Dewi 'Pws' Morris

Dewi 'Pws' Morris
Ffugenw	Dewi Pws
Ganwyd	Dewi Gray Morris  21 Ebrill 1948  Treboeth
Man preswyl	Tre-saith, Nefyn
Dinasyddiaeth	Cymru
Alma mater	Ysgol Dinefwr, Abertawe
Galwedigaeth	actor, cerddor, bardd, digrifwr
Cyflogwr	Cyngor Caerdydd S4C

Cerddor, bardd, actor a chomediwr yw Dewi 'Pws' Morris (ganwyd 21 Ebrill 1948). Mae'n adnabyddus am fod yn brif leisydd Y Tebot Piws ac yn ddiweddarach am ei gyfresi comedi ar S4C. Ef oedd Bardd Plant Cymru rhwng 2010 a 2011.

Bywyd cynnar

Ganwyd Dewi Gray Morris yn Nhreboeth, Abertawe. Aeth i Ysgol Gymraeg Lôn Las ac yna Ysgol Ramadeg Dinefwr, Abertawe. Daeth i sylw Cymru gyfan gyntaf fel aelod o Aelwyd yr Urdd, Treforys. Wedi hynny, aeth i Goleg Cyncoed i hyfforddi'n athro a bu'n dysgu am rai blynyddoedd yn y Sblot, Caerdydd, ond ddwy flynedd yn ddiweddarach, datblygodd ei ddiddordeb ym myd actio, gyda swydd llawn amser gyda Chwmni Theatr Cymru.

Gyrfa

Cerddoriaeth

Bu'n aelod o'r band pop cynnar Y Tebot Piws ac wedyn y supergroup Cymraeg cyntaf Edward H. Dafis. Enillodd gystadleuaeth Cân i Gymru yn 1971 gyda'i gân "Nwy yn y Nen" a cyfansoddodd y gân nodedig "Lleucu Llwyd". Mae wedi chwarae gyda'r band pync-gwerin Radwm ac mae wedi ymddangos ar lwyfan gyda'r band gwerin Ar Log.

Datganodd wrth y Cymro ym mis Ionawr 2010 y byddai'n gwrthod ymddangos ar nifer raglenni Radio Cymru bellach gan eu bod yn chwarae gormod o gerddoriaeth Saesneg. Eglurodd nad oedd Radio Wales yn chwarae caneuon Cymraeg, felly doedd dim rheswm i'r unig sianel radio cenedlaethol Cymraeg chwarae caneuon Saesneg.

Comedi ac actio

Chwaraeodd y cymeriad "Wayne Harries" ar Pobol y Cwm o'r cychwyn yn 1974 hyd at 1987. Roedd ganddo un o'r brif rannau yn y ffilm gomedi eiconig Grand Slam ym 1978. Yn yr 1970au ymddangosodd yn y gyfres i blant Miri Mawr. Bu'n actio hefyd yn y gyfres sebon Taff Acre (HTV Cymru, 1981). Yn yr 1980au daeth i sylw ehangach yn perfformio ac ysgrifennu yn y gyfres comedi sgets Torri Gwynt. Yn y 1990au cynnar bu'n serennu fel tad y teulu yn y gomedi sefyllfa Hapus Dyrfa.

Bu'n actor ar y gyfres deledu Rownd a Rownd ers dechrau'r gyfres yn 1995 hyd at 2007 ac enillodd wobr y cyflwynwr rhanbarthol gorau am ei raglen Byd Pws ar S4C yng nghwobrau'r Royal Television Society yn 2003.

Bywyd personol

Mae'n briod a Rhiannon a bu'n byw yn Nhre-saith cyn ymgartrefu yn Nefyn, Gwynedd.

Yn 2010 fe'i dderbyniwyd i'r orsedd fel Urdd Derwydd er Anrhydedd, gan ddewis yr enw barddol "Dewi’n y Niwl". Derbyniodd radd anrhydedd gan Brifysgol Abertawe ar 18 Rhagfyr 2018.

Llyfryddiaeth

Clawr Dewi, Dwpsi a'r Dreigiau

• Llyfr i Blant dan Gant (Y Lolfa, 1972)
• Poster I Ti To (Y Lolfa)
• Pws! (Y Lolfa, 1986)
• gyda Steve Eaves, Robat Gruffudd, Robin Llwyd ab Owain, Posteri Poeth (pecyn o 4 poster â cerdd) (Y Lolfa, 2001)
• Teithiau Dewi Pws: Fo a Fi Gyda'i Help Hi (Gwasg Carreg Gwalch, 2004)
• Theleri Thŵp, Cyfres y Cewri 26 (Gwasg Gwynedd, 2003)
• gyda Rhiannon Roberts ac Eric Heyman, Dewi, Dwpsi a'r Dreigiau (Gwasg Carreg Gwalch, 2007)
• Hiwmor Pws, Cyfres Ti'n Jocan (Y Lolfa, 2007)
• gyda Rhiannon Roberts ac Eric Heyman, Dewi, Dwpsi a'r Aur (Gwasg Carreg Gwalch, 2010)
• Wps! (Gwasg Gomer, 2011)
• gyda Alun Gibbard, Straeon Tafarn (Y Lolfa, 2012)
• Llyfr Jôcs y LOL fa (Y Lolfa, 2013)
• gyda Rhiannon Roberts, Parri'r Pobydd (Gwasg Gomer, 2013)
• Popeth Pws (Y Lolfa, 2015)

Straeon ar Grynoddisgiau

• Straeon Cymru: 10 o Chwedlau Cyfarwydd (CD) (Scd2480) (Awduron: Esyllt Nest Roberts ac Elena Morus), Rhagfyr 2004 (Cwmni Recordiau Sain)