Calendr Iŵl

Oddi ar Wicipedia
(Ailgyfeiriad o Calendr Iwliaidd)
Calendr Iŵl
Enghraifft o'r canlynolsolar calendar, arithmetic calendar, interval scale Edit this on Wikidata
MathCalendr Edit this on Wikidata
CrëwrSosigenes of Alexandria Edit this on Wikidata
Dechrau/Sefydlu45 CC Edit this on Wikidata
Yn cynnwysJulian dominical cycle, mis, blwyddyn galendr, wythnos, diwrnod Edit this on Wikidata
RhagflaenyddRoman calendar Edit this on Wikidata
OlynyddCalendr Gregori Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia
Delwedd esboniadol: y newid o galendr Iŵl i galendr Gregori.

Addasiad o galendr y Rhufeiniaid yn ystod teyrnasiad Iŵl Cesar ydy Calendr Iŵl[1] a wnaed yn 46 CC ac a ddaeth i rym y flwyddyn ddilynol. Fe'i derbyniwyd gan y rhan fwyaf o wledydd Ewrop a thiriogaethau a wladychwyd yn ddiweddarach gan Ewropeaid e.e. rhannau o gyfandir America, hyd nes iddo gael ei addasu ymhellach a'i alw'n galendr Gregori yn 1582.

Ceir ynddo 365 diwrnod wedi'u clystyru'n 12 mis, fel y nodir yn y "Tabl Misoedd". Ychwanegir diwrnod naid ym mis Chwefror bob pedair mlynedd. Mae blwyddyn Iŵl, felly, yn 365.25 diwrnod o ran hyd. Roedd yn fwriad i'r calendr hwn gyfateb fwy neu lai gyda blwyddyn yr haul. Gwyddai seryddwyr Groegaidd ers cyfnod Hipparchus fod y flwyddyn trofannol ychydig funudau'n llai na 365.25 diwrnod, ond nid oedd y calendr yn ateb y broblem yma. O ganlyniad, roedd tridiau'n ychwanegol - bob pedwar canrif. Cafodd hyn ei gywiro yn y diwygiad Gregori yn 1582, sy'n cyflwyno'r dyddiau naid mewn dull gwahanol. O ganlyniad i hyn mae calendr Iŵl 13 diwrnod y tu ôl i galendr Gregori h.y. y 1af o Ionawr ar galendr Iŵl ydy'r 14eg ar galendr Gregori.

Mae'r rhan fwyaf o ganghennau'r Eglwys Uniongred Ddwyreiniol yn parhau i ddefnyddio calendr Iŵl i nodi dyddiadau gwyliau crefyddol gan gynnwys y Pasg (Pascha). Mae rhai wedi creu fersiwn a elwir yn galendr Iŵl diwygiedig.[2] Defnyddir yr hen galendr Iŵl hefyd gan Ferberiaid Gogledd Affrica a Mynydd Athos yng Ngwlad Groeg. Diwygiad arall ohono yw'r ‘calendr Alecsandria’ a ddefnyddir yn Ethiopia.

Gweler hefyd[golygu | golygu cod]

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. Geiriadur yr Academi, s.v. "Julian"
  2. Towards a Common Date of Easter. Archifwyd 2012-03-20 yn y Peiriant Wayback. (5–10 Mawrth). World Council of Churches/Middle East Council of Churches Consultation, Aleppo, Syria.