Dyneiddiaeth: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Oddi ar Wicipedia
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Angen cywiro iaith
newid y WP:LEAD, tacluso Wicipedia:Arddull a'r iaith; tynnu'r nodyn gan fod yr iaith, fel y mae hi AR HYN O BRYD, yn iawn
Llinell 1: Llinell 1:
'''Dyneiddiaeth''' (hefyd '''hiwmaniaeth'''<ref>Y Geiriadur Mawr, Gwasg Gomer, 2009</ref>) yw dull mewn [[Astudiaeth arsylwi|astudiaeth]], [[athroniaeth|athronyddol]], neu ymarfer sy'n canolbwyntio ar [[egwyddor]]ion a phryderon dynol. Mewn athroniaeth a [[Gwyddorau cymdeithas|gwyddoniaeth gymdeithasol]], dyneiddiaeth yw'r safbwynt sy'n cadarnhau rhyw syniad o [[natur ddynol]], ac fe'i lunnir gyda [[gwrth-ddyneiddiaeth]]. [[Dyneiddiaeth seciwlar]] yw dyfaliad [[seciwleirwydd|seciwlar]] sy'n cynnal [[rhesymu]], [[moeseg]], a [[cyfiawnder|chyfiawnder]], tra iddo wrthod [[dogma]] [[goruwchnaturiol]] a [[crefydd|chrefyddol]] fel sail [[moesoldeb]] a phenderfynu. Mae dyneiddiaeth seciwlar yn cyferbynnu gyda [[dyneiddiaeth grefyddol]], sy'n integreiddio athroniaeth foesegol ddyneiddiol gyda [[defod]]dau a chredoau crefyddol sy'n amgylchu anghenion, diddordebau, a medrau dynion.<ref>{{Dyf gwe | teitl=Genesis of a Humanist Manifesto | url=http://www.infidels.org/library/modern/edwin_wilson/manifesto/ch2.html | dyddiadcyrchu=14 Mai 2006 |iaith=en}}</ref>
{{Angen cywiro iaith}}
'''Dyneiddiaeth''' neu '''Hiwmaniaeth''' yw’r gred bod dyn yn medru gwella ei hunan heb gymorth oruwchnaturiol a bod ganddo ddyletswydd i wneud hynny.

Mae gan ddyneiddiwr ffydd mewn adnoddau meddyliol dyn i ddod a gwybodaeth a dealltwriaeth i’r byd, ac i ddatrys y broblemau moesol ynghlyn a defnyddio’r gwybodaeth hwn. "Dyn yw mesur popeth" yw cyweirnod dyneiddiaeth. Ymagweddiad dyneiddiwr yw;- "Dylai dyn fod yn barchus i gyd-ddyn heb gyfrif dosbarth, hil na chrediniaeth."<br />Mae moesau sylfaenol dyneiddiwr yn cynnwys rhyddid, cyflawnder a goddefgarwch.


[[Dyneiddiaeth y dadeni]] yw [[mudiad diwylliannol]] o'r [[Dadeni Eidalaidd]] sy'n seiliedig ar astudio gweithiau clasurol.<ref name="oxford-renaissance">{{Dyf llyfr |teitl=Compact Oxford English dictionary|cyhoeddwr=Oxford University Press|blwyddyn=2007|dyfyniad=humanism ''n.'' 2 a Renaissance cultural movement that turned away from medieval scholasticism and revived interest in ancient Greek and Roman thought.| iaith=en}}</ref><ref name="mann">{{Dyf llyfr|awdur=Nicholas Mann |teitl=The Origins of Humanism |cyhoeddwr=Cambridge University Press |dyddiad=1996 |tud=1-2 |dyfyniad=The term ''umanista'' was used, in fifteenth century Italian academic jargon to describe a teacher or student of classical literature and the arts associated with it, including that of rhetoric. The English equivalent 'humanist' makes its appearance in the late sixteenth century with a similar meaning. Only in the nineteenth century, however, and probably for the first time in Humanism in Germany in 1809, is the attribute transformed into a substantive: ''humanism'', standing for devotion to the literature of ancient Greece and Rome, and the humane values that may be derived from them.}}</ref>


== Dyneiddiaeth yn y gorffennol ==
== Dyneiddiaeth yn y gorffennol ==
Roedd dyneiddiaeth neu yn cyfeirio yn y fan gyntaf, at system o addysg wedi sylfaeni ar ddiwylliant clasurol Groeg a Lladin, ac yn yr ail fan, at yr ymddygiadau grymus a oedd yn mynd gyda diwedd y canol oesoedd, ac wedi eu cynrychioli hefyd mewn gwahanol gyfnodau gyda’r Dadeni, y Diwygiad, y Gwrthdro Diwydiannol a’r frwydr am weriniaeth. Roedd y rhain yn cynnwys rhyddhad o awdurdod eglwysig a rhyddhad meddyliol.


Roedd 'dyneiddiaeth' neu 'hiwmaniaeth' yn cyfeirio yn y fan gyntaf, at system o addysg wedi sylfaeni ar ddiwylliant clasurol Groeg a Lladin, ac yn yr ail fan, at yr ymddygiadau rymus a oedd yn mynd gyda diwedd y canol oesoedd, ac wedi eu cynrychioli hefyd mewn gwahanol gyfnodau gyda’r Dadeni, y Diwygiad, y Gwrthdro Diwydiannol a’r brwydr am weriniaeth. Roedd rhain yn cynnwys rhyddhad o awdurdod eglwysig a rhyddhad meddyliol.



== Dyneiddiaeth yn y presennol ==
== Dyneiddiaeth yn y presennol ==
Heddiw mae’r gair 'dyneiddiaeth' yn cyfeirio at y syniad bod dyn yn medru byw bywyd gonest ac ystyriol heb ddilyn unrhyw grefydd ffurfiol.


Heddiw mae’r gair 'dyneiddiaeth' neu 'hiwmaniaeth' yn cyfeirio at y syniad bod dyn yn medru buw bywyd gonest ac ystyriol heb ddilyn unrhyw grefydd ffurfiol.



=== Dyneiddiaeth grefyddol ===
=== Dyneiddiaeth grefyddol ===
Fe fydd y syniad bod dyn yn medru byw bywyd moesol heb fod yn grefyddol ddim yn golygu bod dyneiddiwr heb grefydd o angenrheidrwydd. Mae dyneiddwyr crefyddol yn sylweddoli bod rhywun yn foesol gan fod moesoldeb yn ei natur, ac nid gan ei fod yn ofni’r canlyniadau, e.e. digofaint [[Duw]].


=== Dyneiddiaeth seciwlar ===
Dydy dyneiddwyr anghrefyddol ddim yn credu mewn bodolaeth Duw na duwiau nag unrhyw bethau ysbrydol, goruwchnaturiol, neu ofergoelus. Mae'r rhan fwyaf o ddyneiddwyr anghrefyddol yn [[anffyddiaeth|anffyddwyr]] ac mae rhai yn [[agnosticiaeth|agnostig]]. Er mwyn gwneud penderfyniadau moesol fe fydd y dyneiddiwr yn defnyddio deall beirniadol yn hytrach na dilyn pendantrwydd awdurdodol crefyddol.


== Cyfeiriadau ==
Fe fydd y syniad bod dyn yn medru buw bywyd moesol heb fod yn grefyddol ddim yn golygu bod dyneiddiwr heb grefydd o angenrheidrwydd. Mae dyneiddwyr grefyddol yn sylweddoli bod rhywun yn foesol gan fod moesoldeb yn ei natur, a nid gan ei fod yn ofni’r canlyniadau, e.e. digofiant [[Duw]].
{{Cyfeiriadau}}


=== Dyneiddiaeth anghrefyddol ===
neu '''dyneiddiaeth secwlar'''

Dydy dyneiddwyr ahghrefyddol ddim yn credu mewn bodolaeth Duw na duwiau nag unrhyw bethau ysbrydol, oruwchnaturiol neu ofergoelus. Mae'r rhan fwyaf o ddyneiddwyr anghrefyddol yn [[anffyddiaeth|anffyddwyr]] ac mae rhai yn [[agnosticiaeth|agnostig]]. Er mwyn gwneud penderfyniadau moesol fe fydd y dyneiddiwr yn defnyddio deall beirniadol yn hytrach na dilyn pendantrwydd awdurdodol grefyddol.


[[Categori:Dyneiddiaeth| ]]
[[Categori:Dyneiddiaeth| ]]

Fersiwn yn ôl 18:17, 4 Medi 2011

Dyneiddiaeth (hefyd hiwmaniaeth[1]) yw dull mewn astudiaeth, athronyddol, neu ymarfer sy'n canolbwyntio ar egwyddorion a phryderon dynol. Mewn athroniaeth a gwyddoniaeth gymdeithasol, dyneiddiaeth yw'r safbwynt sy'n cadarnhau rhyw syniad o natur ddynol, ac fe'i lunnir gyda gwrth-ddyneiddiaeth. Dyneiddiaeth seciwlar yw dyfaliad seciwlar sy'n cynnal rhesymu, moeseg, a chyfiawnder, tra iddo wrthod dogma goruwchnaturiol a chrefyddol fel sail moesoldeb a phenderfynu. Mae dyneiddiaeth seciwlar yn cyferbynnu gyda dyneiddiaeth grefyddol, sy'n integreiddio athroniaeth foesegol ddyneiddiol gyda defoddau a chredoau crefyddol sy'n amgylchu anghenion, diddordebau, a medrau dynion.[2]

Dyneiddiaeth y dadeni yw mudiad diwylliannol o'r Dadeni Eidalaidd sy'n seiliedig ar astudio gweithiau clasurol.[3][4]

Dyneiddiaeth yn y gorffennol

Roedd dyneiddiaeth neu yn cyfeirio yn y fan gyntaf, at system o addysg wedi sylfaeni ar ddiwylliant clasurol Groeg a Lladin, ac yn yr ail fan, at yr ymddygiadau grymus a oedd yn mynd gyda diwedd y canol oesoedd, ac wedi eu cynrychioli hefyd mewn gwahanol gyfnodau gyda’r Dadeni, y Diwygiad, y Gwrthdro Diwydiannol a’r frwydr am weriniaeth. Roedd y rhain yn cynnwys rhyddhad o awdurdod eglwysig a rhyddhad meddyliol.

Dyneiddiaeth yn y presennol

Heddiw mae’r gair 'dyneiddiaeth' yn cyfeirio at y syniad bod dyn yn medru byw bywyd gonest ac ystyriol heb ddilyn unrhyw grefydd ffurfiol.

Dyneiddiaeth grefyddol

Fe fydd y syniad bod dyn yn medru byw bywyd moesol heb fod yn grefyddol ddim yn golygu bod dyneiddiwr heb grefydd o angenrheidrwydd. Mae dyneiddwyr crefyddol yn sylweddoli bod rhywun yn foesol gan fod moesoldeb yn ei natur, ac nid gan ei fod yn ofni’r canlyniadau, e.e. digofaint Duw.

Dyneiddiaeth seciwlar

Dydy dyneiddwyr anghrefyddol ddim yn credu mewn bodolaeth Duw na duwiau nag unrhyw bethau ysbrydol, goruwchnaturiol, neu ofergoelus. Mae'r rhan fwyaf o ddyneiddwyr anghrefyddol yn anffyddwyr ac mae rhai yn agnostig. Er mwyn gwneud penderfyniadau moesol fe fydd y dyneiddiwr yn defnyddio deall beirniadol yn hytrach na dilyn pendantrwydd awdurdodol crefyddol.

Cyfeiriadau

  1. Y Geiriadur Mawr, Gwasg Gomer, 2009
  2. (Saesneg) Genesis of a Humanist Manifesto.
  3. (2007) Compact Oxford English dictionary (yn en). Oxford University Press  “humanism n. 2 a Renaissance cultural movement that turned away from medieval scholasticism and revived interest in ancient Greek and Roman thought.”
  4. Nicholas Mann (1996). The Origins of Humanism. Cambridge University Press, tud. 1-2  “The term umanista was used, in fifteenth century Italian academic jargon to describe a teacher or student of classical literature and the arts associated with it, including that of rhetoric. The English equivalent 'humanist' makes its appearance in the late sixteenth century with a similar meaning. Only in the nineteenth century, however, and probably for the first time in Humanism in Germany in 1809, is the attribute transformed into a substantive: humanism, standing for devotion to the literature of ancient Greece and Rome, and the humane values that may be derived from them.”