Bryn Celli Ddu

Oddi ar Wicipedia
Bryn Celli Ddu
Mathcromlech, safle archaeolegol Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
SirYnys Môn
GwladBaner Cymru Cymru
Cyfesurynnau53.2079°N 4.2355°W Edit this on Wikidata
Rheolir ganCadw Edit this on Wikidata
Map
PerchnogaethCadw Edit this on Wikidata
Statws treftadaethheneb gofrestredig Edit this on Wikidata
Manylion
Dynodwr CadwAN002 Edit this on Wikidata

Mae Bryn Celli Ddu yn siambr gladdu yn agos i arfordir deheuol Ynys Môn, rhwng Llanddaniel Fab a Llanedwen a gerllaw Afon Braint. Bu rhywfaint o ysbeilio yno yn 1699 a bu cloddio archeolegol yn 1928 a 1929.

Ymddengys fod cylch cerrig yma yn y cyfnod Neolithig, pan oedd cylch cerrig ar y safle. Roedd olion tân yn un man, a chafwyd hyd i asgwrn bychan o glust ddynol, a charreg wastad drosto.

Siambr gladdu Bryn Celli Ddu o hirbell.
Bryn Celli Ddu

Tua dechrau Oes yr Efydd, tua 3000 C.C., cafwyd gwared ar y cerrig ac adeiladwyd siambr gladdu. Roedd carreg wedi ei cherfio a llinellau yn sefyll yn y siambr ei hun. Symudwyd hon i Amgueddfa Genedlaethol Cymru, ac mae'r garreg sy'n sefyll tu allan i'r siambr heddiw yn gopi ohoni. Noder fod y pentwr pridd sy'n gorchuddio'r siambr heddiw wedi ei ail-godi yn yr 20g; mae'n debyg fod y gwreiddiol yn llawer mwy.

Archaeoleg[golygu | golygu cod]

Mae gwaith ymchwil diweddar gan Steve Burrow, curadur archaeoleg Neolithig yn Amgueddfa Genedlaethol Cymru, yn awgrymu fod y siambr wedi ei hadeiladu i gyd-fynd a safle'r haul. Ar y diwrnod hwyaf o'r flwyddyn mae'r haul yn tywynnu yn syth i mewn i'r siambr gladdu ei hun. Mae hyn yn cysylltu Bryn Celli Ddu a rhai siambrau claddu eraill megis Maes Howe a Newgrange, sydd wedi ei hadeiladu i gyd-fynd a safle'r haul ar y dydd byrraf.

Darganfyddiad diweddar arall yw y gall fod pum twll postyn ar y safle fod yn llawer hŷn na'r siambr gladdu a'r cylch cerrig. Dyddiwyd olion o ddau o'r tyllau i'r cyfnod Mesolithig (Pitts, 2006).

Gellir cyrraedd Bryn Celli Ddu trwy droi oddi ar ffordd yr A4080 gerllaw Llanedwen i gyfeiriad Llanddaniel Fab. Mae lle parcio ar y chwith, yna gellir croesi'r ffordd a dilyn llwybr o tua hanner milltir i'r siambr gladdu. Mae'r safle yng ngofal Cadw. Bryn celli ddu yn golygu 'yr twmpath yn yr rhigol dywyll'. Mae ymwelwyr yn medru mynd mewn i'r twmpath drwy dwnel carreg. Mae Bryn Celli Ddu yn cael ei ystyried yn gyffredinol i fod un or yr cyntaf beddrodau hynt gorau.

Delweddau[golygu | golygu cod]

Llyfryddiaeth[golygu | golygu cod]

  • Pitts, M. 2006. Sensational new discoveries at Bryn Celli Ddu. British Archaeology No. 89 (July/August): 6.

Dolennau allanol[golygu | golygu cod]


Bodowyr Siamberi Claddu ar Ynys Môn Sbiral triphlyg

Barclodiad y Gawres | Bodowyr | Bryn Celli Ddu | Bryn yr Hen Bobl | Din Dryfol | Llugwy | Pant y Saer | Presaddfed | Trefignath | Tŷ Newydd