Yr Eifl

Oddi ar Wicipedia
Yr Eifl
Mathcopa, bryn Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
SirGwynedd Edit this on Wikidata
GwladBaner Cymru Cymru
Uwch y môr561 metr Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau52.9746°N 4.4379°W Edit this on Wikidata
Cod OSSH3649544747 Edit this on Wikidata
Manylion
Amlygrwydd429 metr Edit this on Wikidata
Rhiant gopaMoel Hebog Edit this on Wikidata
Map
Statws treftadaethSafle o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig Edit this on Wikidata
Manylion

Mynyddoedd ar arfordir gogleddol Llŷn, uwchben pentrefi Llanaelhaearn a Threfor, yw Yr Eifl, ffurf lluosog o'r gair "gafl", sy'n golygu "pîg" neu "fforch". Llygriad o'r enw Cymraeg gwreiddiol yw'r enw Saesneg arno, The Rivals. Mae'r olygfa o ben yr Eifl yn fendigedig gan fod y mynydd yn uwch nag unman arall yn Llŷn. Mae'n sefyll allan o bell hefyd ac yn arbennig o drawiadol o lannau de-orllewinol Ynys Môn, e.e. o Ynys Llanddwyn; cyfeiriad grid SH364447. Uchder cymharol, neu ”amlygrwydd” y copa, ydy 131 metr: dyma'r uchder mae'r copa'n codi uwchlaw'r mynydd agosaf.

Disgrifiad[golygu | golygu cod]

Mae gan y mynydd dri chopa. Mae'r uchaf yn y canol (564m) â hen garnedd arno, y lleiaf i'r gogledd (444m), yntau gyda charnedd arno, dros Fwlch yr Eifl ac uwchben y môr, a'r trydydd (485m) i'r de-ddwyrain uwchben pentref hanesyddol Llanaelhaearn. Coronir yr olaf â bryngaer hynafol nodedig iawn a elwir Tre'r Ceiri, sydd un o'r bryngaerau cynhanesyddol gorau yn Ewrop.

Dan gysgod Graig Ddu ar ei lethrau gorllewinol mae'r hen bentref chwarel Nant Gwrtheyrn, sydd ers blynyddoedd bellach yn ganolfan iaith genedlaethol. Ceir chwarel arall ar lethrau gogleddol y copa isaf, sef Chwarel Trefor. Gwenithfaen yw'r garreg.

O gwmpas y mynydd, o'r gogledd i'r gorllewin, ceir pentrefi Trefor, Llanaelhaearn a Llithfaen.

Y copa[golygu | golygu cod]

Dosberthir copaon Cymru, a gweddill gwledydd Prydain, yn rhestri arbennig yn ôl uchder ac yn ôl amlygrwydd y copa; mae'r copa hwn yn cael ei alw'n Marilyn (mynydd) a Dewey. Mae sawl cymdeithas yn mesur, gwiro a chasglu'r rhestri hyn a dônt ynghyd ar wefan “Database of British and Irish hills”.[1] Uchder y copa o lefel y môr ydy 564m (1850tr). Cafodd yr uchder ei fesur a'i gadarnhau ddiwethaf ar 28 Hydref 2001.

Llyfryddiaeth[golygu | golygu cod]

  • Ioan Mai Evans, Gwlad Llŷn (Llandybïe, 1968)

Gweler hefyd[golygu | golygu cod]

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

Dolenni allanol[golygu | golygu cod]