Daearyddiaeth Ewrop

Oddi ar Wicipedia
Ewrop yn ddaearyddol

Mae anghytundeb ynglŷn ag union ffiniau Ewrop, ac yn wir dywed rhai nad yw Ewrop yn gyfandir o gwbl, ond yn orynys anferth sy'n rhan o gyfandir Asia am nad oes ffîn naturiol bendant rhyngddynt; cyfeirir at yr uned ddaearyddol honno fel Ewrasia. Y ffîn a dderbynnir fel arfer i wahanu'r ddau gyfandir yw mynyddoedd yr Ural sy'n rhedeg o'r gogledd i'r de trwy ganol Rwsia; nid yw pawb yn cytuno fod ardal y Caucasus yn rhan o Ewrop yn ddaearyddol. Y ffîn orllewinnol yw Cefnfor Iwerydd, ac i'r de a'r de-ddwyrain mae'r Môr Canoldir yn ffîn i'w wahanu oddi wrth Affrica ac Asia Leiaf.

O gymharu ag Asia nid yw Ewrop yn cael hafau mor boeth na gaeafau mor oer, oherwydd nad oes unman mor bell o'r môr ag yn Asia. Hefyd mae'r prif fynyddoedd yn rhedeg o'r gorllewin tuag at y dwyrain ac felly does dim i atal y gwyntoedd cynnes o'r môr rhag cyrraedd i mewn ymhell i'r tir.

Mae dyfroedd bas gerllaw glannau môr gorllewin Ewrop, ac o ganlyniad mae'n lle da i bysgota ac mae'r diwydiant pysgota yn bwysig i nifer o wledydd Ewrop.

Gwladychwyd Ewrop gyntaf gan bobl yn dod o Asia a Gogledd Affrica, yn ôl pob tebyg. Daeth y Celtiaid, cyndeidiau'r Cymry, yn wreiddiol o orllewin Asia drwy dde-ddwyrain Ewrop.

Mae hinsawdd Ewrop yn dymherus, gyda llawer o dir ffrwythlon. Mae llawer o haearn crai a glo yng ngogledd-orllewin y cyfandir.

Rhanbarthau Ewrop[golygu | golygu cod]

Mynyddoedd Ewrop[golygu | golygu cod]

Pic de Bugatet yn y Pyreneau Ffrengig

Ceir sawl cadwyn mynydd ac ardal fynyddig yn Ewrop. Maent yn cynnwys:

Moroedd Ewrop[golygu | golygu cod]

Llun lloeren o'r Môr Du (NASA MODIS)

Yn ogystal â ffinio â'r Iwerydd a'r Môr Canoldir, mae Ewrop yn cynnwys sawl môr.

Llynnoedd ac afonydd Ewrop[golygu | golygu cod]

Afonydd[golygu | golygu cod]

Prif afonydd Ewrop yw:

  1. Volga -   (3690 km)
  2. Donaw - (2860 km)
  3. Afon Wral   - (2428 km)
  4. Dnieper - (2290 km)
  5. Don   - (1950 km)
  6. Petsiora - (1809 km)
  7. Kama -   (1805 km)
  8. Oka   (1500 km)
  9. Belaya - (1430 km)
10. Tisza   -   (1358 km)
11. Dniester - (1352 km)
12. Rhein   -   (1320 km)
13. Elbe   -   (1091 km)
14. Vistula - (1047 km)
15. Tagus   - (1038 km)
16. Daugava - (1020 km)
17. Loire - (1012 km)
18. Ebro - (960 km)
19. Nemunas - (937 km)
20. Sava - (933 km)
21. Oder - (854 km)
22. Rhône - (815 km)
23. Seine  - (776 km)
24. Maritsa - (480 km)
25. Drin Wen-Drin - (337 km)

Ynysoedd Ewrop[golygu | golygu cod]

Mae Ewrop yn gyfandir sy'n cynnwys nifer o ynysoedd mawr a bychain. Mae'r ynysoedd morol pwysicaf yn cynnwys:

Ynys Mallorca yn y Baleares, o'r gofod

Gweler hefyd[golygu | golygu cod]