Split: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Oddi ar Wicipedia
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Sian EJ (sgwrs | cyfraniadau)
Gwybodlen Wicidata
Petroc2 (sgwrs | cyfraniadau)
B Hapsbwrgaidd. Dyma'r cymreigiad yn yr erthygl helaeth ar wici, er bod y rhan fwyaf yn defnyddio HABSBURG. hy enw'r tulu ei hun.
Llinell 9: Llinell 9:
Yn ddiweddarach fe ddaeth dan awdurdod [[Gweriniaeth Fenis]] ac wedyn[[Teyrnas Croatia (925-1102)| Teyrnas Croatia]], gyda'r Bysantaidd yn cadw goruchafiaeth mewn enw yn unig. Am lawer o'r [[Oesoedd Canol Diweddar]], mwynhaodd Split ymreolaeth fel dinas rydd o'r [[dinas-wladwriaethau Dalmatian]], a ddaliwyd yng nghanol brwydr rhwng Fenis a Croatia a Hwngari) ar gyfer dominyddiaeth dros ddinasoedd Dalmatian.
Yn ddiweddarach fe ddaeth dan awdurdod [[Gweriniaeth Fenis]] ac wedyn[[Teyrnas Croatia (925-1102)| Teyrnas Croatia]], gyda'r Bysantaidd yn cadw goruchafiaeth mewn enw yn unig. Am lawer o'r [[Oesoedd Canol Diweddar]], mwynhaodd Split ymreolaeth fel dinas rydd o'r [[dinas-wladwriaethau Dalmatian]], a ddaliwyd yng nghanol brwydr rhwng Fenis a Croatia a Hwngari) ar gyfer dominyddiaeth dros ddinasoedd Dalmatian.


Roedd Fenis yn drech yn y pen draw ac yn ystod y [[cyfnod modern cynnar]] arhosodd Split yn ddinas Fenisaidd, allbost caerog iawn wedi'i amgylchynu gan diriogaeth [[Ymerodraeth yr Otomaniaid| Otomanaidd]]. Enillwyd ei gefnwlad o'r Otomaniaid yn y [[Rhyfel Morean]] 1699, ac ym 1797, wrth i Fenis ddisgyn i [[Napoleon]], rhoddodd y [[Cytuniad Campo Formio]] y ddinas i'r [[Brenhiniaeth Habsburg]] .
Roedd Fenis yn drech yn y pen draw ac yn ystod y [[cyfnod modern cynnar]] arhosodd Split yn ddinas Fenisaidd, allbost caerog iawn wedi'i amgylchynu gan diriogaeth [[Ymerodraeth yr Otomaniaid| Otomanaidd]]. Enillwyd ei gefnwlad o'r Otomaniaid yn y [[Rhyfel Morean]] 1699, ac ym 1797, wrth i Fenis ddisgyn i [[Napoleon]], rhoddodd y [[Cytuniad Campo Formio]] y ddinas i'r [[Brenhiniaeth Hapsbwrgaidd]] .


Yn 1805, ychwanegodd y [[Heddwch Pressburg (1805)| Heddwch Pressburg]] ef at Napoleon [[Teyrnas yr Eidal (Napoleon)| Teyrnas yr Eidal]] ac ym 1806 fe'i cynhwyswyd yn yr [[Ymerodraeth Ffrengig Gyntaf| Ymerodraeth Ffrainc]], gan ddod yn rhan o'r [[Taleithiau Illyrian]] ym 1809. Ar ôl cael ei meddiannu ym 1813, fe'i rhoddwyd yn y pen draw i'r [[Ymerodraeth Awstria]] yn dilyn y [[Cyngres Fienna]], lle arhosodd y ddinas hyd gwymp [[Awstria-Hwngari]] ym 1918 a ffurfiant Brenhiniaeth[[Teyrnas Iwgoslafia| Iwgoslafia]].
Yn 1805, ychwanegodd y [[Heddwch Pressburg (1805)| Heddwch Pressburg]] ef at Napoleon [[Teyrnas yr Eidal (Napoleon)| Teyrnas yr Eidal]] ac ym 1806 fe'i cynhwyswyd yn yr [[Ymerodraeth Ffrengig Gyntaf| Ymerodraeth Ffrainc]], gan ddod yn rhan o'r [[Taleithiau Illyrian]] ym 1809. Ar ôl cael ei meddiannu ym 1813, fe'i rhoddwyd yn y pen draw i'r [[Ymerodraeth Awstria]] yn dilyn y [[Cyngres Fienna]], lle arhosodd y ddinas hyd gwymp [[Awstria-Hwngari]] ym 1918 a ffurfiant Brenhiniaeth[[Teyrnas Iwgoslafia| Iwgoslafia]].

Fersiwn yn ôl 13:18, 6 Gorffennaf 2020

Split
Mathtref yn Croatia, dinas fawr Edit this on Wikidata
Poblogaeth160,577 Edit this on Wikidata
Pennaeth llywodraethIvica Puljak Edit this on Wikidata
Gefeilldref/i
Ancona, Charlottenburg-Wilmersdorf, Dover, Antofagasta, Beit Shemesh, City of Cockburn, Ostrava, Trondheim, Benevento, Pescara, Agrigento, Cagli, Talaith Ascoli Piceno, Bwrdeistref Gladsaxe, Los Angeles, Mostar, Odesa, Bwrdeistref Štip, Velenje, Kraków, Punta Arenas, Kermanshah, Pernik, Wilmersdorf, Antalya, İzmir, Patras, Rzeszów Edit this on Wikidata
NawddsantSant Domnius Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
SirSir Split-Dalmatia Edit this on Wikidata
GwladBaner Croatia Croatia
Arwynebedd79.4 km², 23.1 km² Edit this on Wikidata
Uwch y môr0 ±1 metr Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau43.51°N 16.44°E Edit this on Wikidata
Cod post21000 Edit this on Wikidata
Swydd pennaeth
  y Llywodraeth
Maer Split Edit this on Wikidata
Pennaeth y LlywodraethIvica Puljak Edit this on Wikidata
Map

Split (/ˈsplɪt/, ; [1] [2] (Spelato yn Eidaleg) yw ail-ddinas Croatia a dinas fwyaf rhanbarth Dalmatia, gyda thua 250,000 o bobl yn byw yn ei hardal drefol (Tua'r un maint ag Abertawe). Mae'n gorwedd ar lan ddwyreiniol y Môr Adriatig ac mae wedi'i wasgaru dros benrhyn a'r ardal o'i amgylch. Mae'r ddinas yn ganolbwynt trafnidiaeth ranbarthol ac yn gyrchfan boblogaidd i dwristiaid, mae'r ddinas wedi'i chysylltu â'r ynysoedd Adriatig a'r Eidal.

Hanes

Sefydlwyd y ddinas fel trefedigaeth Groeg Aspálathos (Aσπάλαθος) yn y 3edd neu'r 2il ganrif CC ac yn ddiweddarach roedd yn gartref i Palas Diocletian, a adeiladwyd ar gyfer yr ymerawdwr Rhufeinig yn OC 305. Daeth yn bwysig tua 650 pan ddaeth yn brifddinas talaith Dalmatia, wedi i'r Slafiaid cymryd Salona. Ar ôl dinistr Salona gan yr Afariaid a Slafiaid, setlwyd Palas caerog Diocletian gan ffoaduriaid Rhufeinig. Daeth Split yn ddinas Bysantaidd.

Yn ddiweddarach fe ddaeth dan awdurdod Gweriniaeth Fenis ac wedyn Teyrnas Croatia, gyda'r Bysantaidd yn cadw goruchafiaeth mewn enw yn unig. Am lawer o'r Oesoedd Canol Diweddar, mwynhaodd Split ymreolaeth fel dinas rydd o'r dinas-wladwriaethau Dalmatian, a ddaliwyd yng nghanol brwydr rhwng Fenis a Croatia a Hwngari) ar gyfer dominyddiaeth dros ddinasoedd Dalmatian.

Roedd Fenis yn drech yn y pen draw ac yn ystod y cyfnod modern cynnar arhosodd Split yn ddinas Fenisaidd, allbost caerog iawn wedi'i amgylchynu gan diriogaeth Otomanaidd. Enillwyd ei gefnwlad o'r Otomaniaid yn y Rhyfel Morean 1699, ac ym 1797, wrth i Fenis ddisgyn i Napoleon, rhoddodd y Cytuniad Campo Formio y ddinas i'r Brenhiniaeth Hapsbwrgaidd .

Yn 1805, ychwanegodd y Heddwch Pressburg ef at Napoleon Teyrnas yr Eidal ac ym 1806 fe'i cynhwyswyd yn yr Ymerodraeth Ffrainc, gan ddod yn rhan o'r Taleithiau Illyrian ym 1809. Ar ôl cael ei meddiannu ym 1813, fe'i rhoddwyd yn y pen draw i'r Ymerodraeth Awstria yn dilyn y Cyngres Fienna, lle arhosodd y ddinas hyd gwymp Awstria-Hwngari ym 1918 a ffurfiant Brenhiniaeth Iwgoslafia.

Yn yr Ail Ryfel Byd, atodwyd y ddinas gan yr Eidal, yna rhyddhawyd hi gan y Partisiaid ar ôl y capitiwleiddio Eidalaidd ym 1943. Cafodd ei ail-feddiannu gan fyddin Yr Almaen, a roddodd hynny i'w Gwladwriaeth byped Croatia Annibynnol. Rhyddhawyd y ddinas eto gan y Partisiaid ym 1944, ac fe’i cynhwyswyd yn yr Iwgoslafia Sosialaidd ôl-ryfel fel rhan o’i gweriniaeth Croatia. Yn 1991, gadawodd Croatia o Iwgoslafia yng nghanol Rhyfel Annibyniaeth Croateg.

  1. Wells (2008). Geiriadur Ynganiad Longman. ISBN 978-1-4058-8118-0. Unknown parameter |cyntaf= ignored (help); Unknown parameter |argraffiad= ignored (help); Unknown parameter |cyhoeddwr= ignored (help)
  2. Roach (2011). Geiriadur Cyhoeddi Saesneg Caergrawnt. ISBN 978-0-521-15253 -2. Unknown parameter |cyntaf= ignored (help); Unknown parameter |argraffiad= ignored (help); Unknown parameter |cyhoeddwr= ignored (help); Unknown parameter |lle= ignored (help)