Valerian I

Oddi ar Wicipedia
(Ailgyfeiriad o Valerianus I)
Valerian I
Ganwyd200 Edit this on Wikidata
Bu farw260s Edit this on Wikidata
Bishapur Edit this on Wikidata
DinasyddiaethRhufain hynafol Edit this on Wikidata
Galwedigaethgwleidydd Edit this on Wikidata
Swyddymerawdwr Rhufain, seneddwr Rhufeinig Edit this on Wikidata
PriodEgnatia Mariniana, Cornelia Gallonia Edit this on Wikidata
PlantGallienus, Licinius Valerianus Edit this on Wikidata
LlinachValerian dynasty Edit this on Wikidata
Valerian I

Publius Licinius Valerianus neu Valerian I (200260) oedd ymerawdwr Rhufain rhwng 253 a 260.

Yn wahanol i lawr o'r ymerodron yn ystod Argyfwng y Drydedd Ganrif yr oedd Valerian o deulu bonheddig a seneddol. Priododd ddwywaith, yr ail dro gyda Egnatia Mariniana, a chafodd ddau fab ganddi hi, Gallienus a Valerian II.

Yn 238 yr oedd yn princeps senatus, a gydag ef y bu Gordian I yn trafod i gael ei gydnabod yn ymerawdwr gan y Senedd. Yn 251, yn nheyrnasiad Decius, penodwyd ef yn censor. Yn ddiweddarach daeth yn rhaglaw taleithiau Noricum a Rhaetia. Gofynnodd yr ymerawdwr Trebonianus Gallus am ei gymorth yn wyneb gwrthryfel Aemilianus yn 253. Cychwynodd Valerian tua'r de, ond daeth y newyddion fod Gallus wedi ei ladd gan ei filwyr ei hun. Cydnabuwyd Aemilius yn ymerawdwr gan y Senedd, ond nid oedd Valerian yn fodlon derbyn hyn ac arweiniodd ei fyddin yn ei erbyn. Cyfarfu'r ddwy fyddin gerllaw Spoleto, a phan welodd milwyr Aemilius fod byddin Valerian yn gryfach, llofruddiwyd Aemilianus ganddynt. Derbyniodd y Senedd Valerian yn ymerawdwr ar unwaith.

Enwodd Valerian ei fab Galienus fel cyd-ymerawdwr. Ar ddechrau ei deyrnasiad yr oedd problemau yn Ewrop, yna bu trafferthion mwy yn y Dwyrain. Cipiodd y Persiaid dan Shapur I ddinas Antiochia a meddiannu Armenia. Tra'r oedd Galienus yn delio ag Ewrop, teithiodd Valerian tua'r dwyrain. Tua 257 llwyddodd Valerian i gael Antiochia a thalaith Syria yn ôl, ond y flwyddyn wedyn ymosododd y Gothiaid ar Asia Leiaf. Tua diwedd 259 ye oedd yr ymerawdwr yn Edessa, ond effeithiwyd ar ei fyddin gan glefyd. Rhywsut, efallai trwy frad pennaeth Gard y Praetoriwm, Macrinus, cymerwyd Valerian yn garcharor gan y Persiaid. Credir iddo gael ei drin yn greulon ac yna ei ddienyddio. Arddangoswyd ei groen ym mhrif deml y Persiaid. Llwyddodd Gallienus i gadw ei afael ar yr orsedd hyd 268. Wedi marwolaeth Valerian, meddiannwyd Syria a Cappadocia gan y Persiaid.

Rhagflaenydd:
Aemilianus
Ymerawdwr Rhufain
253260
Olynydd:
Gallienus