Gwawdodyn hir

Y pedwar mesur ar hugain

Y pedwar mesur ar hugain yw'r gyfundrefn o fesurau caeth a ddaeth yn ganon awdurdodol ym marddoniaeth Gymraeg yr Oesoedd Canol Diweddar, sef cyfnod Beirdd yr Uchelwyr. Rhestr Awdl gywydd Byr a thoddaid Clogyrnach Cyhydedd fer Cyhydedd hir Cyhydedd naw ban Cyrch a chwta Cywydd deuair fyrion Cywydd deuair hirion Cywydd llosgyrnog Englyn cyrch Englyn milwr Englyn penfyr Englyn proest cyfnewidiog Englyn proest cadwynog Englyn unodl union Englyn unodl crwca Gwawdodyn byr Gwawdodyn hir Hir a thoddaid Rhupunt byr Rhupunt hir Tawddgyrch cadwynog Toddaid

Mae'r gwawdodyn hir yn un o'r pedwar mesur ar hugain ac, felly, yn fesur caeth. Mae'n perthyn yn agos i'r gwawdodyn byr, ond bod dwy linell ychwanegol o gyhydedd nawban o flaen y toddaid. Mae diwedd pob llinell yn odli, a cheir odl gyrch rhwng y gair cyrch a gorffwysfa'r llinell glo. Ni chaniateir defnyddio'r gynghanedd lusg yn y llinell glo.

Dyma enghraifft allan o "Cwm Carnedd" gan Gwilym R Tilsley:

Do, bu yno brysurdeb unwaith,

A sŵn o gaban a sain gobaith;

Fel clychau'n tincian clyweyd ganwaith

Gleb pedolau'r hogiau foregwaith,

A'u gweld yn eu dillad gwaith - trwy'r oriau

Yn rhwygo o greigiau eu goreugwaith.

Dyma'r enghraifft a ganodd Dafydd Nanmor yn ei awdl enghreifftiol i Ddafydd ap Tomas ap Dafydd:

Anos yw d'aros, a'th wayw diriog

Wrth gastell no'r wiber asgellog;

A'th ofn ar feilch, a'th faner fylchiog

Yn dilyn gwaedwyr hyd Lan Gadog,

O'r bron, uwch afon, a chyfog - bob dri

Y gwŷr, a'u torri yn gwarterog.

Mae'n berthynas agos i'r hir-a-thoddaid, a thueddwyd yn ddiweddar i ganu mwy ar fesur yr hir-a-thoddaid na'r gwawdodyn hir.

Gweler hefyd

• Cerdd Dafod
• Y pedwar mesur ar hugain