Hil: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
B →Syniadau hanesyddol: dol |
BDim crynodeb golygu |
||
| Llinell 6: | Llinell 6: | ||
Yng nghelf [[yr Hen Aifft]], dangosir yr Eifftiaid hynafol yn groengoch, y gelynion i'r dwyrain yn groenfelyn, y goresgynwyr o'r gogledd yn groenwyn, a'r bobloedd i'r de yn groenddu. Dyma felly dystiolaeth yr oeddynt yn cydnabod categorïau cyffredinol o'r ddynolryw ar sail lliw, ond nid o reidrwydd unrhyw ystyr fanylach o ddosbarthiad hiliol. Ymddengys amrywiaeth o gysyniadaeth hil am wahanol bobloedd [[yr Henfyd]] yng ngwaith [[Llenyddiaeth Hen Roeg|awduron Hen Roeg]]. Defnyddiodd [[Herodotus]] y gair ''ethnos'' (lluosog: ''ethnea'') i ddisgrifio pob math o grwpiau dynol, boed yn grŵpiau ethnig, cymdeithasau gwleidyddol, [[llwyth]]au, neu ffurfiau cynnar ar genhedloedd, hynny yw cymunedau eang sydd yn rhannu [[carennydd]], iaith, crefydd, a diwylliant cyffredin. Tybiodd [[Polybius]] bod amodau hinsawdd a daearyddiaeth wedi yn esbonio'r gwahaniaethau corfforol rhwng gwahanol grwpiau o fodau dynol. |
Yng nghelf [[yr Hen Aifft]], dangosir yr Eifftiaid hynafol yn groengoch, y gelynion i'r dwyrain yn groenfelyn, y goresgynwyr o'r gogledd yn groenwyn, a'r bobloedd i'r de yn groenddu. Dyma felly dystiolaeth yr oeddynt yn cydnabod categorïau cyffredinol o'r ddynolryw ar sail lliw, ond nid o reidrwydd unrhyw ystyr fanylach o ddosbarthiad hiliol. Ymddengys amrywiaeth o gysyniadaeth hil am wahanol bobloedd [[yr Henfyd]] yng ngwaith [[Llenyddiaeth Hen Roeg|awduron Hen Roeg]]. Defnyddiodd [[Herodotus]] y gair ''ethnos'' (lluosog: ''ethnea'') i ddisgrifio pob math o grwpiau dynol, boed yn grŵpiau ethnig, cymdeithasau gwleidyddol, [[llwyth]]au, neu ffurfiau cynnar ar genhedloedd, hynny yw cymunedau eang sydd yn rhannu [[carennydd]], iaith, crefydd, a diwylliant cyffredin. Tybiodd [[Polybius]] bod amodau hinsawdd a daearyddiaeth wedi yn esbonio'r gwahaniaethau corfforol rhwng gwahanol grwpiau o fodau dynol. |
||
Yn ôl ''Y Dangosai Daearyddawl'' (1823) gan Robert Roberts, gellir dosbarthu lliwiau croen y ddynolryw fel y ganlyn: "''Du''. Trigolion [[Canolbarth Affrica|canol-barthau Affrica]], [[Gini Newydd|Guni newydd]] ac [[Awstralia|Holland Newydd]]. ''Gwineuddu''. Y [[Mwriaid|Mooriaid]] |
Yn ôl ''Y Dangosai Daearyddawl'' (1823) gan Robert Roberts, gellir dosbarthu lliwiau croen y ddynolryw fel y ganlyn: "''Du''. Trigolion [[Canolbarth Affrica|canol-barthau Affrica]], [[Gini Newydd|Guni newydd]] ac [[Awstralia|Holland Newydd]]. ''Gwineuddu''. Y [[Mwriaid|Mooriaid]] yng [[Gogledd Affrica|ngogledd-barth Affrica]], ac yr [[Hotentot|Hottentottiaid]] yn ei [[De Affrica (rhanbarth)|rhànau deheuol]]. ''Gwineu''. Trigolion yr [[De Asia|India ddwyreiniol]]. ''Coch''. Trigolion [[Yr Amerig|America]], ''Coch-ddu''. Trigolion parthau [[De Ewrop|deheuol Ewrop]], megys y [[Sisili|Siciliaid]], [[Sbaenwyr|Yspaeniaid]], [[Tyrciaid|Twrciaid]] a [[Groegiaid]] ; hefyd y [[Sami|Laplandiaid]] yn y gogledd, a ''Gwyn'', holl ganol-barthau Ewrop, sef [[Prydain Fawr|Prydain]], [[Almaen]], &c. ac y [[Georgiaid]] yn Asia, a thrigolion [[Ynysoedd y Cefnfor Tawel|ynysoedd Mor mawr y De]]."<ref>Robert Roberts, ''Y Dangosai Daearyddawl'' (Llundain: Apollo Press, 1823), t. 10.</ref> |
||
== Cyfeiriadau == |
== Cyfeiriadau == |
||
Golygiad diweddaraf yn ôl 15:55, 31 Gorffennaf 2020
Dosbarth o fodau dynol yw hil sy'n grwpio poblogaethau yn ôl ffactorau megis nodweddion etifeddadwy neu'n grwpiau daearyddol. Mae nodweddion megis pryd a gwedd y grŵp, diwylliant y grŵp, ethnigrwydd, a statws economaidd-gymdeithasol y grŵp hefyd yn cael eu hystyried wrth eu dosbarthu.
Canwyd awdl gan y Prifardd Alan Llwyd ar dair hil: Yr Hil Wen (Cymry), Yr Hil Werdd (Gwyddelod) a'r Hil Goch (brodorion Americanaidd) yng nghystadleuaeth y Gadair yn Eisteddfod Rhuthun yn 1973.
Syniadau hanesyddol[golygu | golygu cod]
Yng nghelf yr Hen Aifft, dangosir yr Eifftiaid hynafol yn groengoch, y gelynion i'r dwyrain yn groenfelyn, y goresgynwyr o'r gogledd yn groenwyn, a'r bobloedd i'r de yn groenddu. Dyma felly dystiolaeth yr oeddynt yn cydnabod categorïau cyffredinol o'r ddynolryw ar sail lliw, ond nid o reidrwydd unrhyw ystyr fanylach o ddosbarthiad hiliol. Ymddengys amrywiaeth o gysyniadaeth hil am wahanol bobloedd yr Henfyd yng ngwaith awduron Hen Roeg. Defnyddiodd Herodotus y gair ethnos (lluosog: ethnea) i ddisgrifio pob math o grwpiau dynol, boed yn grŵpiau ethnig, cymdeithasau gwleidyddol, llwythau, neu ffurfiau cynnar ar genhedloedd, hynny yw cymunedau eang sydd yn rhannu carennydd, iaith, crefydd, a diwylliant cyffredin. Tybiodd Polybius bod amodau hinsawdd a daearyddiaeth wedi yn esbonio'r gwahaniaethau corfforol rhwng gwahanol grwpiau o fodau dynol.
Yn ôl Y Dangosai Daearyddawl (1823) gan Robert Roberts, gellir dosbarthu lliwiau croen y ddynolryw fel y ganlyn: "Du. Trigolion canol-barthau Affrica, Guni newydd ac Holland Newydd. Gwineuddu. Y Mooriaid yng ngogledd-barth Affrica, ac yr Hottentottiaid yn ei rhànau deheuol. Gwineu. Trigolion yr India ddwyreiniol. Coch. Trigolion America, Coch-ddu. Trigolion parthau deheuol Ewrop, megys y Siciliaid, Yspaeniaid, Twrciaid a Groegiaid ; hefyd y Laplandiaid yn y gogledd, a Gwyn, holl ganol-barthau Ewrop, sef Prydain, Almaen, &c. ac y Georgiaid yn Asia, a thrigolion ynysoedd Mor mawr y De."[1]
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ Robert Roberts, Y Dangosai Daearyddawl (Llundain: Apollo Press, 1823), t. 10.
