Iaith ddadelfennol: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

← Cymharer â'r fersiwn gynt Cymharer â'r fersiwn dilynol →

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu

Mewn-lein

Fersiwn yn ôl 19:52, 20 Mai 2011

Iaith heb ffurfdroadau sy'n cyfleu perthnasau gramadegol drwy ddefnyddio geirynnau neu drwy gystrawen neu ymadrodd mewn perthynas â geiriau eraill yw iaith ddadelfennol neu iaith analytig. Mewn ieithoedd dadelfennol mae'r morffemau yn rhydd, hynny yw, mae pob morffem yn air ar wahân.

Enghreifftiau

Dosberthir ieithoedd fel naill ai dadelfennol neu synthetig. Gwneir hyn drwy roi mesuraid morffem-y-gair ar iaith. Hynny yw, geiriau wedi'u cyfansoddi o un morffem sy'n dueddol o fod gan ieithoedd dadelfennol. Mae unrhyw iaith sydd â chymhareb forffem-y-gair mwy nag 1 yn iaith synthetig. Dangosir morffemau isod:

Yn y gair Cymraeg merch dim ond un morffem sydd ac felly mae gan y gair gymhareb forffem-y-gair o 1:1.

Ond mae gan y gair gwyddoniaethau dri morffem (gwyddon-, iaeth, -au) ac felly mae gan y gair hwn gymhareb forffem-y-gair o 3:1.

Mae ieithoedd de-orllewin Asia fel Fietnameg, Tsieineeg a'r iaith Thai yn dueddol o fod yn ddadelfennol. Yn Tsieineeg dim ond un morffem sydd i bob gair ac felly ni ddefnyddir ffurfdroadau i fynegi cyflwr ar enwau neu amser ar ferfau, ond yn hytrach, mae hi'n dibynnu ar gyd-destun, safle a geirynnau. Er enghraifft, yn y frawddeg ganlynol defnyddir geiryn i ddangos y dyfodol, a dibynnir ar gystrawen i ddangos y berthynas rhwng y goddrych a'r gwrthrych:

明天	我	的	朋友	會	爲	我	做	一	個	生日	蛋糕
明天	我	的	朋友	会	为	我	做	一	个	生日	蛋糕
míngtīan	wǒ	de	péngyou	huì	wèi	wǒ	zuò	yí	ge	shēngri	dàn'gāo
yfory	fi	(geiryn israddol)	cyfaill	bydd	i	fi	gwneud	(bannod)	(dosbarthydd geiriau)	pen-blwydd	teisen
"Yfory bydd fy nghyfeillion yn gwneud teisen ben-blwydd imi."

Gellir dweud bod dim morffoleg gan ieithoedd dadelfennol.

Gweler hefyd

@@ Llinell 1: / Llinell 1: @@
-Iaith heb [[ffurfdroad|ffurfdroadau]] sy'n cyfleu perthnasau gramadegol drwy ddefnyddio [[geiryn|geirynnau]] neu drwy [[cystrawen|gystrawen]] neu ymadrodd mewn perthynas i eiriau eraill yw '''iaith ddadelfennol''' neu '''iaith analytig'''. Mewn ieithoedd dadeflennol mae'r [[morffem|morffemau]] yn rhydd, hynny yw, mae pob [[morffem]] yn air ar wahân.
+Iaith heb [[ffurfdroad|ffurfdroadau]] sy'n cyfleu perthnasau gramadegol drwy ddefnyddio [[geiryn|geirynnau]] neu drwy [[cystrawen|gystrawen]] neu ymadrodd mewn perthynas â geiriau eraill yw '''iaith ddadelfennol''' neu '''iaith analytig'''. Mewn ieithoedd dadelfennol mae'r [[morffem|morffemau]] yn rhydd, hynny yw, mae pob [[morffem]] yn air ar wahân.
 ==Enghreifftiau==
-Dosberthir ieithoedd fel naill ai dadelfennol neu synthetig. Gwnëir hyn drwy roi mesuraid [[morffem]]-y-gair (mpw o'r [[Saesneg]] ''morpheme-per-word'') ar iaith. Hynny yw, mae ieithoedd dadelfennol yn dueddol o gael geiriau wedi'u cyfansoddi o un [[morffem]]. Mae unrhyw iaith sydd â mpw yn fwy nag 1 yn [[iaith synthetig]]. Dangosir [[morffem|morffemau]] isod:
+Dosberthir ieithoedd fel naill ai dadelfennol neu synthetig. Gwneir hyn drwy roi mesuraid [[morffem]]-y-gair ar iaith. Hynny yw, geiriau wedi'u cyfansoddi o un [[morffem]] sy'n dueddol o fod gan ieithoedd dadelfennol. Mae unrhyw iaith sydd â chymhareb forffem-y-gair mwy nag 1 yn [[iaith synthetig]]. Dangosir [[morffem|morffemau]] isod:
-*Yn y gair Cymraeg ''merch'' dim ond un morffem sydd ac felly mae gan y gair gymhareb [[morffem|mpw]] o 1:1.
+*Yn y gair Cymraeg ''merch'' dim ond un morffem sydd ac felly mae gan y gair gymhareb forffem-y-gair o 1:1.
-*Ond mae gan y gair ''gwyddoniaethau'' dri morffem (''gwyddon-, iaeth, -au'') ac felly mae gan y gair hwn gymhareb [[morffem|mpw]] o 3:1.
+*Ond mae gan y gair ''gwyddoniaethau'' dri morffem (''gwyddon-, iaeth, -au'') ac felly mae gan y gair hwn gymhareb forffem-y-gair o 3:1.
-Mae ieithoedd de-orllewin Asia fel [[Fietnameg]], [[Thaieg]] a [[Tseinaeg|Thseinaeg]] yn dueddol o fod yn ddadelfennol. Yn [[Tseinaeg|Nhseinaeg]] dim ond un [[morffem]] sydd i bob gair ac felly ni ddefnyddir [[ffurfdroad|ffurfdroadau]] i fynegi [[cyflwr gramadegol|cyflwr]] ar enwau neu amser ar ferfau, ond yn hytrach mae hi'n dibynnu ar gyd-destun, safle a [[geiryn|geirynnau]]. Er enghraifft yn y frawddeg ganlynol defnyddir geiryn i ddangos y dyfodol, a dibynnir ar [[cystrawen|gystrawen]] i ddangos y berthynas rhwng y [[cyflwr gramadegol|goddrych a gwrthrych]]:
+Mae ieithoedd de-orllewin Asia fel [[Fietnameg]], [[Tsieineeg]] a'r iaith [[Thai (iaith)|Thai]] yn dueddol o fod yn ddadelfennol. Yn Tsieineeg dim ond un [[morffem]] sydd i bob gair ac felly ni ddefnyddir [[ffurfdroad|ffurfdroadau]] i fynegi [[cyflwr gramadegol|cyflwr]] ar enwau neu amser ar ferfau, ond yn hytrach, mae hi'n dibynnu ar gyd-destun, safle a [[geiryn|geirynnau]]. Er enghraifft, yn y frawddeg ganlynol defnyddir geiryn i ddangos y dyfodol, a dibynnir ar [[cystrawen|gystrawen]] i ddangos y berthynas rhwng y [[cyflwr gramadegol|goddrych a'r gwrthrych]]:
 :{| class="wikitable" style="text-align: center;"
@@ Llinell 17: / Llinell 17: @@
 |míngtīan||wǒ||de||péngyou||huì||wèi||wǒ||zuò||yí||ge||shēngri||dàn'gāo
 |-
-|yfori|| fi ||(Geiryn israddol)|| cyfaill || bydd ||i|| fi || gwneud ||(erthygl)||(dosbarthydd geiriau)||penblwydd||teisen
+|yfory|| fi ||(geiryn israddol)|| cyfaill || bydd ||i|| fi || gwneud ||(bannod)||(dosbarthydd geiriau)||pen-blwydd||teisen
 |-
-| colspan="12" | "Yfori bydd fy nghyfeillion yn gwneud teisen penblwydd imi."
+| colspan="12" | "Yfory bydd fy nghyfeillion yn gwneud teisen ben-blwydd imi."
 |}