Amgueddfa Meddiannaeth Latfia
.jpg) | |
| Enghraifft o: | amgueddfa hanes  |
|---|---|
| Dechrau/Sefydlu | 1993 |
| Lleoliad | Latvian Riflemen Square |
 | |
| Ffurf gyfreithiol | biedrība |
| Enw brodorol | Latvijas Okupācijas muzejs |
| Rhanbarth | Riga |
| Gwefan | https://okupacijasmuzejs.lv/en, http://okupacijasmuzejs.lv/ |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
 | Mae yna wybodaeth gwerthfawr yn yr erthygl hon, diolch am eich cyfraniad! Ond i gyrraedd safon arferol, derbyniol Wicipedia, gellir mynd yr ail gam. Os na chaiff yr erthygl ei gwella'n ddigonol ymhen wythnos neu ddwy wedi 19 Ionawr 2025, fe all gael ei dileu. Os caiff yr erthygl ei gwella'n sylweddol, wedyn mae croeso i chi dynnu'r neges hon oddi ar y dudalen. Ceir rhestr o erthyglau sydd angen eu gwella yma. Sut mae ei gwella? Dyma restr o hanfodion pob erthygl; beth am dreulio ychydig o amser yn mynd drwy'r cyngor hwn? Gweler hefyd ein canllawiau Arddull ac Amlygrwydd. |
Mae Amgueddfa Meddiannaeth Latfia (Latfieg: Latvijas Okupācijas muzejs) yn amgueddfa ym mhrifddinas Latfia, Riga. Cennad yr amgueddfa,fel nodwyd gan un newyddiadurwr, yw "dogfennu trawma galwedigaeth driphlyg".[1]Fe'i cysegrwyd i'r hanner canrif o 1940 i 1991, pan feddiannwyd Latfia gan yr Undeb Sofietaidd yn 1940-1941, yna gan yr Almaen Natsïaidd hyd 1944, ac yna eto gan yr Undeb Sofietaidd. Mae mwy na 100,000 o bobl yn ymweld â'r amgueddfa bob blwyddyn,[2] sy'n golygu mai dyma'r amgueddfa yr ymwelir â hi fwyaf yn y wlad.
Hanes
[golygu | golygu cod].JPG)
Lleolir yr amgueddfa mewn adeilad a godwyd yn 1970-71 ar Sgwâr Neuadd y Dref yn hen dref Riga.[3] Y pensaer oedd Dzintars Driba (1928–1993).[4] Hyd at adfer annibyniaeth Latfia (1990/1991) dyma oedd Amgueddfa Reiff-filwyr Coch Latfia a gwelir cofeb Reiff-filwyr Latfia o flaen yr amgueddfa wedi'i chysegru iddi.
Ar ddechrau 1993, daeth 11 o ddinasyddion at ei gilydd a creu'r ymgyrch i sefydlu Amgueddfa Gwladychu. Ar 1 Gorffennaf 1993 agorwyd arddangosfa dros dro gyntaf yn ystafelloedd Amgueddfa Reifflwyr Coch Latfia.[2] Mae'r amgueddfa'n dal i gael ei chefnogi'n gyfreithiol gan y Gymdeithas Amgueddfa Meddiannaeth, a ddeilliodd o'r sylfaen, ac yn ideolegol ac yn ariannol gan gefnogaeth fawr dinasyddion Latfia. Ers 1997, mae'r amgueddfa wedi derbyn cymhorthdal gwladol. Fodd bynnag, rhoddion yw'r brif ffynhonnell incwm o hyd.
Yr arddangosfa barhaol
[golygu | golygu cod]
Agorodd arddangosfa gyntaf yr amgueddfa ar 1 Gorffennaf 1993. Roedd yr arddangosfa'n cwmpasu cyfnod meddiannu Sofietaidd gyntaf Latfia o 1940 i 1941. Ehangwyd yr amgueddfa yn y blynyddoedd dilynol i gwmpasu'r cyfnod meddiannu cyfan[5]
Trefnir yr arddangosfa barhaol yn gronolegol:[6]
- Mae'r adran gyntaf yn cynrychioli meddiannu Latfia annibynnol gyntaf gan y Fyddin Goch yn 1940 o ganlyniad i Gytundeb Hitler-Stalin ar 23 Awst, 1939, a'r don gyntaf o alltudiadau i'r Undeb Sofietaidd.
- Mae'r ail adran yn ymdrin â chyfnod meddiannu'r Almaen o 1941 i 1944/1945. Mae'n dangos, ymhlith pethau eraill, sut ymladdodd Latfia ar yr ochr Sofietaidd a'r Almaen yn yr Ail Ryfel Byd, a'r Holocost yn Latfia.
- Y drydedd adran yw'r fwyaf, gan ei bod yn cwmpasu'r cyfnod hiraf o feddiannaeth, sef ail feddiannaeth Latfia gan yr Undeb Sofietaidd yn 1944/1945 a chyfnod Gweriniaeth Sosialaidd Sofietaidd Latfia (hyd 1990). Mae'n dangos, ymhlith pethau eraill, yr ail don o alltudiadau i'r Undeb Sofietaidd yn 1945 a'r drydedd yn 1949, yn ogystal â gwrthwynebiad y Forest Brothers.
- Mae'r bedwaredd adran yn ymwneud ag ymfudo o Latfia (yn 1944/1945 ffodd mwy na 200,000 o Latfia i'r Gorllewin) a chyfraniad Latfia a oedd yn byw dramor i feithrin diwylliant ac iaith Latfia.
- Mae'r bumed adran a'r olaf yn dogfennu gweithgareddau ymddangosiad a phrotestio mudiad rhyddid Latfia ers canol yr 1980au ac adennill annibyniaeth yn 1990/1991.
Arddangosfeydd arbennig (detholiad)
[golygu | golygu cod]Rhwng 2005 a 2007, dogfennodd yr Amgueddfa Alwedigaeth ffawd teuluoedd alltudiedig trwy recordio mwy na 2,000 o gyfweliadau gyda goroeswyr a'u perthnasau. Cyhoeddwyd detholiad o'r straeon bywyd hyn mewn arddangosfa arbennig.
Rhwng 2011 a 2014, dangosodd yr Amgueddfa Alwedigaeth yr arddangosfa arbennig a gafodd ganmoliaeth uchel, Rumbula - Nozieguma anatomeg 1941' (Rumbula - Anatomeg Trosedd 1941) am lofruddiaeth dorfol Iddewon Latfia a'r Almaen ym mis Tachwedd a Rhagfyr 1941 yng Nghoedwig Rumbula.[7] Fe'i crëwyd mewn cydweithrediad ag Amgueddfa Iddewon Latfia ac fe'i cynlluniwyd yn bennaf gan Marģers Vestermanis.
Yr estyniad
[golygu | golygu cod]Ers 2001, mae llywodraeth Latfia, gweinyddiaeth dinas Riga, rheolwyr yr amgueddfa ac arbenigwyr eraill wedi bod yn trafod estyniad sydd ei angen ar frys. Cyflwynodd y pensaer Gunnar Birkerts, a aned yn Riga ym 1925 ac sy'n byw yn yr UDA ac a ddyluniodd Lyfrgell Genedlaethol Latfia, ddyluniad a gymeradwywyd yn 2008, ac yn ôl yr hwn yr oedd bloc tywyll hen Amgueddfa Reiff-filwyr Coch Latfia i fod wedi'i ymestyn gan floc golau yn symbol o ryddid adenillwyd. Gan na sicrhawyd cyllid, gohiriwyd y cynlluniau. Bu dadlau hefyd ynghylch a ddylid cadw’r adeilad presennol fel heneb bensaernïol ac a ddylai’r tu allan gael ei gadw heb ei newid. Dadleuodd sawl pensaer adnabyddus o Latfia ar hyd y llinellau hyn: roedd yn gofeb o foderniaeth Sofietaidd. Ar y llaw arall, nid oedd gan y Swyddfa Henebion Gwladol unrhyw bryderon a chymeradwyodd y cynlluniau ar gyfer yr estyniad, fel y gwnaeth y Cyngor Diogelu a Datblygu Hen Dref Riga. Fodd bynnag, ni roddodd gweinyddiaeth dinas Riga ganiatâd adeiladu.
Ym mis Medi 2016, pasiodd y Saeima welliant i'r Ddeddf Amgueddfa Galwedigaeth, gan drosglwyddo awdurdod cynllunio i'r Weinyddiaeth Diogelu'r Amgylchedd a Datblygu Rhanbarthol. Roedd hyn yn clirio'r ffordd i'r prosiect ailddechrau.[8] Yn ystod y gwaith adnewyddu, dangosodd yr amgueddfa ei harddangosfa yn adeilad yr hen lysgenhadaeth yr Unol Daleithiau (Raiņa bulvāris 7). Adeiladwyd yr adeilad newydd o fis Medi 2018 tan ddiwedd 2021;[9] sefydlwyd yr arddangosfa barhaol newydd yn gynnar yn 2022. Ar Fai 30, 2022, agorodd yr Arlywydd Egils Levits yr amgueddfa ehangedig.[10][11]
Amgueddfa Meddiannaeth a Rhyddid Estonia
[golygu | golygu cod]Bu sefydlu Amgueddfa Goruchfygiaeth Latfia yn ysbrydoliaeth ar gyfer sefydlu Amgueddfa Goresgyniad a Rhyddid Estonia yn Tallinn a agorwyd yn 2003.
Oriel
[golygu | golygu cod]-
Yr Amgueddfa yn yr adeilad newydd (2007) "Datganiad o Ddydd Annibyniaeth" -
Carcharorion Latfiaidd -
Panel wybodaeth (2018) -
Panel am ddau ddyn a gyhuddwyd o ysbïo dros yr UDA yn 1978 -
Ciw am fwyd yn yr 1970au
Dolenni allanol
[golygu | golygu cod]- Gwefan swyddogol
- Sianel Youtube yr Amgueddfa
- Museum of the Occupation of Latvia Gwefan Dark Tourism
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ Sonja Zekri: Ausweitung der Diskurszone. Das Okkupationsmuseum in der lettischenn Hauptstadt Riga dokumentiert das Trauma einer dreifachen Besetzung. In: Süddeutsche Zeitung, 31 Mawrth 2004.
- ↑ 2.0 2.1 "History". Gwefan yr Amgueddfa. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2015-02-03. Cyrchwyd 5 Tachwedd 2016.
- ↑ Jānis Lejnieks: Rīgas centrs – problēmas un risinājumi. In: Jānis Zilgalvis, Kristiāna Ābele (Hg.): Arhitektūra un māksla Rīgā: Idejas un objekt (Reihe Materiāli Latvijas mākslas vēsturei). Herausgegeben vom Institut für Kunstgeschichte der Prifysgol Latfia. Neputns, Riga 2004, ISBN 9984-729-54-0, S. 163–169, hier S. 168–169 (lettisch, Übersetzung des Aufsatztitels: Rigas Stadtmitte – Probleme und Lösungen).
- ↑ Alexander Neyland, Marģers Vestermanis, Māra Ozoliņa ac eraill: Großer Stadtführer durch Riga. Riga 1992, S. 35.
- ↑ "Par muzeju". Latvijas Okupācijas muzejs (yn Latfieg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2021-12-26. Cyrchwyd 17 March 2018.
- ↑ "Exposition". Gwefan yr Amgueddfa. Cyrchwyd 3 Rhagfyr 2024.
- ↑ Izstāde „Rumbula. Nozieguma anatomija.1941“ Archifwyd 2016-11-05 yn y Peiriant Wayback, cyrchwyd 5 Tachwedd 2016 (Latfieg).
- ↑ "The Reconstruction Project of the Museum is Back on Track". Gwefan yr Amgueddfa. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2017-10-25. Cyrchwyd 5 Tachwedd 2016.
- ↑ "Clashes over rebuilding key Old Riga museum" (yn Saesneg). Public Broadcasting of Latvia. July 3, 2015. Cyrchwyd 2018-09-26.
- ↑ "Oficiāli atklāta atjaunotā Okupācijas muzeja ekspozīcija". 30 Mai 2022. Cyrchwyd 4 Gorffennaf 2024.
- ↑ "Grand reopening of Latvia's Occupation Museum on May 30". eng.lsm.lv (yn Saesneg). 2022-05-27. Cyrchwyd 2022-07-01.
