Tryfan
 Awyrlun o Dryfan o Gwm Idwal | |
| Math | mynydd, copa  |
|---|---|
| Daearyddiaeth | |
| Sir | Conwy |
| Gwlad |  Cymru |
| Uwch y môr | 917 metr |
| Cyfesurynnau | 53.1149°N 3.9975°W |
| Cod OS | SH6640859390 |
| Manylion | |
| Amlygrwydd | 197.4 metr |
| Rhiant gopa | Glyder Fawr |
| Cadwyn fynydd | Eryri |
 | |
Mynydd yn y Glyderau yn Eryri yw Tryfan, a chanddo uchder o 3010 troedfedd (917.5m).
Enw[golygu | golygu cod]
Meddylir yn aml mai 'tri' sydd yn elfen gyntaf yr enw Tryfan ac felly mai 'Tri phig' neu 'Tri phwynt' yw'r ystyr', ond mae Ifor Williams yn dangos mai 'try' yn yr ystyr gryfhaol (fel 'tryloyw' er enghraifft) sydd yma. Ystyr yr enw felly yw "mynydd sy'n codi'n uchel iawn, neu un sydd â blaen main iddo".[1] Mae'n enw y ceir enghreifftiau eraill ohono yng Nghymru, e.e. Mynydd Tryfan a Rhostryfan yn Arfon a Mynydd Tryfan yn Sir Ddinbych. Ceir yr enw hefyd am y llysiau Dail y tryfan (Petasites yn Lladin).
Daearyddiaeth[golygu | golygu cod]
Mae Tryfan yn hynod greigiog ac mae ganddo siâp nodweddiadol iawn. Saif wrth ymyl ffordd yr A5 ger Llyn Ogwen, gyda'r Carneddau yr ochr arall i'r llyn. Mae'n gorwedd o fewn Parc Cenedlaethol Eryri ac fe'i lleolir yn Sir Conwy er 1996 (bu'n rhan o'r hen sir Gwynedd cyn hynny).
Dringo'r mynydd[golygu | golygu cod]
Mae Tryfan yn un o'r mynyddoedd mwyaf poblogaidd o holl fynyddoedd Eryri, ac ar benwythnosau braf yn yr haf mae cannoedd yn ei ddringo. Dywedir mai Tryfan yw'r unig fynydd yn Eryri (ac unrhyw le yng Nghymru a Lloegr) nad oes modd ei ddringo heb ddefnyddio dwylo yn ogystal â thraed.
Ar y copa mae dwy garreg fawr a fedyddiwyd yn "Adda ac Efa", Sion a Sian neu Y Bugail a'i Wraig, ac mae'n gamp draddodiadol neidio o un i'r llall. Mae'n gallu bod yn gamp beryglus, yn arbennig pan fo'r gwynt yn chwythu'n gryf.[2]
Bywyd gwyllt[golygu | golygu cod]
Ceir nifer o eifr gwyllt yn pori ar lethrau Tryfan.
Oriel[golygu | golygu cod]
-
Tryfan o'r Carneddau -
Tryfan gyda Llyn Idwal o'i flaen -
Geifr gwyllt ar glogwynni Tryfan -
Tryfan a Llyn Ogwen o lethrau Glan Dena -
Tryfan o'r Garn -
Tryfan o'r Glyder Fach -
O Fwlch Tryfan (cyfeiriad Y Glyder Fach)
Gweler hefyd[golygu | golygu cod]
- Rhestri copaon a sut y cânt eu dosbarthu
- Rhestr mynyddoedd Cymru
- Rhestr o gopaon Cymru
- Rhestr Mynyddoedd yr Alban dros 2,000'
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ Ifor Williams, Enwau Lleoedd, tud. 15.
- ↑ Adroddiad Blynyddol Tîm Achub Mynydd Ogwen 2001 Archifwyd 2007-10-29 yn y Peiriant Wayback. Ffeil PDF
Dolenni allanol[golygu | golygu cod]
- Clwb Mynydda Cymru
- Lleoliad ar wefan Streetmap Archifwyd 2016-03-05 yn y Peiriant Wayback.
- Lleoliad ar wefan Get-a-map[dolen marw]
| Y pedwar copa ar ddeg |
|---|
| Yr Wyddfa a'i chriw:
Yr Wyddfa (1085m) · Garnedd Ugain (1065m) · Crib Goch (923m) |
| Y Glyderau:
Elidir Fawr (924m) · Y Garn (947m) · Glyder Fawr (999m) · Glyder Fach (994m) · Tryfan (915m) |
| Y Carneddau:
Pen yr Ole Wen (978m) · Carnedd Dafydd (1044m) · Carnedd Llywelyn (1064m) · Yr Elen (962m) · Foel Grach (976m) · Carnedd Gwenllian (Garnedd Uchaf) (926m) · Foel-fras (942m) |