Afon Irwell

Afon Irwell

Math	afon
Daearyddiaeth
Sir	Swydd Gaerhirfryn
Gwlad	Lloegr
Cyfesurynnau	53.4725°N 2.2653°W, 53.731667°N 2.196944°W, 53.437764°N 2.413452°W
Aber	Afon Merswy
Llednentydd	Afon Croal, Afon Medlock, Afon Irk, Afon Ogden, Afon Roch
Hyd	63 cilometr
Ffeiliau perthnasol ar Comin

Un o isafonydd Afon Merswy yng Ngogledd-orllewin Lloegr yw Afon Irwell. Mae'n tarddu yn Ffynhonnau Irwell yn Waun Deerplay, ger Bacup, Swydd Gaerhirfryn ac yn llifo i'r de am 39 milltir (63 km) i ymuno ag Afon Merswy yn Lociau Irlam. Mae Afon Irwell yn nodi'r ffin rhwng Manceinion a Salford, ac mae ei rhannau isaf wedi'u troi'n gamlesi i ffurfio rhan o Gamlas Llongau Manceinion.

Yn yr 17g a'r 18g, roedd rhannau isaf Afon Irwell yn llwybr masnachu a ddaeth yn rhan o'r Mersey and Irwell Navigation, llwybr oedd yn cysylltu ardal Manceinion gydag afon Merswy. Yn y 19g, newidiwyd cwrs yr afon yn barhaol trwy adeiladu Camlas Llongau Manceinion a agorodd ym 1896.

Cwrs

O'i ffynhonnell i'r cymer gydag Afon Merswy, mae Afon Irwell yn 39 milltir (63 km) o hyd. Gan godi ar y gweunydd uwchben Cliviger ger ffynonellau Afon Calder o Swydd Gaerhirfryn ac Afon Calder o Swydd Efrog, mae'n llifo i'r de trwy Bacup, Rawtenstall, Ramsbottom a Bury cyn uno ag Afon Roch ger Radcliffe. Gan droi tua'r gorllewin, mae'n ymuno ag Afon Croal ger Farnworth cyn troi tua'r de-ddwyrain trwy Kearsley, Clifton ac ardal Agecroft yn Pendlebury. Mae'n llifo o amgylch Lower Kersal a Lower Broughton. Mae'n llifo rhwng Salford a Manceinion (hi yw'r ffin rhwng y ddwy ddinas), gan ymuno ag afonydd Irk a Medlock, cyn troi tua'r gorllewin tuag at Irlam, fel rhan o Gamlas Llongau Manceinion. Mae ei chwrs yn dod i ben ychydig y tu hwnt i Gloeon Irlam, lle mae'n gwagio i Afon Merswy ger Flixton.