyr croenddu. Wedi'r Ail Ryfel Byd, tyfodd yr economi o ganlyniad i ddiwydiannau eilradd yn Ne Rhodesia a'r diwydiant copr yng Ngogledd Rhodesia, a chynyddodd y niferoedd o fewnfudwyr croenwyn yn sylweddol. Dechreuodd gwleidyddion a diwydianwyr croenwyn ymgyrchu o ddifri dros integreiddio Rhodesia gyfan er mwyn elwa ar farchnadoedd mawr a llafurlu o weithwyr croenddu, gan gynnwys Gwlad Nyasa. Llwyddasant ddwyn perswâd ar lywodraeth y Deyrnas Unedig, a oedd yn bwriadu creu gwladwriaeth amlhiliol i wrthsefyll trefn apartheid yn Ne Affrica. Gwrthwynebwyd y ffederasiwn gan bobl dduon yng Ngogledd Rhodesia a Gwlad Nyasa, am iddynt ofni y byddai poblogaeth groenwen De Rhodesia yn rheoli'r llywodraeth.[1]

Yn sgil terfysgoedd gan genedlaetholwyr croenddu yng Ngwlad Nyasa ym 1959, a'r ymateb llawdrwm gan yr awdurdodau, penderfynodd llywodraeth y Deyrnas Unedig ar bolisi o drosglwyddo grym gwleidyddol i'r mwyafrifoedd Affricanaidd. Dadsefydlwyd y ffederasiwn yn niwedd 1963, ac ym 1964 rhoddwyd annibyniaeth i Malawi (Gwlad Nyasa) a Sambia (Gogledd Rhodesia). Ym 1965 datganwyd annibyniaeth gan Dde Rhodesia heb ganiatâd y Deyrnas Unedig, a sefydlwyd Gweriniaeth Rhodesia.

Llywodraeth

Rhestr Llywodraethwyr Cyffredinol
Rhestr Prif Weinidogion

Cyfeiriadau

  1. (Saesneg) Federation of Rhodesia and Nyasaland. Encyclopædia Britannica. Adalwyd ar 15 Awst 2020.