Oradea

Oddi ar Wicipedia
Oradea
Mathuned ddinesig o fewn Rwmania, prifddinas un o siroedd Rwmania, tref ar y ffin, dinas fawr Edit this on Wikidata
PrifddinasOradea Edit this on Wikidata
Poblogaeth183,105 Edit this on Wikidata
Sefydlwyd
  • 1113 Edit this on Wikidata
Pennaeth llywodraethFlorin Birta Edit this on Wikidata
Cylchfa amserUTC+2 Edit this on Wikidata
Gefeilldref/i
Ceyrat, Coslada, Debrecen, Givatayim, Ivano-Frankivsk, Košice, Linköping Municipality, Mantova, Diamantina Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
SirSir Bihor Edit this on Wikidata
GwladBaner Rwmania Rwmania
Arwynebedd116.1 ±0.01 km² Edit this on Wikidata
Uwch y môr142 ±1 metr Edit this on Wikidata
Yn ffinio gydaBiharia Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau47.0722°N 21.9211°E Edit this on Wikidata
Cod post410001–410609 Edit this on Wikidata
Swydd pennaeth
  y Llywodraeth
mayor of Oradea Edit this on Wikidata
Pennaeth y LlywodraethFlorin Birta Edit this on Wikidata
Map
Arddull pensaernïolArt Nouveau, pensaernïaeth Faróc Edit this on Wikidata

Mae Oradea (Hwngareg Nagyvárad, Almaeneg Großwardein) yn ddinas yn Rwmania, mewn sir o'r enw Bihor (BH), Transylvania. Mae gan y ddinas boblogaeth o 206,527 (yn ôl cyfrifiad 2002); dydy'r cyfanswm hwn ddim yn cynnwys ardaloedd y tu allan i'r bwrdreisdref, fyddai o gyfri'r ardaloedd hyn, yn codi'r boblogaeth i tua 220,000. Mae Oradea'n un o'r dinasoedd mwyaf llwyddiannus yn Romania.

Neuadd y Dref Oradea

Daearyddiaeth[golygu | golygu cod]

Mae'r ddinas yn agos at y ffîn gyda Hwngari, ac ar yr afon Crişul Repede.

Hanes[golygu | golygu cod]

Crybwyllir y dref yn gyntaf o dan yr enw Lladin Varadinum, yn 1113 pan soniwyd am amddiffynfa Oradea - yn 1241, pan oedd angen adnewyddiadau cyflym cyn ymosodiad ar y dref gan y fyddin Mongol-Tataraidd o dan Batu Khan. Dechreuodd y dref dyfu yn y 1500au. Yn y 1700au cynlluniodd y peiriannwr o Fiena, Franz Anton Hillebrandt, y ddinas yn yr arddull baroque, a chodwyd llawer o dirnodau, er enghraifft yr Eglwys Gadeiriol Babyddol, Plas yr Esgob, a'r Muzeul Ţării Crişurilor (Amgueddfa Gwlad y Criş).

Economi[golygu | golygu cod]

Mae Oradea wedi bod yn un o ddinasoedd mwyaf llwyddiannus Romania ers tro gan fod ffin Hwngari mor agos, gan wneud y ddinas yn fynedfa i Orllewin Ewrop.

Mae cyfradd diweithdra Oradea yn 6.0%, ychydig llai na chyfartaledd Romania, ond yn llawer mwy na chyfartaledd sir Bihor sydd oddeutu 2%. Mae Oradea'n cynhyrchu tua 63% o gynhyrchiadau diwydiannol y sir, gyda thua 34.5% o boblogaeth y sir. Y prif ddiwydiannau yw'r diwydiant dodrefn, y diwydiant gweol a dillad, troedwisgoedd a bwyd.

Yn 2003, agorodd ganolfan fasnachol y Farchnad Lotws yn Oradea – y ganolfan siopa mawr cyntaf i'w hagor yn y ddinas.

Ethnigyddiaeth[golygu | golygu cod]

Hanesyddol[golygu | golygu cod]

  • 1910: 69.000 (Romanwyr: 5.6%, Hwngarwyr: 91.10%)
  • 1920: 72.000 (R: 5%, H: 92%)
  • 1930: 90.000 (R: 25%, H: 67%)
  • 1966: 122.634 (R: 46%, H: 52%)
  • 1977: 170.531 (R: 53%, H: 45%)
  • 1992: 222.741 (R: 64%, H: 34%)

Presennol[golygu | golygu cod]

Yng ngyfrifiad 2002, roedd poblogaeth y ddinas wedi'u rhannu i'r grwpau ethnig canlynol:

Trafnidiaeth[golygu | golygu cod]

Mae'r rhwydwaith drafnidiaeth cyhoeddus yn y ddinas yn cael eu rhedeg gan OTL. Mae'r rhwydwaith yn cynnwys tair llinell tram (1R, 1N, 2, 3R, 3N) a rhai gwasanaethau bws. Mae gan y ddinas dair gorsaf, Central (Canolog), Vest (Gorllewinol) ac Est (Dwyrainol). Mae Gorsaf Vest yn yr ardal Ioşia, ac mae'r orsaf canolog (galwad "Oradea") yng nghanol y ddinas, ger yr ardal Vie.

Gweler hefyd[golygu | golygu cod]

Pensaernïaeth[golygu | golygu cod]

Mae pensaernïaeth Oradea'n cymysg ei natur: ceirg adeiladau'r cyfnod Comiwnyddol yn yr ardaloedd y tu allan i ganol y ddinas, ac adeiladau hanesyddol pert yn yr arddull baroque yng nghanol y ddinas o'r amser pan oedd y ddinas yn rhan o'r Ymerodraeth Awstria-Hwngari.

Atyniadau[golygu | golygu cod]

Mae canol y ddinas yn hardd ac yn werth ymweliad, gan gynnwys sba iechyd Băile Felix neu daith trên i'r tu allan i'r ddinas.

Llefydd poblogaidd eraill:

  • Muzeul Ţării Crişurilor - amgueddfa baroque gyda 365 ffenestri.
  • Catedrala barocă - eglwys gadeiriol baroque mwyaf Romania
  • Cetatea Oradea - Amddiffynfa Oradea
  • Biserica cu Lună - Eglwys unigol yn Ewrop gyda chloc sy'n dangos gweddau'r Lleuad
  • Pasajul "Vulturul Negru" - Lôn yr "Eryr Ddu"
  • Muzeul "Ady Endre" - tŷ un o beirdd mwyaf Hwngariaidd
  • Teatrul de Stat - Theatr Ystadol.
  • Mae tua 100 o eglwysi yn Oradea, yn cynnwys 3 synagogau (dim ond un dal yn wasanaeth) ac eglwys y Bedyddwyr mwyaf yn Nwyrain Ewrop.

Pobol enwog[golygu | golygu cod]

(de:Liste der Erzbischöfe von Großwardein)

Dolenni allanol[golygu | golygu cod]

Oradea webcam Archifwyd 2007-10-14 yn y Peiriant Wayback.