William Williams (Caledfryn)

William Williams
Ffugenw	Caledfryn
Ganwyd	6 Chwefror 1801  Dinbych
Bu farw	23 Mawrth 1869  Caerffili
Dinasyddiaeth	Cymru
Galwedigaeth	bardd, beirniad llenyddol, gweinidog yr Efengyl

Bardd a beirniad llenyddol oedd William Williams (enw barddol, Caledfryn, hefyd Gwilym Caledfryn) (6 Chwefror 1801 - 23 Mawrth 1869), a aned ym Mryn y Ffynnon, Dinbych. Roedd yn un o'r ffigyrau eisteddfodol amlycaf yn ei ddydd a gwnaeth lawer i godi safonau llenyddiaeth Gymraeg ei gyfnod.

Bywgraffiad

Hanai Caledfryn o deulu o wehyddion ym Mryn y Ffynnon. Cafodd ei addysg uwch yng Ngholeg Rotherham cyn mynd yn ei flaen i gael ei ordeinio fel gweinidog gyda'r Annibynwyr yn 1829. Roedd yn Rhyddfrydwr a Radicalydd brwd a gefnogai achosion fel Y Gymdeithas Ymryddhau (Liberation Society) a geisiai wahanu'r eglwys oddi wrth y wladwriaeth. Ceisiodd amddiffyn yr Ymneilltuwyr rhag honiadau enllibus y Comisiynwyr Addysg a gyhoeddasant yn y Llyfrau Gleision yn 1847. Treuliodd ddyddiau olaf ei oes yn ne Cymru fel gweinidog yn Y Groes-wen, Morgannwg.

Gwaith llenyddol

Roedd Caledfryn yn awdwr tair cyfrol o farddoniaeth, Grawn Awen (1826), Drych Barddonol (1839) a Caniadau Caledfryn (1856). Enillodd ei awdl ar ddrylliad y Rothesay Castle oddi ar arfordir Môn y Gadair iddo yn Eisteddfod Biwmares (1832).

Ceisiai safoni'r Gymraeg fel iaith lenyddol ac ysgrifennodd nifer o erthyglau a beirniadaethau eisteddfodol i geisio ryddhau barddoniaeth Gymraeg o'r arddull chwyddedig a ddaeth yn boblogaidd yn hanner cyntaf y 19g. Cyhoeddodd lyfr gramadeg pur bwysig yn 1851. Golygodd sawl cyfrol, gan gynnwys gwaith Eos Gwynedd a Robert ap Gwilym Ddu, a bu'n olygydd cylchgronau llenyddol yn ogystal.

Llyfryddiaeth

• Grawn Awen (Llanrwst, 1826). Cerddi.
• Drych Barddonol (Caernarfon, 1839). Cerddi ac ysgrifau beirniadol.
• Grammadeg Cymreig (1851)
• Caniadau Caledfryn (1856). Cerddi
• Cofiant Caledfryn, gol. Thomas Roberts (1877). Cyfrol gofianol, sy'n cynnwys cerddi ac ysgrifau.
• Cerddi Caledfryn, gol. Owen M. Edwards (Cyfres y Fil, 1913). Gyda rhagymadrodd da ar fywyd yr awdwr.