Crimea: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Porius1 (sgwrs | cyfraniadau) BDim crynodeb golygu |
B robot yn tynnu: az:Qırım (deleted) yn newid: tr:Kırım (anlam ayrımı) |
||
Llinell 19: | Llinell 19: | ||
[[ar:القرم (شبه جزيرة)]] |
[[ar:القرم (شبه جزيرة)]] |
||
[[az:Qırım]] |
|||
[[be:Аўтаномная рэспубліка Крым]] |
[[be:Аўтаномная рэспубліка Крым]] |
||
[[bg:Крим]] |
[[bg:Крим]] |
||
Llinell 54: | Llinell 53: | ||
[[sv:Krim]] |
[[sv:Krim]] |
||
[[tt:Qırım]] |
[[tt:Qırım]] |
||
[[tr:Kırım]] |
[[tr:Kırım (anlam ayrımı)]] |
||
[[uk:Автономна Республіка Крим]] |
[[uk:Автономна Республіка Крим]] |
||
[[wa:Crimêye]] |
[[wa:Crimêye]] |
Fersiwn yn ôl 21:48, 22 Gorffennaf 2011
- Am y bwlch yng Ngwynedd a adwaenir fel "Bwlch y Crimea" gweler Bwlch y Gorddinan.
Gorynys yng ngogledd y Môr Du yw'r Crimea neu Krym (Rwsieg Крым / Krym, Wcraineg Крим / Krym, Tatareg Crimea Qırım). Fe'i gweinyddir fel gweriniaeth hunanlywodraethol o fel Wcráin. Enw swyddogol y weriniaeth honno yw Gweriniaeth Hunanlywodraethol y Crimea (Wcraineg Автономна Республіка Крим/Avtonomna Respublika Krym, Tatareg Crimea Qırım Muhtar Cumhuriyeti).
Amgylchynir y Crimea bron yn gyfangwbl gan y Môr Du a rhan o Fôr Azov, gyda Isthmws Perekop yn ei gysylltu â'r tir mawr. Mae rhan helaeth y Crimea yn wastadedd ond mae'n codi i 1545m (5069 troedfedd) yn y de gyda chopa Gora Roman-Kosh, yr uchaf o gadwyn o fryniau ar hyd arfordir de-ddwyreiniol yr orynys a adnabyddir fel Mynyddoedd Crimea. Y prif ddinasoedd yw Feodosia, Kerch, Sevastopol, Yalta, Yevpatoria a Simferopol, y brifddinas.
Mae mwyafrif y boblogaeth (58%, Cyfrifiad 2001) yn Rwsiaid, gyda niferoedd sylweddol o Wcrainiaid (24%) a Tatariaid Crimea (12%). Rwsieg yw mamiaith y mwyafrif (77%, Cyfrifiad 2001) hefyd, er bod nifer o bobl â'r Datareg Crimea (11%) a'r Wcraineg (10%) fel mamiaith. Yr unig iaith swyddogol yw'r Wcraineg, er bod y Rwsieg yn cael ei defnyddio yn eang ar gyfer materion y llywodraeth hunanlywodraethol.
Coloneiddwyd y Crimea gan y Groegiaid yn y 6ed ganrif CC. Cafodd ei oresgyn yn ddiweddarach gan y Gothiaid, yr Hyniaid ac eraill. Yn 1239 cafodd ei wneud yn khaniad gan Tatariaid yr Haid Euraidd. Cipiwyd y khaniad gan y Tyrciaid yn 1475 a chafodd y Crimea ei feddiannu gan Rwsia yn 1783. Rhwng 1853 a 1856 ymladdwyd Rhyfel y Crimea yno rhwng lluoedd Rwsia ar un ochr a lluoedd Prydain, Ffrainc ac Ymerodraeth yr Otomaniaid ar yr ochr arall. Meddiannwyd y Crimea gan yr Almaen Natsïaidd yn yr Ail Ryfel Byd (1941-1943). Ar ôl y rhyfel cafodd y Tartariaid eu halltudio i Uzbekistan yn eu crwnswth am gydweithredu, yn ôl yr honiad, â'r Almaenwyr. Ers cwymp yr Undeb Sofietaidd mae llawer ohonynt wedi dod yn ôl.