Llety'r Filiast

Oddi ar Wicipedia
Llety'r Filiast
Mathcarnedd gellog, cromlech, safle archeolegol cynhanesyddol Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
SirConwy Edit this on Wikidata
GwladBaner Cymru Cymru
Cyfesurynnau53.329158°N 3.845179°W Edit this on Wikidata
Cod OSSH7721382950 Edit this on Wikidata
Map
Statws treftadaethheneb gofrestredig Edit this on Wikidata
Manylion
Dynodwr CadwCN005 Edit this on Wikidata
Gofal! Ceir cromlech arall o'r un enw a elwir hefyd yn Maen y Bardd, yn yr un sir

Mae Llety'r Filiast yn gromlech a elwir yn garnedd gellog, sef gweddillion siambr gladdu o'r cyfnod Neolithig, sydd wedi'i lleoli ar y Gogarth ger Llandudno yn Sir Conwy; cyfeiriad grid SH772829. [1]

Archaeoleg[golygu | golygu cod]

Gelwir y math hwn o siambr yn 'garnedd gellog hir' ac fe'i cofrestrwyd fel heneb gan Cadw gyda'r rhif SAM: CN005.

Defnyddiwyd yr heneb hon i gladdu'r meirw. Saif tua hanner ffordd i fyny'r Gogarth mewn llecyn o'r enw Maes-y-Fachrell.[2] Ceir olion siambr bumochrog ar y safle. Mae pedwar o'r meini sy'n cynnal maen clo'r siambr yn sefyll o hyd ond mae darn o'r maen clo wedi torri'n rhydd. Dros y blynyddoedd cymerwyd llawer o ddeunydd y siambr a dim ond "sgerbwd" y siambr wreiddiol sy'n weddill erbyn hyn.[3] Ceir mwynglawdd copr neolithig gerllaw a fu'n un o'r rhai mwyaf yn Ewrop.

Llên gwerin[golygu | golygu cod]

Mae Llety'r Filiast yn enw amgen am gromlech Maen y Bardd, ger Rowen yn yr un sir. Mae'r enw'n tarddu o lên gwerin, ond does dim chwedl gysylltiedig â'r heneb hon wedi goroesi. Mae enwau cromlechi eraill sy'n cynnwys yr elfennau miliast neu ast yn cynnwys Llech y Filiast (Morgannwg), Carnedd y Filiast (ger Ysbyty Ifan) a Llech yr Ast (Llangoedmor, Ceredigion). Yn chwedl Culhwch ac Olwen mae Gast Rhymni, sef merch yn rhith bleiddast, yn cael ei hela gan y Brenin Arthur. [4] Mae'r filiast yn un o ymrithiadau Ceridwen yn y chwedl Hanes Taliesin.

Gweler hefyd[golygu | golygu cod]

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. Data Cymru Gyfan, CADW
  2. E. D. Rowlands, Dyffryn Conwy a'r Creuddyn (Gwasg y Brython, 1947), tud. 7.
  3. Christopher Houlder, Wales: an archaeological guide (Faber, 1978), tud. 60.
  4. T. Gwynn Jones, Welsh Folklore and Folk-Custom (D. S. Brewer, ail arg. 1979), tud. 93.