Roger Mortimer, Iarll 1af March

Oddi ar Wicipedia
Erthygl am Iarll 1af March yw hon. Am bobl eraill o'r un enw, gweler Roger Mortimer.
Roger Mortimer, Iarll 1af March
Ganwyd25 Ebrill 1287 Edit this on Wikidata
Wigmore Castle Edit this on Wikidata
Bu farw29 Tachwedd 1330 Edit this on Wikidata
Llundain Edit this on Wikidata
DinasyddiaethTeyrnas Lloegr Edit this on Wikidata
Galwedigaethgwleidydd Edit this on Wikidata
SwyddArglwydd Raglaw yr Iwerddon Edit this on Wikidata
TadEdmund Mortimer Edit this on Wikidata
MamMargaret Mortimer, Baroness Mortimer Edit this on Wikidata
PriodJoan de Geneville Edit this on Wikidata
PlantEdmund Mortimer, Margaret Mortimer, Katherine Mortimer, Countess of Warwick, Agnes Mortimer, Countess of Pembroke, Beatrice Mortimer, Joan Mortimer, Sir Roger Mortimer, Geoffrey Mortimer, Lord of Towyth, John Mortimer, Blanche Mortimer, Maud de Mortimer, Elinor ferch Roger Mortimer Edit this on Wikidata
LlinachTeulu Mortimer Edit this on Wikidata

Un o Arglwyddi'r Mers ac aelod o deulu pwerus Mortimer oedd Roger de Mortimer, Iarll 1af March (25 Ebrill 128729 Tachwedd 1330). Am dair blynedd ef oedd rheolwr de facto Lloegr.

Ganed ef yng Nghastell Wigmor, Swydd Henffordd, yn fab i Edmund Mortimer, 2il Farwn Mortimer a'i wraig, Margaret de Fiennes. Priododd Joan de Geneville yn 1301, priodas a ddaeth a thiroedd ychwanegol ar y gororau iddo.

Lladdwyd ei dad mewn ysgarmes ger Llanfair ym Muallt yn 1304, a chan fod Roger dan oed, rhoddodd y brenin Edward I ef dan oruchwyliaeth Piers Gaveston hyd 1306. Yn 1308 aeth i Iwerddon, lle bu'n ymladd yn erbyn Edward Bruce, brawd Robert Bruce, brenin yr Alban.

Yn 1318, ymunodd Mortimer a charfan oedd yn gwrthwynebu'r brenin Edward II. Bu raid iddo ildio i'r brenin yn 1322 a charcharwyd eg yn Nhŵr Llundain, ond gallodd ddianc trwy roi cyffur i'r cwnstabl, a ffôdd i Ffrainc. Y flwyddyn wedyn, daeth Isabelle o Ffrainc, gwraig Edward II, i Ffrainc i ddianc rhag ei gŵr, a dechreuodd carwriaeth rhyngddi hi a Mortimer. Cawsant gymorth yn Fflandrys i godi byddin, a glaniasant yn Lloegr ym Medi 1326, gan orfodi Edward II i ffoi. Daliwyd ef yng Nghymru a'i garcharu. Coronwyd ei fab, Edward III yn 1327, ond Mortimer ac Isabella oedd yn rheoli mewn gwirionedd. Ym mis Hydref 1330 llwyddodd Edward III i gipio'r grym oddi arnynt, a chrogwyd Mortimer yn Tyburn ar 29 Tachwedd 1330.

Am dair blynedd olaf ei oes, bu Arglwyddiaeth Dinbych, yng ngogledd-ddwyrain Cymru, ym meddiant Roger Mortimer.