Sinn Féin: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Oddi ar Wicipedia
Pori'r hanes yn rhyngweithiol
← Cymharer â'r fersiwn gyntCymharer â'r fersiwn dilynol →
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
GweledolCystrawen wici
Dim crynodeb golygu
Cwmcafit (sgwrs | cyfraniadau)
841 golygiad
Diweddaru. Gwybodlen.
Llinell 1: Llinell 1:
{{Infobox political party|name=Sinn Féin|seats4_title=[[Tŷ'r Cyffredin (Y Deyrnas Unedig)|Tŷ'r Cyffredin]]<br />{{small|(seddi Gogledd Iwerddon)}}|slogan="Building an Ireland of Equals"|seats1_title=[[Dáil Éireann]]|seats1={{Composition bar|37|160|hex={{Sinn Féin/meta/lliw}}}}|seats2_title=[[Seanad Éireann]]|seats2={{Composition bar|5|60|hex={{Sinn Féin/meta/lliw}}}}|seats3_title=[[Cynulliad Gogledd Iwerddon]]|seats3={{Composition bar|26|90|hex={{Sinn Féin/meta/lliw}}}}|seats4={{Composition bar|7|18|hex={{Sinn Féin/meta/lliw}}}} {{small|([[Ymatalwyr]])}}|international=|seats5_title=[[Senedd Ewrop]]|seats5={{Composition bar|1|13|hex={{Sinn Féin/meta/lliw}}}}|seats6_title=Llywodraeth leol yng Ngweriniaeth Iwerddon|seats6={{Composition bar|80|949|hex={{Sinn Féin/meta/lliw}}}}|seats7_title=Llywodraeth leol yng Ngogledd Iwerddon|seats7={{Composition bar|105|462|hex={{Sinn Féin/meta/lliw}}}}|website={{Official URL}}|country=iwerddon|europarl=[[Chwith Unedig Ewropeaidd/Chwith Gwyrdd Nordig]]|european=|logo=[[File:Sinn Fein logo 2018.png]]|leader3_name=[[Declan Kearney]]|colorcode={{Sinn Féin/meta/lliw}}|founder=[[Arthur Griffith]]|leader1_title=Llywydd|leader1_name=[[Mary Lou McDonald]]|leader2_title=Is Lywydd|leader2_name=[[Michelle O'Neill]]|leader3_title=Cadeirydd|leader4_title=Ysgrifennydd Cyffredinol|position={{Nowrap|[[chwith-canol]] i [[canol]]}}|leader4_name=[[Dawn Doyle]]|leader5_title=Arweinydd y Seanad|leader5_name=[[Niall Ó Donnghaile]]|founded={{plainlist|
* 28 Tachwedd 1905 <br /> (ffurf wreiddiol)
* 17 Ionawr 1970 <br /> (ffurf gyfredol)}}|headquarters=44 Parnell Square, [[Dulyn]]&nbsp;1, D01 XA36|newspaper=''[[An Phoblacht]]''|youth_wing=[[Ógra Shinn Féin]]|ideology={{Nowrap|[[Gweriniaetholdeb Gwyddelig]]<br>[[Cenedlaetholdeb asgell chwith]]<br>[[Sosialaeth ddemocrataidd]]}}|country2=gogledd iwerddon}}

[[Delwedd:Arthur Griffith (1871-1922).jpg|bawd|250px|Arthur Griffith]]
[[Delwedd:Arthur Griffith (1871-1922).jpg|bawd|250px|Arthur Griffith]]
[[Delwedd:Gerry Adams reading into mic.jpg|bawd|200px|Gerry Adams]]
[[Delwedd:Gerry Adams reading into mic.jpg|bawd|200px|Gerry Adams]]
Llinell 8: Llinell 12:
Yn [[Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 1918]], enillodd Sinn Féin 73 o'r 106 sedd yn Iwerddon, gan gymeryd lle'r [[Y Blaid Seneddol Wyddelig|Blaid Seneddol Wyddelig]] fel arweinwyr y mudiad cenedlaethol. Yn unol a pholisi'r blaid, gwrthododd yr aelodau gymeryd eu seddau yn [[Tŷ'r Cyffredin (Y Deyrnas Unedig)|Nhŷ'r Cyffredin]]. Yn hytrach, ar [[21 Ionawr]] 1919, cyfarfu 30 o aelodau seneddol Sinn Féin (roedd y rhan fwyaf o'r gweddill wedi eu carcharu) yn Nulyn a chyhoeddi eu hunain yn senedd Iwerddon - [[Dáil Éireann]]. Arweiniodd hyn at [[Rhyfel Annibyniaeth Iwerddon]] a sefydlu gwladwriaeth annibynnol Iwerddon.
Yn [[Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 1918]], enillodd Sinn Féin 73 o'r 106 sedd yn Iwerddon, gan gymeryd lle'r [[Y Blaid Seneddol Wyddelig|Blaid Seneddol Wyddelig]] fel arweinwyr y mudiad cenedlaethol. Yn unol a pholisi'r blaid, gwrthododd yr aelodau gymeryd eu seddau yn [[Tŷ'r Cyffredin (Y Deyrnas Unedig)|Nhŷ'r Cyffredin]]. Yn hytrach, ar [[21 Ionawr]] 1919, cyfarfu 30 o aelodau seneddol Sinn Féin (roedd y rhan fwyaf o'r gweddill wedi eu carcharu) yn Nulyn a chyhoeddi eu hunain yn senedd Iwerddon - [[Dáil Éireann]]. Arweiniodd hyn at [[Rhyfel Annibyniaeth Iwerddon]] a sefydlu gwladwriaeth annibynnol Iwerddon.


Yn y cyfnod modern, mae'r enw'n cyfeirio fel rheol at y blaid a grewyd yn 1970 o ganlyniad i hollt yn y mudiad gweriniaethol yn [[Iwerddon]]. Yr arweinydd presennol yw [[Gerry Adams]]. Sinn Féin yw'r fwyaf o'r pleidiau cenedlaethol yng [[Cynulliad Gogledd Iwerddon|Nghynulliad Gogledd Iwerddon]], gyda 28 sedd allan o 108. Mae gan y blaid 5 sedd yn Nhŷ'r Cyffredin, ond ei pholisi, fel polisi Sinn Féin gwreiddiol Arthur Griffith, yw i'r aelodau wrthod cymryd eu seddau yn Nhŷ'r Cyffredin. Yn etholiad 2007 yng [[Gweriniaeth Iwerddon|Ngweriniaeth Iwerddon]], enillodd Sinn Féin 4 sedd allan o 166 yn [[Dáil Éireann]], gostyngiad o un sedd.
Yn y cyfnod modern, mae'r enw'n cyfeirio fel rheol at y blaid a grewyd yn 1970 o ganlyniad i hollt yn y mudiad gweriniaethol yn [[Iwerddon]]. Yr arweinydd presennol yw [[Mary Lou McDonald]]. Sinn Féin yw'r fwyaf o'r pleidiau cenedlaethol yng [[Cynulliad Gogledd Iwerddon|Nghynulliad Gogledd Iwerddon]], gyda 26 sedd allan o 90. Mae gan y blaid 7 sedd yn Nhŷ'r Cyffredin, ond ei pholisi, fel polisi Sinn Féin gwreiddiol Arthur Griffith, yw i'r aelodau wrthod cymryd eu seddau yn Nhŷ'r Cyffredin.

Yn etholiad cyffredinol 2020 [[Gweriniaeth Iwerddon]], enillodd Sinn Féin 37 sedd allan o 160 yn [[Dáil Éireann]], gan dderbyn y nifer a'r ganran uchaf o bleidleisiau Dewis Cyntaf. Dyma ogwydd o 10.7% a chynyddiad o seddi 2016 o 10. Gwelwyd hyn fel canlyniad syfrdanol oherwydd nid oedd enillydd clir gyda Sinn Féin, Fianna Fáil a Fine Gael yn dod yn agos iawn ac felly yn arwain at drafodaethau clymbleidiol. <ref>{{Cite web|title=Fianna Fáil yn trechu Sinn Fein yn y ras i fod yn brif blaid Iwerddon|url=https://golwg.360.cymru/newyddion/rhyngwladol/562761-fianna-fail-trechu-sinn-fein-brif-blaid-iwerddon|website=Golwg360|date=2020-02-11|access-date=2020-07-26|language=cy}}</ref><ref>{{Cite web|title=Sinn Fein yn cyhuddo Fianna Fáil o haerllugrwydd|url=https://golwg.360.cymru/newyddion/prydain/563015-sinn-fein-cyhuddo-fianna-fail-haerllugrwydd|website=Golwg360|date=2020-02-15|access-date=2020-07-26|language=cy}}</ref><ref>{{Cite news|title=Sinn Féin tops poll in Irish general election|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-51432660|work=BBC News|date=2020-02-10|access-date=2020-07-26|language=en-GB}}</ref> Nid oedd Sinn Féin yn llwyddiannus o fod yn rhan o glymblaid ond yn hytrach daeth yn wrthblaid yr [[Dáil Éireann|Dáil]] am y tro cyntaf ers dechreuad y ddeddfwrfa. Yn ôl arweinydd y Blaid Mary Lou McDonald roedd y blaid yn cael ei gwthio allan o'r trafodaethau clymblaid fel rhan o “glymblaid gyfleus”.<ref>{{Cite web|title=“Un o’r anrhydeddau mwyaf” i Micheal Martin, Taoiseach newydd Iwerddon|url=https://golwg.360.cymru/newyddion/2002794-anrhydeddau-mwyaf-micheal-martin-taoiseach-newydd|website=Golwg360|date=2020-06-27|access-date=2020-07-26|language=cy}}</ref>


Yn [[Senedd Ewrop]], mae Sinn Féin yn aelod o'r grŵp seneddol Ewropeaidd y [[Chwith Unedig Ewropeaidd/Chwith Gwyrdd Nordig]].
Yn [[Senedd Ewrop]], mae Sinn Féin yn aelod o'r grŵp seneddol Ewropeaidd y [[Chwith Unedig Ewropeaidd/Chwith Gwyrdd Nordig]].
Llinell 33: Llinell 39:
* [[Gerry Adams]] (1983-2018)
* [[Gerry Adams]] (1983-2018)
* [[Mary Lou McDonald]] (2018-presennol)
* [[Mary Lou McDonald]] (2018-presennol)
[[Delwedd:Bobby_Sands_Belfast_Irland@20160528_02.jpg|bawd| Murlun [[Bobby Sands]] yn [[Belffast|Belfast]]. Enillodd Sands, aelod o'r IRA a plaid Anti H-Block, sedd mewn isetholiad Fermanagh a De Tyrone. Mae'r adeilad sydd gyda'r murlun ar y ochor yn cynnwys swyddfa Sinn Féin. ]]
[[Delwedd:Gerry_Adams_and_Martin_McGuinness.jpg|bawd| O dan arweinyddiaeth wleidyddol [[Gerry Adams]] a [[Martin McGuinness]], mabwysiadodd Sinn Féin bolisi diwygiadol, gan arwain yn y pen draw at [[Cytundeb Belffast|Gytundeb Dydd Gwener y Groglith]]. ]]
[[File:Sinn_Féin_Logo.svg|bawd| Logo amgen - fersiwn glyff |link=Special:FilePath/Sinn_Féin_Logo.svg]]
[[Delwedd:Mary_Lou_McDonald_and_Michelle_O’Neill_2018.jpg|bawd| Mary Lou McDonald a Michelle O'Neill ym mis Chwefror 2018 ]]

== Canlyniadau etholiad cyffredinol ==

=== Gogledd Iwerddon ===

==== Etholiadau deddfwrfa ddatganoledig ====
{| class="wikitable"
! Etholiad
! Corff
! Seddi wedi ennill
! ±
! Safle
! Pleidleisiau dewis cyntaf
! %
! Llywodraeth
! Arweinydd
|-
! 1921
| Tŷ'r Cyffredin
|{{Composition bar|6|52|hex={{Sinn Féin/meta/color}}}}
|{{increase}} 6
|{{increase}} 2il
| 104,917
| 20.5%
| style="background:#c5d2ea;" | Ymatal
| [[Éamon de Valera]]
|-
! 1982
| Cynulliad
|{{Composition bar|5|78|hex={{Sinn Féin/meta/color}}}}
|{{increase}} 5
|{{increase}} 5ed
| 64,191
| 10.1%
| style="background:#c5d2ea;" | Ymatal
| Ruairí Ó Brádaigh
|-
! 1996
| Fforwm
|{{Composition bar|17|110|hex={{Sinn Féin/meta/color}}}}
|{{increase}} 17
|{{increase}} 4ydd
| 116,377
| 15.5%
| style="background:#c5d2ea;" | Ymatal
| rowspan="7" | [[Gerry Adams]]
|-
! 1998
| rowspan="6" | [[Cynulliad Gogledd Iwerddon|Cynulliad]]
|{{Composition bar|18|108|hex={{Sinn Féin/meta/color}}}}
|{{increase}} 18
|{{increase}} 4ydd
| 142,858
| 17.7%
| style="background:#cfc;" | Rhannu pŵer <small>(UUP-SDLP-DUP-SF)</small>
|-
! 2003
|{{Composition bar|24|108|hex={{Sinn Féin/meta/color}}}}
|{{increase}} 6
|{{increase}} 3ydd
| 162,758
| 23.5%
| style="background:salmon;" | Rheoli Uniongyrchol
|-
! 2007
|{{Composition bar|28|108|hex={{Sinn Féin/meta/color}}}}
|{{increase}} 4
|{{increase}} 2il
| 180,573
| 26.2%
| style="background:#cfc;" | Rhannu pŵer <small>(DUP-SF-SDLP-UUP-AP)</small>
|-
! 2011
|{{Composition bar|29|108|hex={{Sinn Féin/meta/color}}}}
|{{increase}} 1
|{{steady}} 2il
| 178,224
| 26.3%
| style="background:#cfc;" | Rhannu pŵer <small>(DUP-SF-UUP-SDLP-AP)</small>
|-
! 2016
|{{Composition bar|28|108|hex={{Sinn Féin/meta/color}}}}
|{{decrease}} 1
|{{steady}} 2il
| 166,785
| 24.0%
| style="background:#cfc;" | Rhannu pŵer <small>(DUP-SF-Ind.</small> <small>)</small>
|-
! 2017
|{{Composition bar|27|90|hex={{Sinn Féin/meta/color}}}}
|{{decrease}} 1
|{{steady}} 2il
| 224,245
| 27.9%
| style="background:#cfc;" | Rhannu pŵer <small>(DUP-SF-UUP-SDLP-AP)</small>
|}

==== Etholiadau San Steffan ====
{| class="wikitable"
!Etholiad
!Seddi (yn Ogledd Iwerddon)
!±
!Safle
!Nifer y pleidleisiau
!% (yn Gogledd Iwerddon)
!% (yn DU)
!Arweinydd
|-
!1924
|{{Composition bar|0|13|hex={{Sinn Féin/meta/color}}}}
|{{steady}}
|Dim
|34,181
| rowspan="4" |
|0.2%
|[[Éamon de Valera]]
|-
!1950
|{{Composition bar|0|12|hex={{Sinn Féin/meta/color}}}}
|{{steady}}
|Dim
|23,362
|0.1%
|Margaret Buckley
|-
![[Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 1955|1955]]
|{{Composition bar|2|12|hex={{Sinn Féin/meta/color}}}}
|{{increase}}2
|{{increase}}4th
|152,310
|0.6%
|Paddy McLogan
|-
![[Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 1959|1959]]
|{{Composition bar|0|12|hex={{Sinn Féin/meta/color}}}}
|{{decrease}}2
|Dim
|63,415
|0.2%
|Paddy McLogan
|-
![[Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 1983|1983]]
|{{Composition bar|1|17|hex={{Sinn Féin/meta/color}}}}
|{{increase}}1
|{{increase}}8th
|102,701
|13.4%
|0.3%
|Ruairí Ó Brádaigh
|-
![[Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 1987|1987]]
|{{Composition bar|1|17|hex={{Sinn Féin/meta/color}}}}
|{{steady}}
|{{increase}}6th
|83,389
|11.4%
|0.3%
| rowspan="8" |[[Gerry Adams]]
|-
![[Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 1992|1992]]
|{{Composition bar|0|17|hex={{Sinn Féin/meta/color}}}}
|{{decrease}}1
|Dim
|78,291
|10.0%
|0.2%
|-
![[Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 1997|1997]]
|{{Composition bar|2|18|hex={{Sinn Féin/meta/color}}}}
|{{increase}}2
|{{increase}}8th
|126,921
|16.1%
|0.4%
|-
![[Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 2001|2001]]
|{{Composition bar|4|18|hex={{Sinn Féin/meta/color}}}}
|{{increase}}2
|{{increase}}6th
|175,933
|21.7%
|0.7%
|-
![[Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 2005|2005]]
|{{Composition bar|5|18|hex={{Sinn Féin/meta/color}}}}
|{{increase}}1
|{{steady}}6th
|174,530
|24.3%
|0.6%
|-
![[Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 2010|2010]]
|{{Composition bar|5|18|hex={{Sinn Féin/meta/color}}}}
|{{steady}}
|{{steady}}6th
|171,942
|25.5%
|0.6%
|-
![[Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 2015|2015]]
|{{Composition bar|4|18|hex={{Sinn Féin/meta/color}}}}
|{{decrease}} 1
|{{steady}}6th
|176,232
|24.5%
|0.6%
|-
![[Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 2017|2017]]
|{{Composition bar|7|18|hex={{Sinn Féin/meta/color}}}}
|{{increase}}3
|{{steady}}6th
|238,915
|29.4%
|0.7%
|-
![[Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 2019|2019]]
|{{Composition bar|7|18|hex={{Sinn Féin/meta/color}}}}
|{{steady}}
|{{steady}}6th
|181,853
|22.8%
|0.6%
|Mary Lou McDonald
|}
{{Wide image|Northern Ireland election seats 1997-2019.svg|1000px|Canlyniadau yng Ngogledd Iwerddon mewn etholiadau cyffredinol y DU. Cynyddodd Sinn Féin nifer ei seddi o ddwy yn 1997 i bump yn 2005, pedair ohonyn nhw yn y gorllewin. Cadwodd ei bum sedd yn 2010, cafodd ei ostwng i bedair yn 2015 cynyddwyd i saith yn 2017 gan cadw'r nifer yma yn 2019.}}

=== Gweriniaeth Iwerddon ===

==== Etholiadau Dáil Éireann ====
{| class="wikitable"
!Etholiad
!Seddi enillwyd
!±
!Safle
!Pleidleisiau dewis cyntaf
!%
!Llywodraeth
!Arweinydd
|-
!1918<br /><br />(San Steffan)
|{{Composition bar|73|105|hex={{Sinn Féin/meta/color}}}}
|{{increase}}73
|{{increase}}1st
|476,087
|46.9%
! rowspan="2" |Datganiad Gweriniaeth Iwerddon
| rowspan="2" |[[Éamon de Valera]]
|-
!1921<br /><br />(Ty Cyff De Iwerddon)
|{{Composition bar|124|128|hex={{Sinn Féin/meta/color}}}}<small>(wedi'i ethol yn ddiwrthwynebiad)</small>
|{{increase}}51
|{{steady}}1st
| align="center" |–
| align="center" |–
|-
! rowspan="2" |1922
| align="left" |{{Composition bar|58|128|hex={{Sinn Féin/meta/color}}}}<br /><br /><small>(O Blaid Cytundeb)</small>
|''N/A''
|{{steady}}1st
|239,195
|38.5%
| style="background:#cfc;" |Llyw Lleiafrifol
| align="center" |[[Michael Collins]]<br /><br /><small>(Pro-Treaty)</small>
|-
| align="left" |{{Composition bar|36|128|hex={{Sinn Féin/meta/color}}}}<br /><br /><small>(Yn Erbyn Cytundeb)</small>
|''N/A''
|{{decrease}}2nd
|135,310
|21.8%
| style="background:#c5d2ea;" |Ymatal
| align="center" |Éamon de Valera<br /><br /><small>(Anti-Treaty)</small>
|-
!1923
|{{Composition bar|44|153|hex={{Sinn Féin/meta/color}}}}
|{{increase}}8
|{{steady}}2nd
|288,794
|27.4%
| style="background:#c5d2ea;" |Ymatal
|Éamon de Valera
|-
!Mehefin1927
|{{Composition bar|5|153|hex={{Sinn Féin/meta/color}}}}
|{{decrease}}39
|{{decrease}}6th
|41,401
|3.6%
| style="background:#c5d2ea;" |Ymatal
|John J. O'Kelly
|-
!1954
|{{Composition bar|0|147|hex={{Sinn Féin/meta/color}}}}
|{{steady}}
|Dim
|1,990
|0.1%
| style="background:#ffd;" |Dim Seddi
|Tomás Ó Dubhghaill
|-
!1957
|{{Composition bar|4|147|hex={{Sinn Féin/meta/color}}}}
|{{increase}}4
|{{increase}}4th
|65,640
|5.3%
| style="background:#c5d2ea;" |Ymatal
| rowspan="2" |Paddy McLogan
|-
!1961
|{{Composition bar|0|144|hex={{Sinn Féin/meta/color}}}}
|{{decrease}}4
|Dim
|36,396
|3.1%
| style="background:#ffd;" |Dim Seddi
|-
!Chwefror 1982
|{{Composition bar|0|166|hex={{Sinn Féin/meta/color}}}}
|{{steady}}
|Dim
|16,894
|1.0%
| style="background:#ffd;" |Dim Seddi
|Ruairí Ó Brádaigh
|-
!1987
|{{Composition bar|0|166|hex={{Sinn Féin/meta/color}}}}
|{{steady}}
|Dim
|32,933
|1.9%
| style="background:#ffd;" |Dim Seddi
| rowspan="8" |[[Gerry Adams]]
|-
!1989
|{{Composition bar|0|166|hex={{Sinn Féin/meta/color}}}}
|{{steady}}
|Dim
|20,003
|1.2%
| style="background:#ffd;" |Dim Seddi
|-
!1992
|{{Composition bar|0|166|hex={{Sinn Féin/meta/color}}}}
|{{steady}}
|Dim
|27,809
|1.6%
| style="background:#ffd;" |Dim Seddi
|-
!1997
|{{Composition bar|1|166|hex={{Sinn Féin/meta/color}}}}
|{{increase}}1
|{{increase}}6th
|45,614
|2.5%
| style="background:#fcc;" |Gwrthblaid
|-
!2002
|{{Composition bar|5|166|hex={{Sinn Féin/meta/color}}}}
|{{increase}}4
|{{steady}}6th
|121,020
|6.5%
| style="background:#fcc;" |Gwrthblaid
|-
!2007
|{{Composition bar|4|166|hex={{Sinn Féin/meta/color}}}}
|{{decrease}}1
|{{increase}}5th
|143,410
|6.9%
| style="background:#fcc;" |Gwrthblaid
|-
!2011
|{{Composition bar|14|166|hex={{Sinn Féin/meta/color}}}}
|{{increase}}10
|{{increase}}4th
|220,661
|9.9%
| style="background:#fcc;" |Gwrthblaid
|-
!2016
|{{Composition bar|23|158|hex={{Sinn Féin/meta/color}}}}
|{{increase}}9
|{{increase}}3rd
|295,319
|13.8%
| style="background:#fcc;" |Gwrthblaid
|-
!2020
|{{Composition bar|37|160|hex={{Sinn Féin/meta/color}}}}
|{{increase}}15
|{{increase}}2nd
|535,595
|24.5%
| style="background:#fcc;" |Gwrthblaid
|Mary Lou McDonald
|}

== Cyfeiriadau ==
{{Cyfeiriadau}}


== Gweler hefyd ==
== Gweler hefyd ==
*''[[An Phoblacht]]''
*''[[An Phoblacht]]''
*[[Chwith Unedig Ewropeaidd/Chwith Gwyrdd Nordig]]
*[[Chwith Unedig Ewropeaidd/Chwith Gwyrdd Nordig]]

== Dolenni allanol ==
*{{eicon en}} [http://sinnfein.ie/ Gwefan swyddogol]


[[Categori:Hanes Iwerddon]]
[[Categori:Hanes Iwerddon]]

Fersiwn yn ôl 18:18, 26 Gorffennaf 2020

Sinn Féin
SefydlyddArthur Griffith
LlywyddMary Lou McDonald
Is LywyddMichelle O'Neill
CadeiryddDeclan Kearney
Ysgrifennydd CyffredinolDawn Doyle
Arweinydd y SeanadNiall Ó Donnghaile
Slogan"Building an Ireland of Equals"
Sefydlwyd
  • 28 Tachwedd 1905
    (ffurf wreiddiol)
  • 17 Ionawr 1970
    (ffurf gyfredol)
Pencadlys44 Parnell Square, Dulyn 1, D01 XA36
PapurAn Phoblacht
Asgell yr ifancÓgra Shinn Féin
Rhestr o idiolegauGweriniaetholdeb Gwyddelig
Cenedlaetholdeb asgell chwith
Sosialaeth ddemocrataidd
Sbectrwm gwleidyddolchwith-canol i canol
Grŵp yn Senedd EwropChwith Unedig Ewropeaidd/Chwith Gwyrdd Nordig
Dáil Éireann
37 / 160
Seanad Éireann
5 / 60
Cynulliad Gogledd Iwerddon
26 / 90
Tŷ'r Cyffredin
(seddi Gogledd Iwerddon)
7 / 18
(Ymatalwyr)
Senedd Ewrop
1 / 13
Llywodraeth leol yng Ngweriniaeth Iwerddon
80 / 949
Llywodraeth leol yng Ngogledd Iwerddon
105 / 462
Gwefan
https://www.sinnfein.ie/ga/ sinnfein.ie/, https://www.sinnfein.ie/ga/
Arthur Griffith
Gerry Adams

Mae Sinn Féin yn enw sydd wedi ei ddefnyddio gan nifer o bleidiau cenedlaethol Gwyddelig, bob un yn hawlio bod yn olynydd i'r blaid wreiddiol a ffurfiwyd gan Arthur Griffith yn 1905. Mae'r enw'n golygu "Ni'n hunain" mewn Gwyddeleg.

Daeth llwyddiant etholiadol i'r blaid yn dilyn Gwrthryfel y Pasg yn 1916. Pan ryddhawyd y rhai oedd yn weddill o arweinwyr y gwrthryfel yn 1917, daethant yn amlwg yn Sinn Féin, gyda Éamon de Valera yn cymryd lle Griffith fel arweinydd.

Yn Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 1918, enillodd Sinn Féin 73 o'r 106 sedd yn Iwerddon, gan gymeryd lle'r Blaid Seneddol Wyddelig fel arweinwyr y mudiad cenedlaethol. Yn unol a pholisi'r blaid, gwrthododd yr aelodau gymeryd eu seddau yn Nhŷ'r Cyffredin. Yn hytrach, ar 21 Ionawr 1919, cyfarfu 30 o aelodau seneddol Sinn Féin (roedd y rhan fwyaf o'r gweddill wedi eu carcharu) yn Nulyn a chyhoeddi eu hunain yn senedd Iwerddon - Dáil Éireann. Arweiniodd hyn at Rhyfel Annibyniaeth Iwerddon a sefydlu gwladwriaeth annibynnol Iwerddon.

Yn y cyfnod modern, mae'r enw'n cyfeirio fel rheol at y blaid a grewyd yn 1970 o ganlyniad i hollt yn y mudiad gweriniaethol yn Iwerddon. Yr arweinydd presennol yw Mary Lou McDonald. Sinn Féin yw'r fwyaf o'r pleidiau cenedlaethol yng Nghynulliad Gogledd Iwerddon, gyda 26 sedd allan o 90. Mae gan y blaid 7 sedd yn Nhŷ'r Cyffredin, ond ei pholisi, fel polisi Sinn Féin gwreiddiol Arthur Griffith, yw i'r aelodau wrthod cymryd eu seddau yn Nhŷ'r Cyffredin.

Yn etholiad cyffredinol 2020 Gweriniaeth Iwerddon, enillodd Sinn Féin 37 sedd allan o 160 yn Dáil Éireann, gan dderbyn y nifer a'r ganran uchaf o bleidleisiau Dewis Cyntaf. Dyma ogwydd o 10.7% a chynyddiad o seddi 2016 o 10. Gwelwyd hyn fel canlyniad syfrdanol oherwydd nid oedd enillydd clir gyda Sinn Féin, Fianna Fáil a Fine Gael yn dod yn agos iawn ac felly yn arwain at drafodaethau clymbleidiol. [1][2][3] Nid oedd Sinn Féin yn llwyddiannus o fod yn rhan o glymblaid ond yn hytrach daeth yn wrthblaid yr Dáil am y tro cyntaf ers dechreuad y ddeddfwrfa. Yn ôl arweinydd y Blaid Mary Lou McDonald roedd y blaid yn cael ei gwthio allan o'r trafodaethau clymblaid fel rhan o “glymblaid gyfleus”.[4]

Yn Senedd Ewrop, mae Sinn Féin yn aelod o'r grŵp seneddol Ewropeaidd y Chwith Unedig Ewropeaidd/Chwith Gwyrdd Nordig.

Arweinwyr

Yn 1923, ffurfiodd rhan sylweddol o'r aelodaeth Cumann na nGaedheal
Yn 1926, ymddiswyddodd de Valera o Sinn Féin a sefydlu plaid Fianna Fáil
Yn 1970, ymrannodd yn ddwy blaid, y ddawy'n hawlio mai hwy oedd y gwir Sinn Féin
Yn 1986, gadawodd Ó Brádaigh a sefydlodd Sinn Féin Gweriniaethol.
Murlun Bobby Sands yn Belfast. Enillodd Sands, aelod o'r IRA a plaid Anti H-Block, sedd mewn isetholiad Fermanagh a De Tyrone. Mae'r adeilad sydd gyda'r murlun ar y ochor yn cynnwys swyddfa Sinn Féin.
O dan arweinyddiaeth wleidyddol Gerry Adams a Martin McGuinness, mabwysiadodd Sinn Féin bolisi diwygiadol, gan arwain yn y pen draw at Gytundeb Dydd Gwener y Groglith.
Logo amgen - fersiwn glyff
Mary Lou McDonald a Michelle O'Neill ym mis Chwefror 2018

Canlyniadau etholiad cyffredinol

Gogledd Iwerddon

Etholiadau deddfwrfa ddatganoledig

Etholiad Corff Seddi wedi ennill ± Safle Pleidleisiau dewis cyntaf % Llywodraeth Arweinydd
1921 Tŷ'r Cyffredin
6 / 52
 increase 6 increase 2il 104,917 20.5% Ymatal Éamon de Valera
1982 Cynulliad
5 / 78
 increase 5 increase 5ed 64,191 10.1% Ymatal Ruairí Ó Brádaigh
1996 Fforwm
17 / 110
 increase 17 increase 4ydd 116,377 15.5% Ymatal Gerry Adams
1998 Cynulliad
18 / 108
 increase 18 increase 4ydd 142,858 17.7% Rhannu pŵer (UUP-SDLP-DUP-SF)
2003
24 / 108
 increase 6 increase 3ydd 162,758 23.5% Rheoli Uniongyrchol
2007
28 / 108
 increase 4 increase 2il 180,573 26.2% Rhannu pŵer (DUP-SF-SDLP-UUP-AP)
2011
29 / 108
 increase 1 steady 2il 178,224 26.3% Rhannu pŵer (DUP-SF-UUP-SDLP-AP)
2016
28 / 108
 Decrease 1 steady 2il 166,785 24.0% Rhannu pŵer (DUP-SF-Ind. )
2017
27 / 90
 Decrease 1 steady 2il 224,245 27.9% Rhannu pŵer (DUP-SF-UUP-SDLP-AP)

Etholiadau San Steffan

Etholiad Seddi (yn Ogledd Iwerddon) ± Safle Nifer y pleidleisiau % (yn Gogledd Iwerddon) % (yn DU) Arweinydd
1924
0 / 13
 steady Dim 34,181 0.2% Éamon de Valera
1950
0 / 12
 steady Dim 23,362 0.1% Margaret Buckley
1955
2 / 12
 increase2 increase4th 152,310 0.6% Paddy McLogan
1959
0 / 12
 Decrease2 Dim 63,415 0.2% Paddy McLogan
1983
1 / 17
 increase1 increase8th 102,701 13.4% 0.3% Ruairí Ó Brádaigh
1987
1 / 17
 steady increase6th 83,389 11.4% 0.3% Gerry Adams
1992
0 / 17
 Decrease1 Dim 78,291 10.0% 0.2%
1997
2 / 18
 increase2 increase8th 126,921 16.1% 0.4%
2001
4 / 18
 increase2 increase6th 175,933 21.7% 0.7%
2005
5 / 18
 increase1 steady6th 174,530 24.3% 0.6%
2010
5 / 18
 steady steady6th 171,942 25.5% 0.6%
2015
4 / 18
 Decrease 1 steady6th 176,232 24.5% 0.6%
2017
7 / 18
 increase3 steady6th 238,915 29.4% 0.7%
2019
7 / 18
 steady steady6th 181,853 22.8% 0.6% Mary Lou McDonald
Canlyniadau yng Ngogledd Iwerddon mewn etholiadau cyffredinol y DU. Cynyddodd Sinn Féin nifer ei seddi o ddwy yn 1997 i bump yn 2005, pedair ohonyn nhw yn y gorllewin. Cadwodd ei bum sedd yn 2010, cafodd ei ostwng i bedair yn 2015 cynyddwyd i saith yn 2017 gan cadw'r nifer yma yn 2019.

Gweriniaeth Iwerddon

Etholiadau Dáil Éireann

Etholiad Seddi enillwyd ± Safle Pleidleisiau dewis cyntaf % Llywodraeth Arweinydd
1918

(San Steffan)
73 / 105
 increase73 increase1st 476,087 46.9% Datganiad Gweriniaeth Iwerddon Éamon de Valera
1921

(Ty Cyff De Iwerddon)
124 / 128
(wedi'i ethol yn ddiwrthwynebiad) 		increase51 steady1st – –
1922
58 / 128


(O Blaid Cytundeb) 		N/A steady1st 239,195 38.5% Llyw Lleiafrifol Michael Collins

(Pro-Treaty)
36 / 128


(Yn Erbyn Cytundeb) 		N/A Decrease2nd 135,310 21.8% Ymatal Éamon de Valera

(Anti-Treaty)
1923
44 / 153
 increase8 steady2nd 288,794 27.4% Ymatal Éamon de Valera
Mehefin1927
5 / 153
 Decrease39 Decrease6th 41,401 3.6% Ymatal John J. O'Kelly
1954
0 / 147
 steady Dim 1,990 0.1% Dim Seddi Tomás Ó Dubhghaill
1957
4 / 147
 increase4 increase4th 65,640 5.3% Ymatal Paddy McLogan
1961
0 / 144
 Decrease4 Dim 36,396 3.1% Dim Seddi
Chwefror 1982
0 / 166
 steady Dim 16,894 1.0% Dim Seddi Ruairí Ó Brádaigh
1987
0 / 166
 steady Dim 32,933 1.9% Dim Seddi Gerry Adams
1989
0 / 166
 steady Dim 20,003 1.2% Dim Seddi
1992
0 / 166
 steady Dim 27,809 1.6% Dim Seddi
1997
1 / 166
 increase1 increase6th 45,614 2.5% Gwrthblaid
2002
5 / 166
 increase4 steady6th 121,020 6.5% Gwrthblaid
2007
4 / 166
 Decrease1 increase5th 143,410 6.9% Gwrthblaid
2011
14 / 166
 increase10 increase4th 220,661 9.9% Gwrthblaid
2016
23 / 158
 increase9 increase3rd 295,319 13.8% Gwrthblaid
2020
37 / 160
 increase15 increase2nd 535,595 24.5% Gwrthblaid Mary Lou McDonald

Cyfeiriadau

  1. ↑ "Fianna Fáil yn trechu Sinn Fein yn y ras i fod yn brif blaid Iwerddon". Golwg360. 2020-02-11. Cyrchwyd 2020-07-26.
  2. ↑ "Sinn Fein yn cyhuddo Fianna Fáil o haerllugrwydd". Golwg360. 2020-02-15. Cyrchwyd 2020-07-26.
  3. ↑ "Sinn Féin tops poll in Irish general election". BBC News (yn Saesneg). 2020-02-10. Cyrchwyd 2020-07-26.
  4. ↑ ""Un o'r anrhydeddau mwyaf" i Micheal Martin, Taoiseach newydd Iwerddon". Golwg360. 2020-06-27. Cyrchwyd 2020-07-26.

Gweler hefyd

Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Sinn_Féin&oldid=10636471"