Gaeltacht

Gaeltacht
Math	rhanbarth
Sefydlwyd	1926 ;
Daearyddiaeth
Gwlad	Gweriniaeth Iwerddon
	Ffeiliau perthnasol ar Comin
	[golygwch ar Wicidata]

Enw Gwyddeleg yw'r Gaeltacht (ynganiad: /ˈgeːɫ̪t̪ˠəxt̪ˠ/; lluosog Gaeltachtaí) am yr ardaloedd yn Iwerddon lle siaredir Gwyddeleg fel y brif iaith, neu fel iaith gymunedol naturiol. Nifer o ardaloedd gwledig wedi'u gwasgaru ar draws saith o siroedd ydyw.

Mae'r Gaeltachtaí mwyaf yn siroedd Dún na nGall (Saesneg: Donegal), a Gaillimh (Saesneg: Galway). Mae ardaloedd Gaeltacht llai yn siroedd Maigh Eo (Saesneg: Mayo), Corcaigh (Saesneg: Cork), Ciarraí (Saesneg: Kerry), pentref An Rinn yn Port Láirge (Saesneg: Waterford) ac ardal fach Ráth Cairn yn an Mhí (Saesneg: Meath).

Mae gan yr ardaloedd Gaeltacht gydnabyddiaeth swyddogol (arwyddion ffordd uniaith Wyddeleg ayb.) ond mae'r Gaeltacht swyddogol yn cynnwys rhai ardaloedd sydd wedi troi yn Saesneg erbyn hyn.

Gaeltacht Ddinesig Belffast[golygu | golygu cod]

Yn 1969 cychwynnodd criw o gyfeillion ac eiriolwyr dros yr iaith Wyddeleg, ymdrech i sefydlu Gaeltacht yng nghannol dinas Belffast. Seiliwyd y mudiad o amgylch ardal Shaw's Road yng Ngorllewin Belffast. Yn 1971 sefydlwyd ysgol gynradd Wyddeleg, yr ysgol cyfrwng Gwyddeleg gyntaf ar diriogaeth gweinyddiaeth Gogledd Iwerddon, ac, yn ôl rhai y Gaeltacht ddinesig gyntaf mewn can mlynedd. O'r hedyn yma agorwyd Cultúrlann McAdam Ó Fiaich yn 1991, ysgol uwchradd ac, ar una deg papur newydd dyddiol Lá. Mae nawr yn sail ar gyfer yr hyn a elwir yn Cwarter Belffast.^[1]