Brwydr Sain Ffagan

Oddi ar Wicipedia
Brwydr Sain Ffagan
Enghraifft o'r canlynolbrwydr Edit this on Wikidata
Dyddiad8 Mai 1648 Edit this on Wikidata
Rhan oAil Ryfel Cartref Lloegr Edit this on Wikidata
LleoliadSain Ffagan Edit this on Wikidata
Map
GwladwriaethTeyrnas Lloegr Edit this on Wikidata

Ymladdwyd Brwydr Sain Ffagan ar 8 Mai 1648, yn Sain Ffagan, de Cymru rhwng byddin y senedd dan y Cyrnol Thomas Horton a byddin o gyn-filwyr y Senedd oedd wedi troi i gefnogi'r brenin Siarl I o Loegr a'r Alban. Roedd yn un o frwydrau Ail Ryfel Cartref Lloegr.

Hanes[golygu | golygu cod]

Yn Ebrill 1648, bu gwrthryfel ymysg milwyr y Senedd yn Ne Cymru, oedd heb gael eu tâl am gryn amser. Dan arweiniad y Cyrnol John Poyer, llywodraethwr Castell Penfro, ynghyd a'i bennaeth, y Cadlywydd Rowland Laugharne a Cyrnol Rice Powel, datganasant eu cefnogaeth i'r brenin.

Gyrrodd Syr Thomas Fairfax, dros y Senedd, Thomas Horton i dde Cymru gyda 3,000 o wŷr traed, catrawd a hanner o farchogion a chatrawd o ddragwniaid. Ymdeithiodd tua thref Caerfyrddin, ond yna bu raid iddo droi am Aberhonddu i atal gwrthryfel yno. Oddi yno, symudodd i gyffiniau Caerdydd a gwersylla yn San Ffagan, i'r gorllewin o'r ddinas.

Roedd byddin Seneddol arall dan Oliver Cromwell ar ei ffordd i Gymru, felly penderfynodd Laugharne ymosod ar Horton cyn i'r ddwy fyddin Seneddol fedru ymuno. Ymosododd ar 8 Mai, gyda byddin o tua 7,500 o wŷr traed ond dim ond ychydig o farchogion.

Diweddodd y frwydr mewn buddugoliaeth i'r Seneddwyr, pan ymosododd eu marchogion ar adain chwith a chefn y fyddin Frenhinol. Lladdwyd dros 200 o'r Breniniaethwyr, a chymerwyd 3,000 yn garcharorion.

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]