Plaid Ddemocrataidd (Unol Daleithiau): Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Oddi ar Wicipedia
Pori'r hanes yn rhyngweithiol
← Cymharer â'r fersiwn gyntCymharer â'r fersiwn dilynol →
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
GweledolCystrawen wici
B →‎top: clean up
Cwmcafit (sgwrs | cyfraniadau)
841 golygiad
Dod i'r prif ffrwd. Gwiriwch ac ychwanegwch.
Llinell 1: Llinell 1:
{{Infobox political party|name=Plaid Ddemocrataidd|membership_year=2020|symbol=[[File:DemocraticLogo.svg|150px]]|country=Unol Daleithiau|website=[https://www.democrats.org/ democrats.org]|seats2={{composition bar|232|435|hex=#3333FF}}|seats2_title=[[Tŷ Cynrychiolwyr yr Unol Daleithiau|Seddi yn y Tŷ]]|seats1={{composition bar|45|100|hex=#3333FF}}|seats1_title=[[Senedd yr Unol Daleithiau|Seddi yn y Senedd]]|ideology='''Mwyafrif''':<br />{{•}} [[Rhyddfrydiaeth |Rhyddfrydiaeth fodern]]<br />{{•}}[[Rhyddfrydiaeth |Rhyddfrydiaeth gymdeithasol]]<br />'''Carfannau''':<br />{{•}} Canoli<br />{{•}} [[Ceidwadaeth]]<br />{{•}} [[Poblyddiaeth]] [[adain chwith]] <br />{{•}} 'Blaengarwch' <br />{{•}} [[Democratiaeth gymdeithasol]]|membership={{increase}}45,715,952|youth_wing=Democratiaid Ifanc America|logo=[[File:US Democratic Party Logo.svg|150px]]|student_wing=Democratiaid Coleg America <br /> Democratiaid Ysgol Uwchradd America|headquarters=430 Stryd De Capitol SE, <br /> [[Washington, D.C.]], 20003|predecessor=[[Plaid Ddemocrataidd-Weriniaethol]]|foundation={{start date and age|1828|1|8}}|leader2_name=''TBA''|leader2_title={{nowrap|[[Is-Arlywydd yr Unol Daleithiau|Is-Arlywydd enwebedig]]}}|leader1_name=[[Joe Biden]] ([[Delaware|DE]])|leader1_title=[[Arlywydd yr Unol Daleithiau|Arlywydd]] enwebedig|chairperson=[[Tom Perez]] ([[New York|NY]])|colorcode=#3333FF|native_name=Democratic Party}}
[[Delwedd:Logo'r Blaid Democrataidd yr Unol Daleithiau.png|bawd|200px|Logo'r blaid]]


Un o ddwy [[plaid|blaid]] fwyaf [[Unol Daleithiau America]] yw'r '''Blaid Democrataidd''' (Saesneg: ''Democratic Party''). Hi yw'r blaid fwyafrifol yn y [[Senedd yr Unol Daleithiau|Senedd]] a [[Tŷ Cynrychiolwyr yr Unol Daleithiau|Thŷ'r Cynrychiolwyr]]. Mae mewn grym mewn 27 talaith a chanddi 31 llywodraethwr taleithiol.
Mae'r '''Plaid Ddemocrataidd yr Unol Daleithiau''' <small>(Saesneg: Democratic Party of the United States)</small> yn un o'r ddwy [[Plaid wleidyddol|blaid wleidyddol]] fwyaf yn yr [[Unol Daleithiau America]]. Y llall yw'r [[Plaid Weriniaethol (Unol Daleithiau)|Blaid Weriniaethol]]. Mae gan yr UD hefyd sawl plaid wleidyddol lai o'r enw trydydd partïon. Gelwir cefnogwyr y blaid hon yn '''Ddemocratiaid'''.


Gelwir y '''Democratiaid''', hefyd weithiau'n 'chwith', 'rhyddfrydwyr' neu'n 'flaengar'. Weithiau gelwir Talaith Ddemocrataidd yn bennaf yn 'Talaith las'. Daw hyn o brif liw'r blaid, sy'n las ers 2000. Symbol y Blaid Ddemocrataidd yw'r [[Asyn]].<ref>see [https://web.archive.org/web/20090307093800/https://www.democrats.org/a/2005/06/history_of_the.php "History of the Democratic Donkey"]</ref>
{{eginyn gwleidyddiaeth yr Unol Daleithiau}}


Bob pedair blynedd mae'r blaid yn cynnal Confensiwn Cenedlaethol lle maen nhw'n cytuno ar eu hymgeisydd am Arlywydd. Mae'r Pwyllgor Cenedlaethol Democrataidd yn cydlynu'r rhan fwyaf o weithgareddau'r '''Blaid Ddemocrataidd''' ym mhob un o'r 50 Unol Daleithiau. Bu 14 o lywyddion Democrataidd, a'r mwyaf diweddar oedd [[Barack Obama]], a oedd yn Arlywydd rhwng 2009 a 2017. Mae'r Blaid Ddemocrataidd yn cynrychioli sbectrwm eang o ideolegau chwith, gan gynnwys rhyddfrydiaeth glasurol, democratiaeth gymdeithasol, blaengaredd a sosialaeth.
[[Categori:Pleidiau gwleidyddol yn yr Unol Daleithiau|Ddemocrataidd]]

== Hanes<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=Z6R0NvVr164 From white supremacy to Barack Obama: The history of the Democratic Party], ''Vox'''(Ar Youtube)''', 7 Tachwedd 2016'' </ref> ==
[[Delwedd:Democraticjackass.jpg|chwith|bawd|Darlun Thomas Nast o Ionawr 1870 o'r asyn Democrataidd.]]
Dechreuodd y blaid hynnaf yn y byd dod i'r amlwg ddiwedd y 1820au o gyn-garfanau o'r Blaid Ddemocrataidd-Weriniaethol, a oedd wedi cwympo i raddau helaeth erbyn 1824. Fe'i hadeiladwyd gan Martin Van Buren, a gynullodd fframwaith o wleidyddion ym mhob talaith y tu ôl i'r arwr rhyfel [[Andrew Jackson]] o Tennessee. Roedd patrwm a chyflymder y ffurfiant yn wahanol o dalaith i dalaith. Erbyn canol y 1830au roedd bron pob un o bleidiau taleithiol y Ddemocrataidd yn unffurf.

Roedd [[Andrew Jackson]] o'r tu allan ac yn mynd yn erbyn yr elitaeth yn Etholiad Arlywyddol 1828. Enillodd Jackson yr Etholiad yma, yn erbyn y Gweriniaethwr Cenedlaethol [[John Quincy Adams]], gan ddod yn Arlywydd cyntaf y blaid. Roedd nifer yn galw fe'n 'Jackass' ac felly dyna pam daeth yr asyn yn symbol y blaid, gyda Jackson yn nodi bod asynod yn symbol o "ddygnwch". A'r ôl yr ennill etholiad 1828 yn ysgubol credi'r blaid maen nhw oedd yn cynrychioli’r bobl gan ddod a'r enw Plaid Ddemocrataidd i fodolaeth.

Mi roedd dechreuad y blaid yn cael ei nodi yn un tywyll gyda gweinyddiaeth Jackson yn 1830 yn mynd ati i ddiarddel pobl frodorol America i wersylloedd ymhellach i'r gorllewin.

Roedd yna ideoleg yn y blaid yn y 1840au o ddominyddu De America i gyd gan greu gwladwriaeth o Americanwyr Gwyn drwy ddilyn 'manifest destiny'. Mi wnaeth [[James K. Polk|James K Polk]] dilyn hyn trwyddo drwy ymestyn y wlad gan gipio [[Texas]], [[Oregon]] ac ennill rhannau o [[Mecsico|Fecsico]] drwy ryfel Mecsico.

Mi roedd yna newid mawr i'r system wleidyddol ym 1960au wrth i'r [[Plaid Weriniaethol (Unol Daleithiau)|Blaid Weriniaethol]] gael ei lansio. Roedd y Blaid Ogleddol yma, y Gweriniaethwyr, yn wrthblaid gref i'r datblygiad pellach o Gaethwasiaeth. Ar y llaw arall roedd y Democratiaid o blaid Caethwasiaeth oherwydd roedd ganddynt gefnogaeth gref yn nhaleithiau De Ddwyrain oedd o blaid caethwasiaeth.

Ar ôl i [[Abraham Lincoln|Abraham Lincon]] gael ei ethol yn arlywydd Gweriniaethol yn 1861, dechreuodd [[Rhyfel Cartref America|Rhyfel Cartref]], gyda'r [[Taleithiau Cydffederal America]] yn y De ddwyrain yn erbyn y taleithiau eraill. Roedd Taleithiau Cydffedral o blaid Caethwasiaeth ac yn erbyn Lincon. [[Jefferson Davis]], Democratiaid, oedd unig Arlywydd Taleithiau Cydffederal America.

Ar ol y Rhyfel Cartref roedd pleidleiswyr oedd eisiau cadw eu goruchafiaeth gwyn yn y De Dddwyrain yn erbyn y Blaid Gwerinaethol. Felly mi wnaeth y Blaid Democrataid addewid i gyfyngu ymyriadau llywodraeth ffederal a fydd yn cyfyngu ar hawlaiau pobl du.

Yn ystod 1870au-1890au mi wnaeth y blaid ennill nifer o seddi yn deddwrfa taleithol a lleol gan scirhau dirwasgiad parhaus ar hawliau pobl du.

Yn yr ugainfed ganrif mi wnaeth y blaid dechrau newid gan dod yn blaengar (Progressive), roedd diwygwyr o fewn y blaid wedi dechrau siapio'r blaid i rheoleiddio busnesau mawr gan gwella bywydau pobl cyffredin. Mi wnaeth [[Woodrow Wilson]] ennill etholiad Arlywyddol 1912 gan sicrhau rhoi'r agenda blaengar mewn i weithred yn erbyn y blaid weriniaethol. Roedd y blaid amser hynny yn blaid ar gyfer busnes.

Ond yn ystod y [[Dirwasgiad Mawr]] o'r 1930au mi wnaeth Arlywydd [[Franklin D. Roosevelt]] creu'r 'bargen newydd' rhwng 1933 a 1939. Dyma becyn o brosiectau llywodraethol domestig a oedd ar y pryd y fwyaf o'i math mewn hanes America. Mi wnaeth hwn cynyddu maint lywodraeth gan greu llywodraeth oedd yn ymyrryd ar fywydau pobl er gwell.[[Delwedd:Andrew_Jackson.jpg|de|bawd|178x178px| Arlywydd cyntaf Democataidd Andrew Jackson ]]Erbyn 1950au roedd y blaid dal i fod yn rhanedig ar ran hil, gydag aelodau yn y De oedd o blaid arwahanu a diwygwyr rhyddfrydig yn ceisio ei diddymu. Cafodd hyn ei uwcholeuo yn 1964 pan wnaeth y Senedd bleidleisio'r ddeddf hawliau sifil gwrth arwahanu. Roedd y diwygwyr wedi llwyddo i droi mwyafrif o'r aelodau i fod o blaid y ddeddf er roedd aelodau De Ddwyrain yn gwrthwynebu.

Mi wnaeth y diwygiad hwn i fod o blaid cyfiawnder cymdeithasol a rhyddfrydiaeth gymdeithasol achosi newid mawr mewn patrwm pleidleisio. Gwelwyd cynyddiad parhaus pleidleiswyr Du yn pleidleisio dros y Blaid Ddemocrataidd yn ogystal ag pobl gwyn deheuol yn troi at y Gweriniaethwyr ar ôl blynyddoedd o gefnogi'r Blaid Ddemocrataidd. Gwnaeth y blaid gweld cwymp mewn poblogrwydd yn yr ardaloedd hynny.

Rhwng 1968 a 1988 dim ond un Arlywydd Democratiaid cafodd ei ethol sef [[Jimmy Carter]] yn 1976.

Mae'r Democratiaid hefyd wedi ennill y bleidlais boblogaidd yn 2000 a [[Etholiad arlywyddol yr Unol Daleithiau, 2016|2016]], ond wedi colli'r [[Coleg Etholiadol UDA|Coleg Etholiadol]] gydag [[Al Gore]] a [[Hillary Clinton]], yn y drefn honno.

Cafodd [[Barack Obama]] ei ethol yn Arlywydd Du cyntaf Unol Daleithiau yn [[Etholiad arlywyddol yr Unol Daleithiau 2008|2008]], gyda nifer yn nodi mae oherwydd cefnogaeth pleidleiswyr aml diwylliannol America (Sbaenaidd a BAME) cafodd [[Barack Obama|Obama]] ei ethol am ddau dymor.

Yn [[Etholiad arlywyddol yr Unol Daleithiau, 2016|ras arlywyddol 2016]], dewisodd y Democratiaid [[Hillary Clinton]] fel eu henwebai, y tro cyntaf i blaid fawr yn yr Unol Daleithiau gael menyw ar frig ei thocyn arlywyddol. Er gwaethaf ennill y bleidlais boblogaidd gan bron i dair miliwn o bleidleisiau, methodd Clinton â chymryd digon o daleithiau yn y coleg etholiadol, ac enillwyd yr arlywyddiaeth gan y Gweriniaethwr [[Donald Trump|Donald J. Trump]]. Ar ben hynny, cadwodd y Blaid Weriniaethol reolaeth ar ddwy siambr y [[Cyngres yr Unol Daleithiau|Gyngres]] yn etholiad 2016. Tan y tymor canol ddwy flynedd yn ddiweddarach, pan enillwyd y Democratiaid y Tŷ yn yr hyn a ddisgrifiodd rhai fel “ton las.”<ref>{{Cite web|title=Democratic Party {{!}} History, Definition, & Beliefs|url=https://www.britannica.com/topic/Democratic-Party|website=Encyclopedia Britannica|access-date=2020-07-30|language=en}}</ref>

== Dosbarthiad yn yr UDA ac athroniaeth ==
Mae'r blaid yn cael cefnogaeth helaeth yn daleithiau ar ochor Gorllewin y wlad a'r Arfordir y Môr Tawel, y Gogledd Ddwyrain, Dinasoedd fel D.C ac Efrog Newydd. Gelwir yr ardaloedd yma yn 'Wal Las', dyma 18 o daleithiau'r Unol Daleithiau ac Ardal Columbia ac enillwyd gan y Blaid Ddemocrataidd yn gyson mewn etholiadau arlywyddol rhwng 1992 a 2012. Ond gwelwyd 3 Talaith yn pleidleisio dros Donald Trump ([[Plaid Weriniaethol (Unol Daleithiau)|Weriniaethol]]) yn 2016.

Mae Democratiaid yn credu mewn llywodraeth gref gyda rhaglenni cymorth cymdeithasol i helpu aelodau o gymdeithas. Mae'n well ganddyn nhw atebion diplomyddol i wrthdaro, ac maen nhw'n arddel safbwynt amddiffynol yn gyffredinol ar fasnach, gan gredu bod yn rhaid rheoleiddio masnach i amddiffyn gweithwyr Americanaidd.

Yn gymdeithasol, mae'r rhan fwyaf o Ddemocratiaid yn credu mewn rhyddfrydiaeth gymdeithasol, gan fod o blaid mewnfudo, priodas hoyw, a safbwyntiau o blaid dewis erthyliad. <ref>{{Cite web|last=Paul Starr|title=Center-Left Liberalism|url=https://www.princeton.edu/~starr/articles/articles12/Starr_Center-left-liberalism.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150303205946/http://www.princeton.edu/~starr/articles/articles12/Starr_Center-left-liberalism.html|archivedate=March 3, 2015|access-date=June 9, 2014|publisher=Princeton University}}</ref> <ref name="long-past">{{Cite news|last=Frumin|first=Aliyah|title=Obama: 'Long past time' for immigration reform|date=November 25, 2013|url=https://msnbc.com/hardball/obama-long-past-time-reform|publisher=[[MSNBC.com]]|access-date=January 26, 2014}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://abcnews.go.com/images/PollingUnit/1089a6HotButtonIssues.pdf|title=Changing Views on Social Issues|date=April 30, 2009|access-date=May 14, 2009}}</ref> <ref name="Pew Research Center.">{{Cite web|url=http://people-press.org/2005/05/10/beyond-red-vs-blue/|title=Pew Research Center. (May 10, 2005). Beyond Red vs. Blue, p. 1 of 8|archiveurl=https://www.webcitation.org/690fOpBzv?url=http://www.people-press.org/2005/05/10/beyond-red-vs-blue/|archivedate=July 8, 2012|access-date=July 12, 2007|date=2005-05-10}}</ref>

== Credoau Democrataidd cyfredol ==
Yn gyffredinol mae Democratiaid yn cefnogi :

* [[Treth|Treth incwm]] blaengar
* Trethi corfforaethol uwch ac ail-ddal incwm o elw tramor
* Gwario ar fusnes, addysg, seilwaith, ynni glân
* Ehangu gwariant ar raglenni'r llywodraeth
* Ehangu hawliau i [[Erthyliad]]
* Cyfyngiadau ar ddefnyddio arfau a defnyddwyr a allai fod yn beryglus trwy oruchwyliaeth y llywodraeth
* Gofal iechyd cyffredinol
== Llywyddion Democrataidd yr UDA ==
; Llywyddion yn ystod y 19eg ganrif
:

[[Delwedd:FDR_in_1933.jpg|de|bawd|147x147px| Arlywydd [[Franklin D. Roosevelt|Franklin Roosevelt]] ]]

* [[Andrew Jackson]] (1829 - 1837)
* [[Martin Van Buren]] (1837 - 1841)
* [[John Tyler]] (1841 - 1845) (Democrat am y rhan fwyaf o’i oes, etholwyd Tyler yn ymgeisydd y Chwigiaid ar gyfer Is-arlywydd, ond fe gysylltodd â’r Democratiaid ar ôl cymryd yn ganiataol yr arlywyddiaeth ar ôl marwolaeth [[William Henry Harrison]]. )
* [[James K. Polk]] (1845 - 1849)
* [[Franklin Pierce]] (1853 - 1857)
* [[James Buchanan]] (1857 - 1861)
* [[Andrew Johnson]] (1865 - 1869) (Democrat am y rhan fwyaf o’i oes, etholwyd Johnson yn ymgeisydd yr Is-arlywydd yr Undeb Cenedlaethol, ond fe gysylltodd â’r Democratiaid ar ôl cymryd yn ganiataol yr arlywyddiaeth ar ôl llofruddiaeth [[Abraham Lincoln]].)
* [[Grover Cleveland]] (1885–1889 a 1893–1897)

; Llywyddion yn ystod yr 20fed ganrif[[Delwedd:President_Barack_Obama.jpg|de|bawd|150x150px| Arlywydd [[Barack Obama]] ]]

* [[Woodrow Wilson]] (1913 - 1921)
* [[Franklin D. Roosevelt]] (1933 - 1945)
* [[Harry S. Truman]] (1945 - 1953)
* [[John F. Kennedy]] (1961 - 1963)
* [[Lyndon B. Johnson]] (1963 - 1969)
* [[Jimmy Carter]] (1977 - 1981)
* [[Bill Clinton]] (1993 - 2001)

; Llywyddion yn ystod yr 21ain ganrif

* [[Barack Obama]] (2009 - 2017)

== Cyn Ddemocratiaid ==
[[Delwedd:Official_Portrait_of_President_Reagan_1981.jpg|de|bawd|156x156px| Roedd y Gweriniaethwr [[Ronald Reagan]] ar un adeg yn Ddemocrat ]]

* [[Ronald Reagan]] ([[Califfornia|California]]), 40fed [[Arlywydd yr Unol Daleithiau]] (1981–1989). Democrat Cofrestredig tan 1962.
* [[Condoleezza Rice]] ([[Alabama]]), 66ain [[Ysgrifennydd Gwladol yr Unol Daleithiau]] (2005-2009). Democrat Cofrestredig tan 1982.
* Rudy Giuliani ( [[Efrog Newydd (talaith)|Efrog Newydd]] ), 107fed Maer Dinas Efrog Newydd (1994-2001). Democrat Cofrestredig tan 1975.
* [[Rick Perry]] ([[Texas]]), 14eg Ysgrifennydd Ynni yr Unol Daleithiau (2017-2019), 47ain Llywodraethwr Texas (2000–2015). Democrat Cofrestredig tan 1989.
* Jesse Helms ([[Gogledd Carolina]]), [[Senedd yr Unol Daleithiau|Seneddwr yr Unol Daleithiau]] (1973-2003). Democrat Cofrestredig (1942–1970).
* [[Donald Trump]] ([[Efrog Newydd (talaith)|Efrog Newydd]]), 45ain Arlywydd yr Unol Daleithiau (2017-cyfredol), Democratiaid Cofrestredig tan 2009.<ref>{{Cite web|url=https://www.thoughtco.com/was-donald-trump-a-democrat-3367571|title=Was Donald Trump a Democrat?|access-date=September 13, 2019|date=July 20, 2019|last=Tom Murse|publisher=ThoughtCo.}}</ref>

== Cyfeiriadau ==
{{Cyfeiriadau}}

== Gwefannau eraill ==

* [http://www.democrats.org www.democrats.org]

[[Categori:Category:Pleidiau gwleidyddol yn yr Unol Daleithiau]]
[[Categori:Category:Egin gwleidyddiaeth yr Unol Daleithiau]]

Fersiwn yn ôl 21:04, 30 Gorffennaf 2020

Plaid Ddemocrataidd
Democratic Party
CadeiryddTom Perez (NY)
Arlywydd enwebedigJoe Biden (DE)
Is-Arlywydd enwebedigTBA
SefydlwydIonawr 8, 1828; 196 o flynyddoedd yn ôl (1828-01-08)
Rhagflaenwyd ganPlaid Ddemocrataidd-Weriniaethol
Pencadlys430 Stryd De Capitol SE,
Washington, D.C., 20003
Asgell myfyrwyrDemocratiaid Coleg America
Democratiaid Ysgol Uwchradd America
Asgell yr ifancDemocratiaid Ifanc America
Aelodaeth  (2020)increase45,715,952
Rhestr o idiolegauMwyafrif:
 • Rhyddfrydiaeth fodern
 • Rhyddfrydiaeth gymdeithasol
Carfannau:
 • Canoli
 • Ceidwadaeth
 • Poblyddiaeth adain chwith
 • 'Blaengarwch'
 • Democratiaeth gymdeithasol
Seddi yn y Senedd
45 / 100
Seddi yn y Tŷ
232 / 435
Symbol etholiad
Gwefan
democrats.org

Mae'r Plaid Ddemocrataidd yr Unol Daleithiau (Saesneg: Democratic Party of the United States) yn un o'r ddwy blaid wleidyddol fwyaf yn yr Unol Daleithiau America. Y llall yw'r Blaid Weriniaethol. Mae gan yr UD hefyd sawl plaid wleidyddol lai o'r enw trydydd partïon. Gelwir cefnogwyr y blaid hon yn Ddemocratiaid.

Gelwir y Democratiaid, hefyd weithiau'n 'chwith', 'rhyddfrydwyr' neu'n 'flaengar'. Weithiau gelwir Talaith Ddemocrataidd yn bennaf yn 'Talaith las'. Daw hyn o brif liw'r blaid, sy'n las ers 2000. Symbol y Blaid Ddemocrataidd yw'r Asyn.[1]

Bob pedair blynedd mae'r blaid yn cynnal Confensiwn Cenedlaethol lle maen nhw'n cytuno ar eu hymgeisydd am Arlywydd. Mae'r Pwyllgor Cenedlaethol Democrataidd yn cydlynu'r rhan fwyaf o weithgareddau'r Blaid Ddemocrataidd ym mhob un o'r 50 Unol Daleithiau. Bu 14 o lywyddion Democrataidd, a'r mwyaf diweddar oedd Barack Obama, a oedd yn Arlywydd rhwng 2009 a 2017. Mae'r Blaid Ddemocrataidd yn cynrychioli sbectrwm eang o ideolegau chwith, gan gynnwys rhyddfrydiaeth glasurol, democratiaeth gymdeithasol, blaengaredd a sosialaeth.

Hanes[2]

Darlun Thomas Nast o Ionawr 1870 o'r asyn Democrataidd.

Dechreuodd y blaid hynnaf yn y byd dod i'r amlwg ddiwedd y 1820au o gyn-garfanau o'r Blaid Ddemocrataidd-Weriniaethol, a oedd wedi cwympo i raddau helaeth erbyn 1824. Fe'i hadeiladwyd gan Martin Van Buren, a gynullodd fframwaith o wleidyddion ym mhob talaith y tu ôl i'r arwr rhyfel Andrew Jackson o Tennessee. Roedd patrwm a chyflymder y ffurfiant yn wahanol o dalaith i dalaith. Erbyn canol y 1830au roedd bron pob un o bleidiau taleithiol y Ddemocrataidd yn unffurf.

Roedd Andrew Jackson o'r tu allan ac yn mynd yn erbyn yr elitaeth yn Etholiad Arlywyddol 1828. Enillodd Jackson yr Etholiad yma, yn erbyn y Gweriniaethwr Cenedlaethol John Quincy Adams, gan ddod yn Arlywydd cyntaf y blaid. Roedd nifer yn galw fe'n 'Jackass' ac felly dyna pam daeth yr asyn yn symbol y blaid, gyda Jackson yn nodi bod asynod yn symbol o "ddygnwch". A'r ôl yr ennill etholiad 1828 yn ysgubol credi'r blaid maen nhw oedd yn cynrychioli’r bobl gan ddod a'r enw Plaid Ddemocrataidd i fodolaeth.

Mi roedd dechreuad y blaid yn cael ei nodi yn un tywyll gyda gweinyddiaeth Jackson yn 1830 yn mynd ati i ddiarddel pobl frodorol America i wersylloedd ymhellach i'r gorllewin.

Roedd yna ideoleg yn y blaid yn y 1840au o ddominyddu De America i gyd gan greu gwladwriaeth o Americanwyr Gwyn drwy ddilyn 'manifest destiny'. Mi wnaeth James K Polk dilyn hyn trwyddo drwy ymestyn y wlad gan gipio Texas, Oregon ac ennill rhannau o Fecsico drwy ryfel Mecsico.

Mi roedd yna newid mawr i'r system wleidyddol ym 1960au wrth i'r Blaid Weriniaethol gael ei lansio. Roedd y Blaid Ogleddol yma, y Gweriniaethwyr, yn wrthblaid gref i'r datblygiad pellach o Gaethwasiaeth. Ar y llaw arall roedd y Democratiaid o blaid Caethwasiaeth oherwydd roedd ganddynt gefnogaeth gref yn nhaleithiau De Ddwyrain oedd o blaid caethwasiaeth.

Ar ôl i Abraham Lincon gael ei ethol yn arlywydd Gweriniaethol yn 1861, dechreuodd Rhyfel Cartref, gyda'r Taleithiau Cydffederal America yn y De ddwyrain yn erbyn y taleithiau eraill. Roedd Taleithiau Cydffedral o blaid Caethwasiaeth ac yn erbyn Lincon. Jefferson Davis, Democratiaid, oedd unig Arlywydd Taleithiau Cydffederal America.

Ar ol y Rhyfel Cartref roedd pleidleiswyr oedd eisiau cadw eu goruchafiaeth gwyn yn y De Dddwyrain yn erbyn y Blaid Gwerinaethol. Felly mi wnaeth y Blaid Democrataid addewid i gyfyngu ymyriadau llywodraeth ffederal a fydd yn cyfyngu ar hawlaiau pobl du.

Yn ystod 1870au-1890au mi wnaeth y blaid ennill nifer o seddi yn deddwrfa taleithol a lleol gan scirhau dirwasgiad parhaus ar hawliau pobl du.

Yn yr ugainfed ganrif mi wnaeth y blaid dechrau newid gan dod yn blaengar (Progressive), roedd diwygwyr o fewn y blaid wedi dechrau siapio'r blaid i rheoleiddio busnesau mawr gan gwella bywydau pobl cyffredin. Mi wnaeth Woodrow Wilson ennill etholiad Arlywyddol 1912 gan sicrhau rhoi'r agenda blaengar mewn i weithred yn erbyn y blaid weriniaethol. Roedd y blaid amser hynny yn blaid ar gyfer busnes.

Ond yn ystod y Dirwasgiad Mawr o'r 1930au mi wnaeth Arlywydd Franklin D. Roosevelt creu'r 'bargen newydd' rhwng 1933 a 1939. Dyma becyn o brosiectau llywodraethol domestig a oedd ar y pryd y fwyaf o'i math mewn hanes America. Mi wnaeth hwn cynyddu maint lywodraeth gan greu llywodraeth oedd yn ymyrryd ar fywydau pobl er gwell.

Arlywydd cyntaf Democataidd Andrew Jackson

Erbyn 1950au roedd y blaid dal i fod yn rhanedig ar ran hil, gydag aelodau yn y De oedd o blaid arwahanu a diwygwyr rhyddfrydig yn ceisio ei diddymu. Cafodd hyn ei uwcholeuo yn 1964 pan wnaeth y Senedd bleidleisio'r ddeddf hawliau sifil gwrth arwahanu. Roedd y diwygwyr wedi llwyddo i droi mwyafrif o'r aelodau i fod o blaid y ddeddf er roedd aelodau De Ddwyrain yn gwrthwynebu.

Mi wnaeth y diwygiad hwn i fod o blaid cyfiawnder cymdeithasol a rhyddfrydiaeth gymdeithasol achosi newid mawr mewn patrwm pleidleisio. Gwelwyd cynyddiad parhaus pleidleiswyr Du yn pleidleisio dros y Blaid Ddemocrataidd yn ogystal ag pobl gwyn deheuol yn troi at y Gweriniaethwyr ar ôl blynyddoedd o gefnogi'r Blaid Ddemocrataidd. Gwnaeth y blaid gweld cwymp mewn poblogrwydd yn yr ardaloedd hynny.

Rhwng 1968 a 1988 dim ond un Arlywydd Democratiaid cafodd ei ethol sef Jimmy Carter yn 1976.

Mae'r Democratiaid hefyd wedi ennill y bleidlais boblogaidd yn 2000 a 2016, ond wedi colli'r Coleg Etholiadol gydag Al Gore a Hillary Clinton, yn y drefn honno.

Cafodd Barack Obama ei ethol yn Arlywydd Du cyntaf Unol Daleithiau yn 2008, gyda nifer yn nodi mae oherwydd cefnogaeth pleidleiswyr aml diwylliannol America (Sbaenaidd a BAME) cafodd Obama ei ethol am ddau dymor.

Yn ras arlywyddol 2016, dewisodd y Democratiaid Hillary Clinton fel eu henwebai, y tro cyntaf i blaid fawr yn yr Unol Daleithiau gael menyw ar frig ei thocyn arlywyddol. Er gwaethaf ennill y bleidlais boblogaidd gan bron i dair miliwn o bleidleisiau, methodd Clinton â chymryd digon o daleithiau yn y coleg etholiadol, ac enillwyd yr arlywyddiaeth gan y Gweriniaethwr Donald J. Trump. Ar ben hynny, cadwodd y Blaid Weriniaethol reolaeth ar ddwy siambr y Gyngres yn etholiad 2016. Tan y tymor canol ddwy flynedd yn ddiweddarach, pan enillwyd y Democratiaid y Tŷ yn yr hyn a ddisgrifiodd rhai fel “ton las.”[3]

Dosbarthiad yn yr UDA ac athroniaeth

Mae'r blaid yn cael cefnogaeth helaeth yn daleithiau ar ochor Gorllewin y wlad a'r Arfordir y Môr Tawel, y Gogledd Ddwyrain, Dinasoedd fel D.C ac Efrog Newydd. Gelwir yr ardaloedd yma yn 'Wal Las', dyma 18 o daleithiau'r Unol Daleithiau ac Ardal Columbia ac enillwyd gan y Blaid Ddemocrataidd yn gyson mewn etholiadau arlywyddol rhwng 1992 a 2012. Ond gwelwyd 3 Talaith yn pleidleisio dros Donald Trump (Weriniaethol) yn 2016.

Mae Democratiaid yn credu mewn llywodraeth gref gyda rhaglenni cymorth cymdeithasol i helpu aelodau o gymdeithas. Mae'n well ganddyn nhw atebion diplomyddol i wrthdaro, ac maen nhw'n arddel safbwynt amddiffynol yn gyffredinol ar fasnach, gan gredu bod yn rhaid rheoleiddio masnach i amddiffyn gweithwyr Americanaidd.

Yn gymdeithasol, mae'r rhan fwyaf o Ddemocratiaid yn credu mewn rhyddfrydiaeth gymdeithasol, gan fod o blaid mewnfudo, priodas hoyw, a safbwyntiau o blaid dewis erthyliad. [4] [5] [6] [7]

Credoau Democrataidd cyfredol

Yn gyffredinol mae Democratiaid yn cefnogi :

  • Treth incwm blaengar
  • Trethi corfforaethol uwch ac ail-ddal incwm o elw tramor
  • Gwario ar fusnes, addysg, seilwaith, ynni glân
  • Ehangu gwariant ar raglenni'r llywodraeth
  • Ehangu hawliau i Erthyliad
  • Cyfyngiadau ar ddefnyddio arfau a defnyddwyr a allai fod yn beryglus trwy oruchwyliaeth y llywodraeth
  • Gofal iechyd cyffredinol

Llywyddion Democrataidd yr UDA

Llywyddion yn ystod y 19eg ganrif
Arlywydd Franklin Roosevelt
Llywyddion yn ystod yr 20fed ganrif
Arlywydd Barack Obama
Llywyddion yn ystod yr 21ain ganrif

Cyn Ddemocratiaid

Roedd y Gweriniaethwr Ronald Reagan ar un adeg yn Ddemocrat

Cyfeiriadau

  1. ↑ see "History of the Democratic Donkey"
  2. ↑ From white supremacy to Barack Obama: The history of the Democratic Party, Vox(Ar Youtube), 7 Tachwedd 2016
  3. ↑ "Democratic Party | History, Definition, & Beliefs". Encyclopedia Britannica (yn Saesneg). Cyrchwyd 2020-07-30.
  4. ↑ Paul Starr. "Center-Left Liberalism". Princeton University. Archifwyd o'r gwreiddiol ar March 3, 2015. Cyrchwyd June 9, 2014.
  5. ↑ Frumin, Aliyah (November 25, 2013). "Obama: 'Long past time' for immigration reform". MSNBC.com. Cyrchwyd January 26, 2014.
  6. ↑ "Changing Views on Social Issues" (PDF). April 30, 2009. Cyrchwyd May 14, 2009.
  7. ↑ "Pew Research Center. (May 10, 2005). Beyond Red vs. Blue, p. 1 of 8". 2005-05-10. Archifwyd o'r gwreiddiol ar July 8, 2012. Cyrchwyd July 12, 2007.
  8. ↑ Tom Murse (July 20, 2019). "Was Donald Trump a Democrat?". ThoughtCo. Cyrchwyd September 13, 2019.

Gwefannau eraill

Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Plaid_Ddemocrataidd_(Unol_Daleithiau)&oldid=10654720"